AHIISM FROM PAST TO PRESENT THROUGH THE EYES OF DENİZLİ KALEİÇİ TRADESMEN

Year 2025, Issue: 68, 199 - 218, 12.05.2025

Gül Aktaş , Simge Hayal

https://doi.org/10.30794/pausbed.1560871

Abstract

The effects of industrialization and capitalism on trade have affected the tradesmen trying to maintain the Ahi traditions in many respects. In the rapidly developing and transforming global world, the adoption of the principles and values of ahilik by tradesmen and traders is an issue worthy of discussion. From this point of view, the study deals with the level of adoption of the ahi tradition, which is not only in commercial life but also in the organization of society based on trust, justice, rights and equality, by today's tradesmen and its changing and transforming aspects. In this study, the level of knowledge, adoption and representation of the tradesmen in Denizli Kaleiçi Demirciler Bazaar about the ahilik tradition, how the ahilik tradition is maintained by today's tradesmen, and what are the changing and transforming aspects are discussed in this study. The sample group of the study was limited to the tradesmen of Kaleiçi Demirciler bazaar, which continues the traditional patterns of Denizli. Based on qualitative research design, this study tried to understand the subject with a phenomenological approach. Using in-depth interview technique, interviews were conducted with 20 people working as tradesmen in Denizli Kaleiçi Demirciler Bazaar. According to the findings of the research, the development of technology and industrialization, the replacement of human production with mechanization and mass production has caused the tradesmen to lose their economic power. With education coming to the forefront, the training of the young population by the tradesmen (apprentice- journeyman tradition) was seen as a waste of time and the transfer of the profession to the next generation caused the ahi tradition to lose its importance over time. The change in production relations, technological development that determines the competition between artisans and the emergence of different dynamics have made it difficult to maintain traditional values.

Keywords

Ahilik, Ahi culture, Fütüvvet, Tradesmen, Organization, Work ethic, Trade

DENİZLİ KALEİÇİ ESNAFININ GÖZÜNDEN GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE AHİLİK

Abstract

Sanayileşme ve kapitalizmin ticarete olan etkileri, ahilik geleneklerini sürdürmeye çalışan esnafları pek çok bakımdan etkilemiştir. Hızla gelişen ve dönüşen küresel dünyada ahilik ilke ve değerlerinin esnaf ve ticaret erbaplarınca benimsenmesi noktası tartışmaya değer bir konudur. Buradan hareketle çalışmada, sadece ticari hayatta değil toplumun güven, adalet, hak ve eşitliğe dayalı bir biçimde düzenlenmesi olan ahilik geleneğinin günümüz esnaflarınca benimseniş düzeyi ile değişen ve dönüşen yönleri ele alınmıştır. Örneklem, Denizli Kaleiçi Demirciler Çarşısı esnafları ile sınırlıdır. Denizli Kaleiçi Demirciler Çarşısındaki esnafın ahilik geleneği hakkındaki bilgi düzeyi, benimsenme ve temsil biçimleri, ahilik geleneğinin günümüz esnafları tarafından nasıl sürdürüldüğü, değişen ve dönüşen yönlerinin neler olduğu bu çalışmada ele alınmıştır. Çalışmanın örneklem grubu Denizli’nin geleneksel örüntülerini devam ettiren Kaleiçi Demirciler Çarşısı esnafları ile sınırlı tutulmuştur. Nitel araştırma deseninden yola çıkan bu çalışma fenomenolojik yaklaşımla konuyu anlamaya çalışmıştır. Derinlemesine görüşme tekniğinden yararlanılarak Denizli Kaleiçi Demirciler Çarşısında esnaflık yapan 20 kişi ile görüşmeler yapılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre, teknoloji ve sanayileşmenin gelişmesi, insani üretimin yerini makineleşme ile seri üretimin alması, esnafların ekonomik gücünü yitirmelerine sebep olmuştur. Eğitimin ön plana çıkması ile genç nüfusun, esnafın yanında yetişmesi (çırak- kalfa geleneği) bir zaman kaybı olarak görülmüş ve mesleğin bir sonraki kuşağa aktarılması ahilik geleneğinin zamanla önemini yitirmesine sebep olmuştur. Üretim ilişkilerinin değişmesi, esnaflar arasındaki rekabeti belirleyen teknolojik gelişme ve farklı dinamiklerin ön plana çıkması, geleneksel değerlerinin sürdürülmesini zorlaştırmıştır.

