KENT BELLEĞİ VE YEREL YÖNETİMLER: DENİZLİ BELEDİYESİ ÖRNEĞİ

Year 2025, Issue: 70, 233 - 255, 05.09.2025

Muharrem Altıntaş , Pınar Savaş Yavuzçehre

https://doi.org/10.30794/pausbed.1632635

Abstract

Kent belleği bir kente kimlik kazandıran unsurların tarihsel dayanağıdır. Kente özgünlük kazandıran ve bu doğrultuda kentin kimliğini şekillendiren kent belleği, bu misyonunu kent içerisindeki toplumsal yaşantıyı belirlemek ve yönlendirmek suretiyle yerine getirmektedir. Çalışmada, köklü bir tarihî geçmişe sahip olmakla birlikte küreselleşen dünyaya olabildiğince ayak uyduran ve kendi iç dinamikleri ile hızlı bir gelişim göstererek adını “Anadolu Kaplanları” arasına yazdıran Denizli kentinde, yerel yönetimlerin kent belleğini koruma kapasitesi ve Denizli kent belleği üzerindeki olası dönüştürücü etkisi ortaya konmuştur. Dönemler itibariyle kronolojik olarak Denizli’deki yerel yönetimlerin Denizli kent belleğine olan etkileri analiz edilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Alan araştırması kapsamında yerel siyasetçi ve uzmanlar ile derinlemesine mülakatlar yapılmıştır. Yerel yönetimlerin 2014 yılı öncesi (Denizli Belediyesi ve İl Özel İdaresinin) Denizli kent belleği üzerinde olumlu ve olumsuz anlamda etkileri tespit edilmiştir. Denizli kentinde gelenekselden moderne, modernden neo-liberal süreçlere geçişin, ekonomik unsurlar ve küreselleşme yanında önemli ölçüde yerel yönetimler eliyle gerçekleştirildiği görülmüştür. Süreçte, yerel yönetimlerin Denizli kentindeki yaşantıya doğrudan müdahil olması etkilidir.

Keywords

Yerel Yönetimler , Kent Belleği , Denizli Belediyesi , Denizli Kent Belleği

URBAN MEMORY AND LOCAL GOVERNMENTS: THE CASE OF DENİZLİ MUNICIPALITY

Abstract

Urban memory constitutes the historical foundation of the elements that endow a city with its identity. By shaping and reinforcing the city’s uniqueness, urban memory fulfills its role through the structuring and guidance of social life within the urban space. This study explores the capacity of local governments to preserve urban memory and examines their potential transformative impact on the urban memory of Denizli—a city with a deep-rooted historical heritage that has managed to adapt to the globalizing world and has achieved rapid development through its internal dynamics, earning a place among the “Anatolian Tigers.” The influence of local administrations on Denizli’s urban memory is analyzed chronologically across different periods. The study employs a qualitative research design, incorporating in-depth interviews with local politicians and subject-matter experts as part of the fieldwork. The findings reveal both positive and negative effects of pre-2014 local governments—specifically Denizli Municipality and the Special Provincial Administration—on the city's urban memory. It is observed that the transition from traditional to modern and subsequently to neo-liberal urban processes in Denizli has been facilitated significantly by local governments, alongside economic factors and globalization. Throughout this transformation, the direct involvement of local administrations in shaping urban life has played a crucial role.

Keywords

Local Administrations , Urban Memory , Denizli Municipality , Urban Memory of Denizli

