A STUDY OF THE HISTORY OF SARAYCIK IN THE GOLDEN HORDE PERIOD IN THE LIGHT OF NUMISMATIC DATA

Year 2025, Issue: 70, 13 - 27, 05.09.2025

Aizhan Rakhymbayeva

https://doi.org/10.30794/pausbed.1612995

Abstract

This study aims to analyze the historical development of Saraychik through numismatic data, examining the impact of the Golden Horde’s political structure and policies on this city and their reflections on coinage. As one of the prominent political and economic centers of the Golden Horde, Saraychik played a strategic role in dynastic struggles, monetary reforms, and the processes of gaining independence from the Mongol Empire. The study chronologically examines the coins minted during the reigns of the Golden Horde khans and investigates how these coins were shaped by the political policies, economic structure, and Islamic influences of the period.
The research reveals that Saraychik represents a reflection of the political and economic structure of the Golden Horde and demonstrates that coins serve as a fundamental source for understanding these processes. Consequently, the historical significance of Saraychik is explained by its ability to shed light on the internal dynamics of the Golden Horde and its international economic relations.

Keywords

Saraycik , Golden Horde , Numismatic data , Coin , History

NÜMİZMATİK VERİLER IŞIĞINDA ALTIN ORDA DÖNEMİNDE SARAYCIK’IN TARİHİNE DAİR BİR İNCELEME

Abstract

Bu çalışma, nümizmatik veriler ışığında Saraycık’ın tarihsel gelişimini inceleyerek, Altın Orda Devleti’nin siyasi yapısı ve politikalarının bu şehir üzerindeki etkilerini ve madenî paralara yansımalarını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Altın Orda’nın önde gelen siyasi ve ekonomik merkezlerinden biri olan Saraycık, hanedan mücadeleleri, para reformları ve Moğol İmparatorluğu’ndan bağımsızlaşma süreçlerinde stratejik bir rol üstlenmiştir. Çalışmada, Altın Orda hanları döneminde basılan sikkeler, kronolojik olarak ele alınmış ve bu sikkelerin, dönemin siyasi politikaları, ekonomik yapısı ve İslamî etkiler doğrultusunda nasıl şekillendiği incelenmiştir.
Araştırma, Saraycık’ın Altın Orda Devleti’nin politik ve ekonomik yapısının bir yansıması olduğunu ve sikkelerin, bu süreçlerin anlaşılmasında temel bir kaynak niteliği taşıdığını ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, Saraycık’ın tarihsel önemi, Altın Orda’nın iç dinamiklerine ve uluslararası ekonomik ilişkilerine ışık tutmasıyla ilişkilendirilmektedir.