Keywords

Fütüvvet, Esnaf, Ticaret, Ahilik, Ahilik Kültürü, İş Ahlakı

Ethical Statement

Etik Kurul onay raporumuz ektedir.

References

• Ahilik, A. (2014). Ahilik Ansiklopedisi. (C. 2, s. 214).
• Akdağ, Ö., & Kurtuluş, M. (2016). Ahilik ve Meslek Ahlâkı. Karatay Üniversitesi Yayınları.
• Alar, G. (2020). Burjuva Tipi Avrupa Kapitalizmi ile Ahi Tipi Osmanlı Sisteminin Karşılaştırılması [Yüksek Lisans Tezi]. Bartın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Ayiş, M. Ş. (2019). Anadolu’nun İslamlaşmasında Ahi Evren ve Ahiliğin Rol Modelliği. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13, 91-116. https://doi.org/10.34085/buifd.523520
• Aytekin, B., & Bayramoğlu, S. (2015). İktisat Sosyolojisi Açısından İktisadi Dalgalanmalar ve Krizlere Karşı Tarihsel Bir Çözüm Durağı. Ahi Örgütlenmesi. International Journal of Academic Values Studies, (1), 65-78.
• Bayram, M. (1991). Ahi Evren ve Ahi Teşkilatı’nın kuruluşu. Damla Matbaacılık.
• Bayram, M. (2003). Ahiliğin Selçuklulardan Osmanlılara İntikali. 9-10 Mayıs 2002 Bildiriler 1 içinde (s. 93-104).
• Bergen, L. (2017, Mayıs 3). Ahilik kültürü ve kapitalizm. Al Jazeera Türk- Ortadoğu, Kafkasya, Balkanlar, Türkiye ve çevresindeki bölgeden son dakika haberleri ve analizler. https://www.aljazeera.com.tr/gorus/ahilik-kulturu-ve-kapitalizm
• Boltanski, L., & Chiapello, E. (2005). The New Spirit of Capitalism. International Journal of Politics, Culture, and Society, 18(3(4)), 161-188.
• Bosnalı, Ö. (2004). Ahiliğin Üretim ve Tüketim Mekanizmasındaki Yeri ve Günümüze Uyarlanması. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(9), 39-46.
• Bölükbaşı, M. (2013). Bir Gelenek İcadı Olarak İstanbul’un Fethi. Sosyoloji Dergisi, (28), 67-88.
• Bulut, E. (2009). Anadolu Selçuklu Devleti Zamanında Kurulan Sosyal Müesseselerin Devlet Yönetimine Etkileri.
• Cahen, C. (1984). Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler.
• Caroline, F. (2014). Rüya’dan İmparatorluğa: Osmanlı. Timaş Yayınları.
• Ceylan, K. (2012). Ahilik (Türk—İslam Medeniyetinde Dünyevi ve Uhrevi Sistem). Gümrük ve Ticaret Bakanlığı.
• Cladis, M. S. (2003). A cominitarian defense of liberalism: Emile Durkheim and contemporary social theory. Stanford University Press.
• Cresswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Siyasal Kitabevi.
• Çağatay, N. (1990). Ahilik Nedir? Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürü Araştırma Dairesi Yayınları.
• Çağatay, N. (1997). Bir Türk Kurumu Olan Ahilik. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çağatay, N. (2002). Ahlakla Sanatın Bütünleştiği Türk Kurumu Ahilik Nedir? Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu.
• Debbağoğlu, A. (1974). Esnaf Birlikleri. Fikir ve Sanatta Hareket.
• Demir, G. (2003). Ahilik ve Demokrasi. Ahi Kültürünü Araştırma Yayınları.
• Duman, T. (2002). Meslekî ve Teknik Eğitimin Gelişimi: C. Türkler Cilt.
• Durak, İ. (2016). Sosyal Girişimcilik ve Ahilik Teşkilatı: Teorik Çerçeve. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.
• Durkheim, E. (2006). Toplumsal İş bölümü. Cem Yayınevi.
• Ekinci, Y. (1989). Ahîlik ve Esnaf Ahlâkı. Türk Yurdu, 9(24), 34, 41-42.
