Yapısal Kırılmalar Dahilinde Tarımsal Ürün İhracatı ile İktisadi Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 552 - 564, 25.12.2023

Zeynep Erdinç , Gökçen Aydınbaş

https://doi.org/10.30586/pek.1373874

Öz

Tarımsal ürün ihracatı, Türkiye açısından iktisadi büyüme için önemli bir faktördür. Türkiye, tarımsal ürünlerde dünyanın önde gelen üretici ve ihracatçı ülkelerinden biridir. Tarımsal ürün ihracatı, Türkiye’nin dış ticaret dengesine olumlu katkı sağlamaktadır. Tarımsal ürün ihracatı, döviz girdisini artırarak ülkenin döviz rezervlerini ve ödemeler dengesini güçlendirebilmektedir. Bir başka deyişle tarımda gerçekleşen ihracat, Türkiye’nin uluslararası ticaret dengesine ve döviz kazançlarına ciddi katkı sağlamaktadır. Bu durum ise Türkiye’nin uluslararası ekonomik ilişkilerinde daha sağlam bir konuma gelmesini sağlayabilmektedir. Nitekim tarımsal ürün ihracatı, tarım sektörünün dış pazara açılımı ve iktisadi büyümeyi desteklemesi bağlamında kritik bir rol oynamaktadır. Bu çalışmada amaç, Türkiye için 1990-2020 dönemi yıllık verilerle yapısal kırılmalı zaman serisi analiz yöntemi kullanılarak tarımsal ürün ihracatının iktisadi büyüme ile ilişkisini incelemektir. Ekonometrik analizde öncelikle, ADF, PP, KPSS ve Zivot-Andrews (ZA) birim-kök testi sonuçlarına göre seriler birinci fark alındığında durağanlaşmıştır. Gregory ve Hansen (1996) eş-bütünleşme testi sonuçlarına dayanarak ise seriler arasında eş-bütünleşme ilişkisinin varlığı kanıtlanmıştır. Toda-Yamamoto nedensellik testi sonuçlarına bakıldığında, ilgili dönem aralığı için Türkiye’de tarımsal ürün ihracatı ile kişi başına gelir arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tarımsal Ürün İhracatı, Kişi Başına GSYH, Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi

Destekleyen Kurum

Anadolu Üniversitesi

Proje Numarası

2301E001

Teşekkür

Bu çalışma Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı’nda Doç. Dr. Zeynep Erdinç yürütücülüğünde yapılan ve Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından desteklenen 2301E001 numaralı projeden türetilmiştir. Teşekkürler.

The Relationship Between Agricultural Product Exports and Economic Growth Inclusive Structural Breaks: The Case of Turkiye

Öz

Exports of agricultural products are an important factor for economic growth in Turkiye. Turkiye is one of the world’s leading producers and exporters of agricultural products. Exports of agricultural products contribute positively to Turkiye’s foreign trade balance. Exports of agricultural products can strengthen the country’s foreign exchange reserves and balance of payments by increasing foreign exchange inflows. In other words, agricultural exports make a significant contribution to Turkiye’s international trade balance and foreign exchange earnings. This situation can lead Turkiye to a more solid position in international economic relations. As a matter of fact, exports of agricultural products play a critical role in terms of opening the agricultural sector to foreign markets and supporting economic growth. This study aims to examine the relationship between exports of agricultural products and economic growth by using the time series analysis method with structural breaks with annual data for the period 1990-2020 for Turkiye. In the econometric analysis, firstly, according to the results of ADF, PP, KPSS and Zivot-Andrews (ZA) unit-root tests, the series became stationary when the first difference was taken. Based on the results of Gregory and Hansen (1996) co-integration test, the existence of a co-integration relationship between the series is proved. The results of the Toda-Yamamoto causality test indicate that there is a bidirectional causality relationship between agricultural product exports and per capita income in Turkiye for the relevant period.

Anahtar Kelimeler

Agricultural Product Exports, GDP Per Capita, Structural Break Time Series Analysis