Keywords

Saraycık , Altın Orda , Nümizmatik veri , Sikke , Tarih

References

• Ağat, N. (1976). Altınordu (Cuçi Oğulları) Paraları Kataloğu 1250–1502: Ek Olarak Şecere ve Tarih Düzeltmeleri. Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul.
• Ahmetova, U. T., A. Turarulı, ve A. J. Jumabaev. (2022). “2021 Jılı Ortağasırlıq Sarayşık Qalasında Jürgizilgen Arheologiyalıq Kazba Jumıstarı”, Kazakstan Arheologiyası, 2/16, 111-120.
• Akıncı, M. (2020). “Altın Orda’nın Ticari-Ekonomik İlişkileri ve Kent Kültürü (Yeni Saray ve Saray El-Cedid Örneğiyle)”, Ortaçağ Araştırmaları Dergisi, 3/2, 469-473.
• Battûta, Ebû Abdullah Muhammed İbn. (2004). İbn Battûta Seyahatnâmesi, (Çev: S. Aykut), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Baypakov, K. M., M. K. Kozıbayev, B. E. Kömekov, ve K. A. Pişulina. (1998). Kazakstan Tarihı, C. 2, Atamura, Almatı.
• Bostancı, F. (2021). “Altın Orda Devleti’nde Yerleşik Hayatın İlk İzleri: Saray Şehri”, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3(6), 229–240.
• Bostancı, F. (2021). Berke Han Dönemi Altın Orda Devleti Tarihi (1256–1266): Siyaset–Kültür–Din. Efe Akademi Yayınevi, İstanbul.
• Diler, Ö. (2006). İlhanlar: İran Moğollarının Sikkeleri. Mas Matbaacılık.
• Dzhanguzhiyev, M. S., G. Zh. Balzhanova, ve G. S. Sarkulova. (2024). “Sarayşık - Dalalık Örkeniyet Eskertkişi”, Bulletin of History KAZNU, 1/112, 186-193.
• Ebülgazi Bahadır Han. (2020). Şecere-i Türk (Türk›ün Soyağacı), (Çev: A. Acaloğlu,), Selenge Yayınları, İstanbul.
• Fedorov-Davıdov, G. A. (1965). “Numizmatika Horezma Zolotoordınskogo Periyoda”, Numizmatika I Epigrafika, 1/5, 123-145.
• Fedorov-Davıdov, G. A. (1973). Obşestvennıy Stroy Zolotoy Ordı, İzdatelstvo Moskovskogo Universiteta, Moskva.
• Fedorov-Davıdov, G. A. (1976). İsskustvo Koçevnikov i Zolotoy Ordı, İskustvo, Moskva.
• Fedorov-Davıdov, G. A. (2003). Denejnoe Delo Zolotoy Ordı, Nauka, Moskva.
• Gonçarov, E. Yu. (2001). “O Gorodişe Sarayçuk”, Dialog Kultur Evrazii: Problemi Istorii i Arheologii, 2/17, 179-187.
• Gonçarov, E. Yu. (2005). “Monetnoye Obraşçeniye Goroda Sarayçuk v Sredniye Veka”, Trudi Mezhdunarodnıh Numizmatiçeskih Konferentsii: Moneti I Denezhnoye Obraşçeniye v Mongolskih Gosudarstvah XIII–XV Vekov, Numizmatiçeskaya Literatura, 9-12.
• Gündoğdu, A., ve Çınar, S. (2018). “Osmanlı Tarihi Tölkujattarında Deşti Kıpçak jane Sarayşık Kalaşığı”, Al-Farabi Kazak Millî Üniversitesi Bulletin, (3)102, 40–56.
• İvanov, N. N. (2000). “Monetnıye sbory v arkheologicheskom marshrute Khorezmskoy ekspeditsii 1966 goda”, Drevnosti Povoljya i drugikh rayonov, 3, Numizmaticheskiy sbornik, Baskı 2, Nijniy Novgorod.
• Kafalı, M. (1976). Altın Orda Hanlığının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri. Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul.
• Kafalı, M. (1979). “Toktamış”, İslâm Ansiklopedisi, C. XII/I, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 412–420.
• Kalan, E. (2012). “Nümismatik materyallere göre İslamlaşma süresinde Altın Orda Hanlarının kullandığı isim ve unvanlar (1227–1357)”, Karadeniz Araştırmaları, 33, 23–34.
• Kamalov, İ. (2003). Moğolların Kafkasya Politikası. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Kamalov, İ. (2009). Altın Orda ve Rusya: Rusya Üzerindeki Türk Tatar Etkisi. Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Karibayev, B. B. (2014). Kazak Handığının Kurıluı, Sardar, Almatı.