• Ekinci, Y. (2012). Ahilik ve Eğitim. K. Ceylan (Haz.). II. Uluslararası Ahilik Sempozyumu, 19-20 Eylül 2012-Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi.
• Erken, V. (1998). Bir Sivil Örgütlenme Modeli Olarak Ahilik.
• Gölpınarlı, A. (2011). İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilâtı. İstanbul Ticaret Odası.
• Gunduz, A., Kaya, M., & Aydemir, C. (2012). Ahilik Teşkilatında ve Günümüzde Tüketicilerin Korunmasına Yönelik Çalışmalar Üzerine Bir Değerlendirme. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 37-54.
• Güllülü, S. (1986). Fütüvvet ve Ahî Ahlâkı Konusunda Bazı Düşünceler. Türk Kültürü ve Ahilik, XXI. Ahilik Bayramı Sempozyumu Tebliğler, 13-15 Eylül 1985, Kırşehir.
• Gülvahaboğu, A. (1991). Sosyal Güvenlik Öncüsü Ahi Evran Veli ve Ahilik. Memleket Yayınları.
• Güzel, A. (2005). Ahilik Sisteminde Sanat ve Ticaret Ahlakına Kısa Bir Bakış. M.F. Köksal (Haz.). Bildiriler 2(1117-1135).
• Hacıgökmen, M. A. (2007). Ahi Şecere-namelerinin Tarihî Temeli ve Yazılış Sebepleri. II. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları 12 Ekim 2006, Kırşehir Sempozyumu, Ankara.
• Hobsbawm, E. J. (with Terence, R.). (1983). “Introduction: Inventing Traditions”, The Invention of Tradition. Cambridge University Press.
• İnalcık, H. (2013). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). Yapı Kredi Yayınları.
• Kabaş, T. (2016). Kapitalizm ve Ahlakın Türkiye Açısından Kısa Bir Değerlendirilmesi.
• Kadri, H. K. (1927). Türk Lügatı (C. 1).
• Karagül, M. (2018). Türk İslam Medeniyetinde Ahiliğin İktisadi Hayat ve Devletin Oluşumundaki Rolü.
• Karagül, M., & Masca, M. (2017). Ahilik Düşüncesinin İktisadi Hayata Bakışı ve Kapitalist Sistemle Karşılaştırılması. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 83-91. https://doi.org/10.5578/jeas.66094
• Kart, M. (2017). Değerler eğitiminde bir model olarak Ahilik [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, U. (2013). Değerler Eğitiminde Bir Meslek Teşkilatı: Ahilik. Değerler Eğitimi, 11(46), 41-69.
• Kılavuz, M. A. (2004). Ahilik kurumunda din ve ahlâk eğitimi anlayışı. I. Ahî Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu içinde (ss. 615-628), Kırşehir.
• Kılınç, M. (2012). Türkiye’de Mesleki Teknik Eğitimi Şekillendiren Eğitim Kurumlarından Ahilik, Gedik, Lonca, Enderun Mektebi’nin Tarihi Gelişmeleri. Vocational Education, 7(4), 63-73.
• Kızıler, H. (2015). Osmanlı Toplumunun Sosyal Dinamiklerinden Ahilik Kurumu. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), 408. https://doi.org/10.15869/itobiad.34353
• Kocatürk, S. (1984, Kırşehir). “Fütüvvet ve Ahilik”, XX. Ahilik Bayramı Kongresi Tebliğleri ve Esnaf ve Sanatkarların Sosyo-Ekonomik Meselelerinin Tartışıldığı Panel Tebliğleri.
• Koçu, R. E. (2003). Tarihte İstanbul Esnafı. Doğan Kitap.
• Köksal, M. F. (2006). Ahi Evran ve Ahilik. Kırşehir Valiliği.
• Kurtoğlu, O. (2011). Ahi Şecerenamelerine Göre Ahilik Âdâb ve Uygulamaları. I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu, Kırşehir.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü (O. Akınhay & D. Kömürcü, Çev.). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Marx, K., & Engels, F. (1996). Das Kapital, a critique of political economy. Regnery Publishing.
