İlköğretim Öğrencilerinde Yaş ve Cinsiyete Göre Obezite ve İlişkili Özellikler Obezite ve İlişkili Faktörler

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 1, 127 - 140, 01.04.2019

Medine Yılmaz , Gamze Ağartıoğlu Kundakçı Feyza Dereli Beste Ozguven Oztornacı Nuray Egelioğlu Cetişli

Öz

GİRİŞ: Bu çalışmanın amacı ilköğretim
ikinci kademe öğrencilerinde yaş ve cinsiyete göre obezite görülme oranını ve
obeziteyle ilişkili özellikleri belirlemektir.

GEREÇ ve YÖNTEM: Kesitsel tipte olan bu araştırma İzmir’in merkeze bağlı dört ilçesinde okul
sağlığı çalışmalarının yürütüldüğü, sosyoekonomik düzeyi aynı olan dört
ilköğretim okulunda (N:1550), 15 Mart- 3 Haziran 2017 tarihleri arasında
yürütülmüştür. Ulaşılabilen ve gönüllü katılım gösteren toplam 1003 öğrenci
çalışmaya dahil edilmiştir. Veri toplamada sosyo-demografik bilgi formu,
beslenme özellikleri ve alışkanlıkları formu-çocuk / ebeveyn kullanılmıştır. Antropometrik
ölçümler (boy, ağırlık) yapılmıştır.

BULGULAR: Çocukların yaş ortalamaları 8,73 ± 1,35 (min-max:
7-12) yıl olup %53,1’i kızdır. Çocukların %24,8’i fazla tartılı, %9,7’si obezdir. Çocuklar tarafından
kantinden en çok tüketilen yiyecekler sırasıyla gevrek (%55,8), poğaça (%46,1)
ve çikolatadır (%43,5). Çocukların günlük tükettikleri süt miktarı medyanı 1
bardaktır (min-max: 0,25-6). Kızların erkeklere göre her gün meyve (X²=10,88;
p=0,004) ve kuru baklagil (X²=11,568; p=0,003) tüketimleri daha
fazladır (X²=10,88; p=0,004). Erkekler kızlara göre daha fazla gazlı
içecek tüketmektedir (X²= 20,44; p<0,000).

SONUÇ: Araştırma sonuçları öğrencilerin obezite sıklığının
cinsiyet, ebeveynin BKİ, bilgisayar ve televizyon başında geçirilen süre ve
beslenme tercihleriyle ilişkili olduğunu göstermiştir. Çocukluk çağı
obezitesinden korunmada çocuklar için riskli obezojenik fiziksel ve sosyal
çevrenin düzenlenmesi öncelikli ve önemli bir adım olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Obezite, ilköğretim, obezojenik çevre, sosyal pediatri

Obesity Prevalence and Associated Characteristics in Primary School Students According to Age and Gender

Öz

INTRODUCTION: The aim of
this study was to determine the prevalence of obesity, and obesity related
characteristics among primary school students in terms of age and gender.

MATERIAL and METHODS: This
cross-sectional study was carried out between March 15, 2017 and June 3, 2017
with students (N: 1550) going to four junior high schools with the same
socioeconomic level in four districts in the city center of İzmir province
where school health studies were conducted. Of these students, 1003 who
volunteered to participate in the study were included in the study. The
Socio-demographic Characteristics Questionnaire, and Nutritional
Characteristics and Habits Form child / parent were used to collect data.
Anthropometric measurements (height, weight) were performed.

RESULTS: The mean age
of the participating students was 8.73 ± 1.35 (min-max: 7-12) years. Of them,
53.1% were girls. 24.8% were overweight and 9.7% were obese. The foods most
consumed by the students were gevrek (Turkish bagel) (55.8%), poacha (Turkish
pastry with cheese filling) (46.1%) and chocolate (43.5%). The amount of milk
they consumed per day was 1 cup (min-max: 0.25-6). The girl consumed fruits (X²=10.88;
p = 0,004) and legumes (X²=11,568; p = 0,003) more than the boys  (X²=10.88; p = 0.004). The boys consumed
carbonated drinks more than the girls (X²= 0.44, p <0.000).

CONCLUSIONS: The
results of the study revealed that the obesity prevalence among the
participating students was related to gender, parental BMI, time spent on
computer and television, and dietary preferences. To protect children from
childhood obesity, regulation of the risky obesogenic physical and social
environments will be a priority and an important step.