• Kemaloğlu, İ. (2012). “Toktamış Han”, İslâm Ansiklopedisi, C. XLI, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 231–232.
• Klokov, V. B., ve Lebedev, V. P. (2002). “Monetnıy kompleks Selitrennogo Gorodişça”, Drevnosti Povoljya i drugih regionov, 4, C. 3, Nijniy Novgorod.
• Kurat, A. N. (1992). IV–XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri. Murat Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Muhamadiev, A. G. (1983). Bulgaro-Tatarskaya Monetnaya Sistema XII - XV Veka, Nauka, Moskva.
• Nizamüddin Şâmi. (1987). Zafernâme, (Farsçadan çev. N. Lugal), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Orta, F. (2014). “Berke Han Zamanında Altın Orda Hanlığı–İlhanlı Hanlığı İlişkileri”, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, 56(334), 61–64.
• Ötemiş Hacı. (2020). Cengiz-Name (Haz: İ. Kemaloğlu), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Pegolotti, F. (1936). La pratica della mercatura, (Ed: A. Evans), Cambridge: The Academy, London.
• Petrov, P. N., N. A. Atıgajev, ve J. M. Beltenov. (2023). Dengi na “Şelkovom puti” (Territoriya Kazahstana, XIII–XIV vv.). TSGM RK, Almatı.
• Petrov, P. N., U. T. Akhmetova, ve A. Zh. Zhumabayev. (2022). “Numizmatiçeskiye Nahodki v Srednevekovom Gorode Sarayçuk po Rezul’tatam Arheologicheskih Issledovaniy, Çast’ I”, MAIASP, 1/14, 382-404.
• Petrov, P. N., U. T. Akhmetova, ve A. Zh. Zhumabayev. (2023). “Numizmaticheskiye Nakhodki v Srednevekovom Gorode Saraychuk po Rezul’tatam Arkheologicheskikh Issledovaniy, Çast’ II”, MAIASP, 1/15, 857-872.
• Safargaliyev, M. G. (1960). Raspad Zolotoy Ordı, Mordovskoye Knijnoye İzdatel’stvo, Moskva.
• Samaşev, Z. S., ve Plahov, V. V. (2017). “Ob Odnom Arhitekturnom Komplekse Saraycıka”, Materialı Plenarnogo Zasedaniya Mezhdunarodnoy Nauchno-Praktiçeskoy Konferentsii «Istoriya Tsivilizatsii I Duhovnoy Kulturi Koçevnikov», Vol. 1, Pavlodar, 240-245.
• Samaşev, Z. ve Tasmagambetov, İ. (2001). Saraycık, Berel, Almatı.
• Samaşev, Z., D. Kojakov, ve D. Talev, (1998). “Saraycık: Problemi Isledovaniya Velikogo Goroda”, Problemi Izuçeniya i Sohraneniya Istoriçeskogo Naslediya, 2/4, 240-245.
• Samaşev, Z., O. Kuznetsova, ve V. Plahov. (2008). Sarayşıktan Kış Buyumdarı, A. Margulan Atındağı Arheologiya İnstitutı, Almatı.
• Samaşev, Z., R. Burnaşev, N.Bazılhan, ve V. Plahov, (2006). Moneti Saraycıka, Grapho-art, Almatı.
• Saveliev, P. S. (1858). Moneti Djuçidskiye, Djagataiskiye, Djelayridskiye i Drugiye, Obraschavshiye v Zolotoy Orde v Epohu Tohtamışa, AN, Sankt-Peterburg.
• Şerefüddin Ali Yezdî. (2019). Emir Timur (Zafernâme), (Çev. ve not. A. Batur), Selenge Yayınları, İstanbul.
• Singatullina, A. Z. (2003). Djuçidskiye Moneti Povoljskih Gorodov, Zaman, Kazan.
• Tizengauzen, V. (1884). Sbornik Materialov Otnosyaşhihsya k İstoriyi Zolotoy Ordı, C. I, İzdaniye Stroganova, Sankt-Peterburg.
• Tizengauzen, V. (1941). Sbornik Materialov Otnosyaşhihsya k İstoriyi Zolotoy Ordı. C. II, AN SSSR Yayınları, Moskva.
• Yezdi, Şerafüdin Ali. (2023). Emir Timur (Zafername), Selenge Yayınları, İstanbul.
• Yuvalı, A. (2004). “Mengü Timur”, İslâm Ansiklopedisi, C. XXIX, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 138.