TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL OLGULARLA ŞEKİLLENEN FAKİRLİK KAVRAMININ DİLBİLİMSEL İFADESİ (TÜRKİYE TÜRKÇESİ-RUSÇA ÖRNEĞİNDE)

Year 2025, Issue: 70, 291 - 302, 05.09.2025

Nurgul Ozdemir

https://doi.org/10.30794/pausbed.1631122

Abstract

Bu çalışma, fakir/fakirlik kavramının Türkiye Türkçesi ve Rusça örneğinde anlamsal bileşenlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada fakirlik kavramının nasıl yapılandığı, hangi anlam katmanlarına sahip olduğu ve kültürel bağlamda nasıl algılandığı ele alınmıştır. Bu araştırma makalesinde, Türkçe ve Rusçada fakirlik konseptinin anlamsal bileşenlerini incelemek amacıyla leksikal çözümleme, betimsel analiz, frekans analizi ve eşdizimlilik analiz yöntemleri kullanılmaktadır. Türkçe-Rusça dil çiftinde fakirlik (bednıy, bednost) kavramının anlamsal bileşenleri, sözcüklerin temel ve yan anlamları sözlük çalışması ile karşılaştırılmış olup bağlam içinde kazandıkları farklı anlamsal bileşenler ortaya konulmuştur. Betimsel analiz yöntemi ile sözcüklerin anlamsal çeşitliliği ve hangi bağlamlarda kullanıldığı incelenerek kavramsal çerçeve çizilmiştir. Bunun yanı sıra Rusçadaki "fakirlik" kavramsal çerçevesi frekans ve eşdizimlilik analiz yöntemleri ile incelenmiştir. Frekans analizinde fakir/fakirlik sözcüklerinin ne sıklıkla kullanıldığı tespit edilmiştir. Veri toplama sürecinde XVIII. yüzyıldan bu yana Rusçanın farklı dönemlerine, lehçelerine ve kullanım alanlarına dair geniş veri tabanı sunan dijital dil derleminden yararlanılmıştır. Fakir/fakirlik sözcükleri Rus Ulusal Derlemi (рускорпора.ру) temel kaynak olarak seçilmiş ve fakir, fakirlik sözcükleri üzerine kapsamlı bir tarama gerçekleştirilmiştir. Metin türü ve zaman aralığı sınırlaması olmaksızın fakir/fakirlik sözcüklerinin araması yapılmış olup sözcüklerin kullanımlarının başlangıç tarihi, hangi yıllarda kullanımlarının arttığı/azaldığı hesaplanmıştır. Elde edilen veriler ışığında Rusçadaki fakir/fakirlik kavramlarının en sık kullanılan 100 eşdizimlilik analiz edilmekte ve kullanım sıklığının dağılımı gösterilmektedir. Toplumsal ve kültürel olgularla şekillenen fakirlik olgusu çoğunlukla fiil eşdizimliliği analizi yapmaya olanak sunar. Fakirlik gibi sosyo-ekonomik ve kültürel açıdan derin anlamlar taşıyan bir kavramın Rus toplumunda nasıl kodlandığını incelemek, kültürel algı farklılıklarını anlamaya, dilsel dünya görüşünü ortaya koymaya, Türkiye Türkçesi ve Rusça arasında semantik farklılıkları belirlemeye yardımcı olacaktır.

Keywords

Konsept , Anlam , Semantik , Eşdizimlilik , Rus toplumu , Fakir/Fakirlik

LINGUISTIC EXPRESSION OF THE CONCEPT OF POVERTY SHAPED BY SOCIAL AND CULTURAL PHENOMENA (TURKISH-RUSSIAN EXAMPLE)

Abstract

This study aims to analyze the semantic components of the concept of poor/poorness in Turkish and Russian. The study examines how the concept of poverty is structured, what layers of meaning it has, and how it is perceived in the cultural context. In this research article, lexical analysis, descriptive analysis, frequency analysis, and collocation analysis methods are used to examine the semantic components of the concept of poverty in Turkish and Russian. The semantic components of the concept of poverty (bedniy, bednost) in the Turkish-Russian language pair, the basic and connotative meanings of the words are compared with a dictionary study, and the different semantic components they acquire in context are revealed. With the descriptive analysis method, the conceptual framework was drawn by examining the semantic diversity of the words and the contexts in which they are used. In addition, the conceptual framework of “poverty” in Russian was analyzed through frequency and collocation analysis methods. In the frequency analysis, it was determined how often the words “poor” and “poverty” were used. In the data collection process, the digital language corpus, which provides a large database of different periods, dialects, and usage areas of Russian since the XVIII century, was used. The Russian National Corpus (рускорпора.ру) was selected as the main source, and a comprehensive search for the words “poor” and “poverty” was conducted. The search was conducted without limitation of text type and time period, and the starting date of the usage of the words and the years in which their usage increased/decreased were calculated. In the light of the data obtained, the 100 most frequently used collocations of the concepts of poor/poor in Russian are analyzed, and the distribution of the frequency of use is shown. The phenomenon of poverty, which is shaped by social and cultural phenomena, often allows for verb collocation analysis. Analyzing how a concept such as poverty, which carries deep socio-economic and cultural meanings, is coded in Russian society will help to understand the differences in cultural perception, to reveal the linguistic worldview, and to determine the semantic differences between Turkish and Russian.