References

• Kitap, Kitap Bölümü, Makale ve Tezler
• Al. M. (2011). “Kentte Bellek Yıkımı ve Kimlik İnşası–Palimpsest: Ankara Atatürk Bulvarı Bağlamında Bir İnceleme”, İdealkent, Sayı: 4, 26-36.
• Altıntaş, M. (2022). “Küreselleşme Sürecinin Kentler Üzerindeki Ekonomik, Sosyo-Kültürel ve Mekânsal Etkileri”, İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5/1, 211-225.
• Assmann, J. (1995). “Memory And Cultural Identity”, (translated by John Czaplicka) New German Critique No:65, 125-133.
• Assmann, J. (2008). “Communicative Memory and Cultural Memory” Cultural Memory Studies, An International and Interdisciplinary Handbook, Berlin, New York 2008, S. 109-118.
• Assmann, J. (2018). Kültürel Bellek, Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, (çev. Ayşe Tekin), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Ataman, H. (2018). Denizli Son Yüzyıl 1, Bilal Ofset, Denizli.
• Ataman, H. (2020). Yüzleşmek, Bilal Ofset, Denizli
• Avcı, Y. (2010). Bir Osmanlı Anadolu Kentinde Tanzimat Reformları ve Kentsel Dönüşüm: Denizli (1839-1908), Yeditepe Yayınları, İstanbul.
• Avsan, D. ve Gökmen, P. (2017). “Denizli’de Konut Alanlarında Yaşanan Sosyal ve Mekânsal Değişim”, 2. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu Mimarlık, Planlama ve Tasarım Tam Metin Kitabı, içinde 29-47, Asos Yayınevi, Elazığ
• Aydıner, T. (2019). Yerel Siyasetin Yeniden Ölçeklendirilmesi: Denizli Örneği, (Basılmamış Doktora Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Ayyıldız, S. ve Ertürk, F. (2017). “Kentsel Kimlik Bileşenleri İle Yerel Kimliğin İzlerini Sürmek: Kapanca Sokak Örneği”, Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 2/1, 65-88.
• Bektaş, C. (1977). “Denizli Depremi Öncesi, Deprem Sonrası”, Mimarlık, 77/4, 52-55.
• Benjamin, W. (2002), Pasajlar, (çev. Ahmet Cemal), YKY, İstanbul.
• Carlino, G. A. ve Saiz, A. (2008). “City Beautiful”, https://docs.iza.org/dp3778.pdf (Erişim: 08.11.2022)
• Ciğeroğlu, M. (2007). Denizli Kentsel Alanının Yönetim Alternatifleri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli
• Çağla, C. (2007). “Bellek Üstüne Düşünmek” Cogito, Sayı:50, 217-233.
• Çelen Öztürk, A. (2016). “Eskişehir’in Geçmişteki ve Bugünkü Kent Belleğinin Zihin Haritaları Üzerinden Okuma Denemeleri”, İdealkent, 7/20, 2016.
• Çoban, A.N. (2012). “Cumhuriyetin İlanından Günümüze Konut Politikası”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67/3, 75-108.
• Denizli Büyükşehir Belediyesi (2023). “Tarihçe”, https://www.denizli.bel.tr/Default.aspx?k=tarihce, (5.9.2023).
• Goldsmith, M. (1992). “Local Government”, Urban Studies, 29(3/4), 393-410.
• Gönüllü, H. (2016). Denizli Kentinin Büyük Ameliyatı (1973-1980 Yılları), Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli.
• Görmez, K. (2000). “Demokratikleşme Açısından Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İlişkileri”, GÜİİBF Dergisi, 4/2000, 81-88.
• Güven Bilsel, C. (2009). “Kent ve Kentli Kültürü, Kimlik Sorunsalı, Yaşanılası Kentsel Mekân ve Ankara Üzerine”, Dosya 10.1, 44-56
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif Hafıza, (çev. Banu Barış), Heretik Yayınları, Ankara.
• Kälin, W. (1999). “Decentralizaton- Why and How?” http://www.ciesin.org/decentralization/English/General/SDC_why_how.pdf Erişim: 11/01/2021
• Kara, H. (2010). “Denizli Şehrinde Gecekondulaşmanın Önlenmesi ve Toplu Konutlar”, Doğu Coğrafya Dergisi, 15/23, 103-118.
• Karaalp, S. (2004). Sanayiye Etki Eden Faktörler ve Denizli Sanayinin Yerleşimi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli
• Kaya, B.E. ve Akıner, İ. (2022). “Toplu Konut ve Sosyal Konut Üretiminin Küreselleşme Bağlamında İrdelenmesi: Dünyadan ve Türkiye’den Örnekler”, Kent Akademisi, 15/4. 1789-1811.