• Muhetaer, M. (2017). Kashi Min Jian Shou Gong Yi Pin De Bao Hu Yu kai Fa-yi Hua Zhan Wei Li [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Şincañ Üniversitesi.
• Neuman, L. (2017). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nitel ve nicel yaklaşımlar (C. 2). Siyasal Kitabevi.
• Ordu, A. (2008). Denizli Ahi Sinan Esnaf Tüccar ve Sanayiciler Yardımlaşma Derneği Tanıtım ve Tüzüğü.
• Özdevecioğlu, M. (1994, Ekim). Ahilikten Günümüze İş Ahlâkı Anlayışı. Müstakil İş Adamları Derneği Yayını. Çerçeve, 3(11), 53.
• Öztürk, N. (2015). Ahilik Teşkilatı ve Günümüz Ekonomisi, Çalışma Hayatı ve İş Ahlakı Açısından Değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (7).
• S. Gülsoy, & Şişecioğlu, Ş. (2023). Esnaf Kültürünün Değişimi: Erzurum’da E-Ticaretin Etkisi. Edebiyat ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(71), 18-26. https://doi.org/10.5152/AUJFL.2023.23162
• Sevinç, N. (1978). Osmanlı’da Sosyo-Ekonomik Yapı 1. Kutsun Yayınevi.
• Soykut, R. (1971). Orta Yol Ahilik. Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu Yayınları.
• Soysal, A., & Tan, M. (2013). Ahilik İlkelerinin Günümüz İşletmelerine Yansıması: Kilis Küçük Sanayi Sitesi İşletmeleri Örneği. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 186-202.
• Şahin, H. (2007). Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde dini zümreler. Yayımlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şapolyo, E. B. (1964). Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi. Türkiye Yayınevi.
• Şimşek, M. (2002). TKY ve Tarihteki Bir Uygulaması Ahilik. Hayat Yayıncılık.
• Taş, H. (2011). Günümüz Bursa Esnafından Ahilik Kültüründen İzler. Gaye Kitabevi.
• Tezcan, M. (1991). Ahilikte Gençlik ve Eğitimi. Milli Kültür.
• Uçma, İ. (2011). Bir Sosyal Siyaset Kurumu Olarak Ahilik. İşaret Yayınları.
• Ülger, B., & Gürdal, Ü. (2005). “Akhism as a Non-Govermental Association Model in the History of the Turkish Nation and Assesment of Today’s Business Ethics: A Relationship or a Contradiction?” Journal of Human Values, 11:1.
• Weber, M. (2011). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu (M. Köktürk, Çev.). Bilgesu Yayıncılık.
• Weber, M. (with Knight, F. H.). (1961). General Economic History. Collier Books.
• Wittek, P. (2013). Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu. Pencere Yayınları.
• Yalçın, H. (2022). Bir Araştırma Deseni Olarak Fenomenoloji. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 213-232. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227345
• Yaman, A. (1974). Osmanlı Toplumu’nda Ticaret ve Zanaatin Organizasyonu. İlim, Kültür ve Sanatta Gerçek, 2(6), 39-40.
• Yavuzçehre, P. (2010). Kentsel mekân kullanımında değişim: Denizli kenti örneği.
• Yazıcı, M. (1998). Ahiliğin Esnaf Teşkilatındaki Tarihine Bakış. Ahilik Yolu, 32.
• Yeşil, Rüştü. (2017). Ahilik Değerleri Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Journal of Turkish Studies, 12(Volume 12 Issue 4), 565-584. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.11390
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.