Anahtar Kelimeler

Obesity, obesogenic environment, primary school students, school health, social pediatrics

Kaynakça

• 1. WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI) [Internet]. [cited 2018 Aug 10]. Available from: http://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/activities/who-european-childhood-obesity-surveillance-initiative-cosi
• 2. Commission on Ending Childhood Obesity [Internet]. [cited 2018 Aug 10]. Available from: http://www.who.int/end-childhood-obesity/en/
• 3. Özcebe H, Bağcı AT, Keskinkılıç B, Yardım N, Çelikay N, Çelikcan E. Çocukluk Çağı Obezite Araştırması (COSI-TR) Ön Rapor [Internet]. Ankara, Türkiye; 2013. Available from: http://www.diabetcemiyeti.org/var/cdn/a/f/cosi-tr-sonuclari.pdf
• 4. Sağlık Bakanlığı. Türkiye’de Okul Çağı Çocuklarında (6-10 Yaş Grubu) Büyümenin İzlenmesi Projesi Araştırma Raporu (TOÇBİ). 1st ed. Ankara, Türkiye: Kuban Matbaacılık Yayıncılık; 2011.
• 5. Köksal G, Özel HG. Çocukluk ve ergenlik döneminde obezite [Internet]. 1st ed. Ankara, Türkiye: Klasmat Matbaacılık; 2012. Available from: http://beslenme.gov.tr/content/files/arastirmalar/uyelik/beslenme_bilgi_serisi/Kitaplar/d/d_02_cocuklukveergenlikdonemindeobezite.pdf
• 6. Kumar S, Kelly AS. Review of Childhood Obesity: From Epidemiology, Etiology, and Comorbidities to Clinical Assessment and Treatment: From Epidemiology, Etiology, and Comorbidities to Clinical Assessment and Treatment. Mayo Clin Proc. 2017;92(2):251–65.
• 7. Corsica JA, Hood MM. Eating disorders in an obesogenic environment. J Am Diet Assoc. 2011;111(7):996–1000.
• 8. Dündar Y, Evliyaoğlu O, Hatun Ş. Okul çocuklarında boy kısalığı ve obesite: ihmal edilen bir sorun. Turkiye Klin J Pediatr. 2000;9(1):19–22.
• 9. Parlak A, Çetinkaya Ş. Çocuklarda obezitenin oluşumunu etkileyen faktörler. Fırat Sağlık Hizmetleri Derg. 2007;2(5):24–35.
• 10. Sabin MA, Kiess W. Childhood obesity: Current and novel approaches. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2015;29(3):327–38.
• 11. Ochola S, Masibo PK iny. Dietary Intake of Schoolchildren and Adolescents in Developing Countries. Ann Nutr Metab. 2014;64(2):24–40.
• 12. Önsüz M, Zengin Z, Özkan M, Şahin H, Gedikoğlu S, Erseven S, et al. Sakarya’da bir ilköğretim okulu öğrencilerinde obezite ve hipertansiyonun değerlendirilmesi. Sak Med J. 2011;3:86–92.
• 13. Childhood obesity surveillance in the WHO European Region [Internet]. [cited 2018 Aug 10]. Available from: http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0020/123176/FactSheet_5.pdf
• 14. Savaşhan Ç, Sarı O, Aydoğan Ü, Muhammed E. İlkokul çağındaki çocuklarda obezite görülme sıklığı ve risk faktörleri. Türkiye Aile Hekim Derg. 2015;19(1):14–21.
• 15. Özcebe H, Bağcı Bosi T, Yardım N, Çelikcan E, Çelikay N, Keskinkılıç B, et al. Türkiye’de çocuklarda fazla kiloluluk ve şişmanlık prevalansları. TAF Prev Med Bull. 2015;14(2):145–52.
• 16. Özilbey P, Ergör G. İzmir İli Güzelbahçe İlçesi’nde ilköğretim öğrencilerinde obezite prevalansı ve beslenme alışkanlıklarının belirlenmesi. Türkiye Halk Sağlığı Derg. 2015;13(1):30.
• 17. Neyzi O, Bundak R, Gökçay G, Günöz H, Furman A, Darendeliler F, et al. Reference values for weight, height, head circumference, and body mass index in Turkish children. J Clin Res Pediatr Endocrinol. 2015;7(4):280–93.
• 18. Çınar S. Farklı sosyoekonomik düzeylerdeki 7-14 yaş grubundaki çocuklarda obezitenin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi; 2013.
• 19. Battaloglu Inanc B, Say Sahin D, Oguzoncul AF, Bindak R, Mungan F. Prevalence of obesity in elementary schools in Mardin, South-Eastern of Turkey: a preliminary study. Balkan Med J. 2012 Dec 10;29(4):424–30.
• 20. Yılmaz M, Senih MA. Determination of the Obesity Prevalence and Risk Factors in School Children in Duzce. Duzce Med J. 2017;19(2):42–7.