• Keleş, R. (2005). “Kent ve Kültür Üzerine”, Mülkiye Dergisi, 29/246, 9-18. Kermani A. A. and Lulten, E. (2010). “Preservation And Transformation Of Historic Urban Cores In Iran, The Case Of Kerman”, Wseas Transactıons On Environment And Development, 6/1, 53-62.
• Kodal, T. (2015). Cumhuriyet Döneminde Denizli (1923-1938), Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli.
• Köse, H. Ö. (2004), “Yerel Yönetim Olgusu ve Küreselleşme Sürecindeki Yükselişi”, Sayıştay Dergisi, Sayı 52, 3-42.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi, (çev. Işık Ergüden), Sel Yayıncılık, İstanbul.
• Maltaş Erol, A. ve Görmez, K. (2020). “Teoride ve Pratikte Yeni Şehircilik Akımı”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22/1, 271-310
• Mitroiu, S. (2014) “Site Of Memory: An Urban Perspective”, Human And Social Sciences, 36/1, 1-7.
• Mutluer, M. (1995). Denizli’de Sanayi Faaliyetleri ve Sorunları Üzerine Bir Ekonomik Coğrafya Araştırması, (Basılmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Nora, P. (2006), Hafıza Mekânları, (çev. M. Emin Özcan). Dost Kitabevi, Ankara.
• Norberg-Schulz, C. (1976). Genius Loci: Towards A Phenomenology of Architecture, Rizzoly, New York.
• Özbek, M. (2001). “Kamusal Mekânlar ve Kent Haritaları”, XXI Dergisi, İstanbul, 11-32.
• Özcan, K. ve Özkan, H. T. (2012). “Denizli Kentinin Planlama Deneyimi”, Doğu Coğrafya Dergisi, sayı 27, 233-250.
• Özgür, H. (2008). “Denizli Kentsel Alanının Yönetiminde Söylemden Eyleme Bütünşehir Belediyesi Tasavvurları: Ali Aygören Teklifi (2001), Denizli’ye Özel Kanun Teklifi (2003), Belediye Kanunu’nun 11. Maddesi (2006)”, Dönüşen Kentler ve Değişen Yerel Yönetimler, (ed. F. Neval Genç, Abdullah Yılmaz ve Hüseyin Özgür) içinde 249-298, Gazi Kitabevi, Ankara
• Özgür, H. (2014). “Denizli Kenti ve İlinde Yönetsel Ölçek Arayışları (1876-2014): Dört Bütünşehir (Belediyesi) Söylemi/Tasavvuru (2001-2014) ve Büyükşehir Belediyesi Statüsü (2012-2014)”, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1 (Özel Sayı), 30-53.
• Perouse, J. F. (2008). “Kentsel Bellek ve Kent Müzeleri: İstanbul Şehri Gözlem Merkezi Deneyimi”, Kentler ve Kent Müzeleri, Kent Müzeleri Uluslararası Sempozyumu 21-22 Nisan 2006, Antalya, (Ed. Orhan Silier) içinde 105-109 Antalya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Antalya.
• Proshansky, H. M., Fabian, A. K. and Kaminoff, R. (1983). “Place-Identity: Physical World Socialization of the Self”, Journal of Environmental Psychology 3, 57-83.
• Pustu, Y. (2005). “Yerel Yönetimler ve Demokrasi”, Sayıştay Dergisi, Sayı 57, 121-134.
• Rossi, A. (1982). The Architecture of the City, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts London.
• Savaş Yavuzçehre, P. (2011). Kentsel Mekânda Değişim, Denizli, Denizli Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli.
• Savaş Yavuzçehre, P. ve Altıntaş, M. (2020). “Yerel Yönetimlerin Kent Kimliğinin Korunmasındaki Rolü”. Yerel Yönetimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar, (Levent Memiş, Oğuzhan Erdoğan, Cenay Babaoğlu, ed.) Ankara, Orion Kitabevi.
• Savelsberg, J.J. and King, R.D. (2007). “Law and Collective Memory”, The Annual af Law and Social Science, 3, 189-211.
• Schudson, M. (2007). “Kolektif Bellekte Çarpıtma Dinamikleri” (çev. Begüm Kovulmaz), Cogito, Sayı:50, 179-200.
• Sharpe, L.J. (1970). “Theories And Values of Local Government”, Political Studies, XVIII(2), 153-174.
• Şemsoğlu, C. (2016). 20. Yüzyıl Başlarında Denizli, (Yayına Hazırlayan: Haluk Şemsoğlu), Denizli Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli
• Tıkıroğlu, Z (2005) Onurlu Bir 5 Hizmet Yılı, Türker Ofset, Denizli