Keywords

Concept , Meaning , Semantics , Collocation , Russian Society , Poor/Poverty

References

• Ağca, M. (2020). “Deyimsel Sözcük Birlikteliklerinin Sınıflandırılması ve Bir Eşdizimlilik Kategorisi: Deyimsel Eşdizimlilik”. Gazi Türkiyat. Güz 27, 161-177, DOI: 10.34189/gtd.27.010
• Bourdieu, P. (1992). An Invitation to Reflexive Sciology. Chicago: Universty of Chicago Pres.
• Çernışev V. İ. (1950). Slovar sovremennogo russkogo yazıka. v 17-T. М.:Akademii nauk SSSR.
• Dal V. İ. (2006). Tolkovıy slovar jivogo velikorusskogo yazıka. M.: ACT.
• Doğan, N. (2015). “Türkçe Sözlük’te Fiilsel Eşdizimlilik”. Gazi Türkiyat. Güz 17, 67-84.
• Dostoyevski, F. M. (2014). Prestuplenii i nakazanii. Şedevrı Mirovoy Klassiki M.: Eksmo.
• Dyömin, А. S. (1998). O hudojestvennosti drevnerusskoy literaturı. М.: Yazıki Russkoy Kulturı.
• Halliday, M.A.K. (1994). An introduction to functional grammar. (2nd ed) London: Edward Arnold.
• Halliday, M. A. K. ve Hasan, R. (1976). Cohesion in English. Londra: Longman Group UK Limited.
• Hengirmen, M. (2009). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin
• İmer, K.; Kocaman A. ve Özsoy A. S. (2019). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Karasik, V. İ. (1996). Kulturnıye dominantı v yazıke. Yazıkovaya liçnost: kulturnıye konseptı: Sb. Nauç. tr. Volgograd; Arhangelsk.
• Kumanlı, M. S. (2016). “Türkçe Sözlük’te Eşdizimliliklerin Gösterilişi”. Gazi Türkiyat. Bahar 18. 195-204.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2015). Metaforlar: Hayat Anlam ve Dil. (çev. Gökhan Yavuz Demir) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Lehmann, C. (2015). Thoughts on grammaticalization. 3rd edition. (Classics in Linguistics 1) Berlin: Language Science Press.
• Mustafayev, E. M. ve Şerbinin, V. G. (1996). Büyük Rusça-Türkçe Sözlük. M. “Ruskiy yazık”: Multılıngual. Istanbul.
• Özkan, B. (2014). Türkiye Türkçesi Eşdizim Sözlüğü’nün Sayısallaştırılması. Türkçe Üzerine Derlem Dilbilim Uygulamaları, Adana: Karahan Kitabevi.
• Popova, Z. D. ve Sternin, İ. А. (2006). Semantiko- kognitivnıy analiz yazıka. Monografiya. Voronej, 2006.
• Steşina, E. G. (2012). “O strukturnıh komponentah verbalizatsii kontsepta «Bednost»” (Na materiale russkogo i angliiskogo yazıkov). Mir russkogo slovo, (3), 44-49.
• Şanskiy, N. M. ve Bobrova, T. А. (1994). Etimologiçeskiy slovar russkogo yazıka. М.
• Tarasov, V. N. (2007). А. S. Homyakov Mıslitel, Poet, Publitsist. Тom. 1. М.: Yazıki Slavyanskih Kultur.
• Türk Dil Kurumu. (1988). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ufimtseva, N. V. (2000). «Yazıkovoye soznaniye i obraz mira» М.: Rossiiskaya akademiya nauk institut yazıkoznaniya.
• Uşakov, D. N. (2007). Tolkovıy slovar russkogo yazıka. М.: Astrel :АСТ.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Yefromova, T. F. (2006). Sovremennıy tolkovıy slovar russkogo yazıka. М.:АСТ.
• Yevgeneva, А. П. (1981). Slovar russkogo yazıka. 4-х т. М.: Russkiy yazık.
• Yapıcı, F. (2015). Rus Ruhdilbilim Kuramları Bağlamında Çağrışım Sözlüğü (Rusça-Türkçe Karşılaştırmalı İnceleme), Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Fakir: https://islamansiklopedisi.org.tr/fakir Erişim tarihi: 15.06.2020
• Fakir: https://sozluk.gov.tr Erişim tarihi: 15.06.2020