• 21. Karaçil MŞ, Şanlıer N. Obezojenik Çevre ve Sağlık Üzerine Etkileri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilim Derg. 2014;3(2):786–803.
• 22. Grigorakis DA, Georgoulis M, Psarra G, Tambalis KD, Panagiotakos DB, Sidossis LS. Prevalence and lifestyle determinants of central obesity in children. Eur J Nutr. 2016;55(5):1923–31.
• 23. Skinner AC, Skelton JA. Prevalence and Trends in Obesity and Severe Obesity Among Children in the United States, 1999-2012. JAMA Pediatr. 2014;168(6):561.
• 24. Bel-Serrat S, Heinen MM, Mehegan J, O’Brien S, Eldin N, Murrin CM, et al. School sociodemographic characteristics and obesity in schoolchildren: does the obesity definition matter? BMC Public Health. 2018;18(1):337.
• 25. Bac A, Woźniacka R, Matusik S, Golec J, Golec E. Prevalence of overweight and obesity in children aged 6–13 years—alarming increase in obesity in Cracow, Poland. Eur J Pediatr [Internet]. 2012 Feb 7;171(2):245–51. Available from: http://link.springer.com/10.1007/s00431-011-1519-1
• 26. Ay Gümüşsoy E. Erzurum il merkezi okul çağı çocuklarda obezite prevalansı ve beslenme alışkanlıkları ile ilişkisi. T.C. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Uzmanlık tezi; 2014.
• 27. Oruç D, Eker F. Düzce İli Akçakoca İlçesindeki okullarındaki öğrencilerde obezite sıklığı. In: XV Ulusal Halk Sağlığı Kongresi. 2012.
• 28. Carson V, Hunter S, Kuzik N, Gray CE, Poitras VJ, Chaput J-P, et al. Systematic review of sedentary behaviour and health indicators in school-aged children and youth: an update. Appl Physiol Nutr Metab [Internet]. 2016;41(6 Suppl 3):S240-65. Available from: http://www.nrcresearchpress.com/doi/10.1139/apnm-2015-0630%5Cnhttp://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27306432
• 29. Mohaç G. KKTC Mağusa Bölgesi’nde ilkokul öğrencilerinin bilgisayar oyun bağımlılığı ile obezite arasındaki ilişki. Doğu Akdeniz Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü, Beslenme ve Diyetetik, Yüksek lisans tezi; 2015.
• 30. Jang M, Grey M, Sadler L, Jeon S, Nam S, Song H-J, et al. Obesity-risk behaviours and their associations with body mass index (BMI) in Korean American children. J Clin Nurs. 2018;
• 31. Gibson LY, Allen KL, Byrne SM, Clark K, Blair E, Davis E, et al. Childhood Overweight and Obesity: Maternal and Family Factors. J Child Fam Stud [Internet]. 2016 Nov 12;25(11):3236–46. Available from: http://link.springer.com/10.1007/s10826-016-0485-7
• 32. Muthuri SK, Onywera VO, Tremblay MS, Broyles ST, Chaput JP, Fogelholm M, et al. Relationships between parental education and overweight with childhood overweight and physical activity in 9-11 year old children: Results from a 12-country study. PLoS One. 2016;11(8).
• 33. Kesztyüs D, Traub M, Lauer R, Kesztyüs T, Steinacker JM. Correlates of longitudinal changes in the waist-to-height ratio of primary school children: Implications for prevention. Prev Med Reports. 2016;3:1–6.
• 34. Loprinzi PD, Cardinal BJ, Loprinzi KL, Lee H. Benefits and environmental determinants of physical activity in children and adolescents. Vol. 5, Obesity Facts. 2012. p. 597–610.
• 35. Patrick K, Norman GJ, Calfas KJ, Sallis JF, Zabinski MF, Rupp J, et al. Diet, physical activity, and sedentary behaviors as risk factors for overweight in adolescence. Arch Pediatr Adolesc Med. 2004;158(4):385–90.
• 36. Barbosa Filho VC, Campos W de, Lopes A da S. Epidemiology of physical inactivity, sedentary behaviors, and unhealthy eating habits among brazilian adolescents. Cien Saude Colet [Internet]. 2014;19(1):173–94. Available from: http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1413-81232014000100173&lng=en&tlng=en
• 37. Barbosa Filho VC, Campos W de, Lopes A da S. Epidemiology of physical inactivity, sedentary behaviors, and unhealthy eating habits among brazilian adolescents. Cien Saude Colet. 2014;19(1):173–94.