• Tıkıroğlu, Z. (2011). Belleklerden Gerçeklere Denizli, Denizli Belediyesi Kültür Yayınları, Denizli
• Toker, T. (1968). Denizli Tarihi, Yenigün Matbaası, Denizli
• Tortop, N., Aykaç, B., Yayman, H., Özer, M. A. (2008). Mahalli İdareler, Nobel Yayınları, Ankara.
• Tuan, Y. F. (2001). Space and Place, The Perspective of Experience, University of Minnesota Press, London.
• Uysal, M. A. (1999). Cumhuriyet Döneminde Denizli Kazası, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar
• Uysal, S. (2017). Şehrin İzleri, Mavi Nefes Yayınları, Denizli.
• Uysal, S. (2020). Öncülerin Yolu, Mavi Nefes Yayınları, Denizli
• Ünlü, S. T. (2017), “Kent Kimliğinin Oluşumunda Kentsel Bellek ve Kentsel Mekân İlişkisi: Mersin Örneği”, Planlama, 27/1, 75-93.
• Yanıklar, C. (2010). “Tüketim Kültürü, Kapitalizm ve İnsan İhtiyaçları Arasındaki İlişki Üzerine Bir Tartışma”, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34/1, 25-32.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H., (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Yüksel, F. (1998). “Yerel Yönetimlerde Özerklik”, Öneri, 2(10), 91-96.
• Sözlü Görüşmeler
• Acar, A. (2023). (İş İnsanı- Eski ANAP İl-İlçe Başkanı) “ANAP Belediyeciliği ve Ziya Tıkıroğlu Dönemi” başlıklı sözlü görüşme
• Akhisar, C. (2022). (Fotoğraf Sanatçısı) “Merceklerden Belleklere” başlıklı sözlü görüşme
• Alayont, S. (2023). (Mimar- Mimarlar Odası Denizli Şubesi Eski Başkanı) “Denizli’de Sivil Mimarî” başlıklı sözlü görüşme
• Ataman, H. (2022). (Mimar- Yerel Siyasetçi- İş İnsanı) “Denizli Kent Belleği” başlıklı sözlü görüşme
• Aygören, A. (2022). (İnşaat Mühendisi- 1999-2004 yılları arası Denizli Belediye Başkanı) “Pişman Değilim” başlıklı sözlü görüşme.
• Balkanay, A. (2022). (Mimar-Mimarlar Odası Denizli Şubesi Eski Başkanı- Yerel Siyasetçi) “Denizli’de Neo-liberal Kentleşme” başlıklı sözlü görüşme
• Bayar, T. (2022). (Mimar- Mimarlar Odası Denizli Şubesi Eski Başkanı) “Odanın Gözü” başlıklı sözlü görüşme
• Boz, S. (2022). (Mimar- Mimarlar Odası Denizli Şubesi Eski Başkanı- Denizli Belediye Meclisi Eski Üyesi- Yazar- Köşe Yazarı) “Kültür-Kıran ve Kent” başlıklı sözlü görüşme
• Gökoğlan, M. (2023). (Denizli Büyükşehir Belediye Başkan Yardımcısı-Denizli Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Daire Başkanı) “Denizli’de 2004 Yılı Sonrası Dönem” başlıklı sözlü görüşme
• Gönüllü, H. (2022). (1973-1980 yılları arası Denizli Belediye Başkanı) “Denizli Kentinin Yeniden İnşası” başlıklı sözlü görüşme.
• Kallimci, H. (2023). (Yazar-Köşe Yazarı) “Denizli’de Ahilik ve Somut Olmayan Kültürel Miras” başlıklı sözlü görüşme
• Kaşıkçı, Y. (2022). (Mimar- İş İnsanı- Denizli İl Genel Meclsi Eski Üyesi) “Mimar Gözüyle Denizli” başlıklı sözlü görüşme.
• Marım, A. (2022). (1989-1999 yılları arası Denizli Belediye Başkanı) “Doksanların Denizlisi” başlıklı sözlü görüşme
• Otaklı, H. (2023). (Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanı) “Denizli’de Yerel Yönetimlerin Kent Belleği Çalışmaları” başlıklı sözlü görüşme.
• Şenel, İ (2023). (Mimarlar Odası Denizli Şubesi Eski Başkanı) “Belleksiz Kent Denizli” başlıklı sözlü görüşme.
• Yerel Gazete Haberleri
• “Denizli Vilayeti Umumî Meclisinin 5. Seçim Devresi Birinci İçtima Yılı (4 Mart Pazartesi Günü) Yapılan Birinci Toplantısında Vilayetin Okunan İzahnamesi” (7 Mart 1935), Denizli Gazetesi
• “Zeybekçi: ‘Denizli Tarihi Evlerine Sahip Çıkıyor’” (24Nisan Cuma), Hizmet Gazetesi “Çınar Projesinde Alt Yapı Tamam!” (6 Temmuz 2006), Hizmet Gazetesi
• “Kalksın Mı? Kalkmasın Mı? ‘Heykel’ Bilmecesi”, (2 Ocak 1988), Hizmet Gazetesi
• “Hüseyin ve Adnan Yağcı’nın HÜRRİYET KİTAPEVİ”, (10 Mart 2023), Deha 20, https://www.deha20.com/koseyazarlari/detay/7197