Proje Numarası

2301E001

Kaynakça

• Akça, H.; Bozatlı, O. (2017). Ibn-i Haldun perspektifinden devlet, regülasyon ve kamu ekonomisi. Y., Yeşil, Şaban Ertekin, V., Yurdadoğ ve S., Demirtürk (Ed.), Sosyo-ekonomik stratejiler V: Türk dünyası araştırmaları içinde (ss. 8-22), London: IJOPEC Publication.
• Arthur, A. J. (1964). The meaning and measurement of economic growth. issued by commonwealth treasury. Canberra, A.C.T. Erişim Adresi:http://archive.treasury.gov.au/documents/1689/PDF/Treasury_1964_The_meaning_and_measurement_of_economic_growth .pdf. [Erişim Tarihi: 26.12.2022].
• Aslan, M. (2022). Tarım ürünleri ihracatı ekonomik büyümeyi destekliyor mu? Türkiye’den ampirik bulgular. Artvin Çoruh University International Congress on Ecology, Economy, and Regional Development ECOSUS, 9-11 June 2022, Artvin, Türkiye.
• Aydın, B. (2009). Tarımsal dış ticarette değişim. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Yayını. Ankara: Özdoğan Matbaa.
• Bečvářová, V. (2007). An impact of direct payments on production decisions in agriculture. Agric. Econ. CZECH, 53(7), 325-332.
• Chebbi, H. E.; Lachaal, L. (2006). Agricultural sector and economic growth in Tunisia: Evidence from co-ıntegration and error correction mechanis. I. Mediterranean Conference of Agro-Food Social Scientists, Spain.
• Canbay, Ş.; Kırca, M. (2020). Türkiye’de sanayi ve tarım sektörü faaliyetleri ile iktisadi büyüme arasındaki ilişkiler: Kaldor büyüme yasasının analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(1), 143-170.
• Dawson, P. J. (2005). Agricultural exports and economic growth in less developed countries. Agricultural Economics, 33(2), 145-152.
• Demir, Y. (2021). Analyzing the effect of employment in the agricultural and ındustrial sectors on economic growth with the ARDL bounds test. International Journal of Contemporary Economics and Administrative Sciences, 11(1), 178-192. https://doi.org/10.5281/zenodo.5136851
• Edeme, R. K., Innocent A. I.; Nkalu, N. C. A. (2016). Comparative analysis of the impact of agricultural exports on economic growth of ECOWAS countries. Acta Oeconomica Pragensia, 24(05), 31-46. https://doi.org/10.18267/j.aop.556.
• Gouda, S., Kerry, R. G., Das, G., Paramithiotis, S., Shin, H. S.; Patra, J. K. (2018). Revitalization of plant growth promoting rhizobacteria for sustainable development in agriculture. Microbiological Research, 206, 131-140.
• Gregory, A. W.; Hansen, B. E. (1996). Residual-based tests for cointegration in models with regime shifts. Journal of Econometrics, 70, 99-126.
• Gujarati, D.; Porter, D. (2012). Temel ekonometri. Ümit Şenesen; Gülay Günlük Şenesen (Çev.), İstanbul: Literatür Yayınları.
• Hatab, A. A., Romstad, E.; Huo, X. (2010). Determinants of Egyptian agricultural exports: A gravity model approach. Modern Economy, 1, 134-143.
• Karluk, R. (2007). Cumhuriyet’in ilanından günümüze Türkiye ekonomisi’nde yapısal dönüşüm. (Gözden Geçirilmiş 11. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Katırcıoğlu, S. T. (2006). Causality between agricultural and economic growth in a small nation under political isolation-a case from North Cyprus. International Journal of Social Economics, 33(4), 331-343.
• Kayıran, M.; Metintaş, M. Y. (2021). Türkiye’nin tarım politikaları (1918-1938). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 115- 131.
• Koç, G.; Pirili, M. U. (2015). Türkiye tarım ürünleri dış ticareti: Turunçgiller, fındık, incir, kayısı ve çekirdeksiz kuru üzüm. T.C. Ege Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü. https://doi.org/10.13140/RG.2.1.3699.5041.
• Kwiatkowski, D., Philips, P.C., Schmidt, P.; Shin, Y. (1992). Testing the null of stationarity against the alternative of a unit root: How sure are wet economic time series have a unit root?. Journal of Econometrics, 54, 159-178.
• Kyaw, A. M. M. (2017). Agricultural export and economic growth in Asean countries. (Master Thesis of Public Policy), KDI School of Public Policy & Management, Sejong City: South Korea
• Nazlıoğlu. Ş. (2010). Makro iktisat politikalarının tarım sektörü üzerindeki etkileri: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için bir karşılaştırma (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes.
• Nikolaevich, M., Fedorovich, O., Vladimirovna, N.; Igorevna, D. (2019). Public and private partnership: Innovation-driven growth of agriculture at the regional level. Journal of Environmental Management & Tourism, 10 (7(39)), 1435-1444.
• Öz, B.; Daş, D. (2019). An empirical analysis of the relationship between agricultural productivity and economic development for Turkey. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3394161
• Özyıldız, T. (2022). Türkiye’de tarımsal büyüme politikaları. Ahmet Yılmaz Ata, Mehmet Fatih Buğan (Ed.), Ekonomideki yeni dönüşümler ışığında Türkiye’nin ekonomi politiği içinde, İstanbul: Özgür Yayınları.
• Sandalcılar, A. R. (2012). Türkiye’de tarımsal ihracat, tarım dışı ihracat ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin nedensellik analizi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 49(570), 65-76.
• Sarıdoğan, H. Ö. (2020). Turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisi: Türkiye için yapısal kırılmalı birim kök ve eşbütünleşme analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(3), 829-848. https://doi.org/10.17153/oguiibf.632553.
• Seok, J. H.; Moon, H. (2021). Agricultural exports and agricultural economic growth in developed countries: Evidence from OECD countries. The Journal of International Trade & Economic Development. https://doi.org/10.1080/09638199.2021.1923780.
• Sevela, M. (2002). Gravity type model of Czech agricultural export. Agricultural Economics, 48, 463-466.
• Siaw, A., Jiang, Y. S., Pickson, R. B.; Dunya, R. (2018). Agricultural exports and economic growth: disaggregated analysis for Ghana. Theoretical Economics Letters, 8, 2251-2270. https://doi.org/10.4236/tel.[phone].
• Şahbaz, Ü. (2007). Zaman serilerinde nedensellik analizi: (Türkiye'de ekonomik büyüme ve turizm gelirleri arasındaki ilişkinin nedensellik analizi) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Şaşmaz, M. Ü.; Özel, Ö. (2019). Effect of agricultural incentives on the development of agricultural sector: example of Turkey. Dumlupınar University Journal of Social Sciences, 61, 50-65.
• Şit, M. (2019). Tarımsal kredi kullanımı bölgesel büyümeye katkı sağlar mı? Güneydoğu Anadolu bölgesi örneği. Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(9), 1275 – 1248. doi: 10.24925/turjaf.v7i9.1275-1282.2443
• Taofik, M. I. (2017). Impact of agricultural export on inclusive growth in Nigeria. Lafia Journal of Economics and Sciences, 2(1), 72-85.
• TGDF (2009). Çevre raporu. Ankara: Elma Teknik Basım. Tiffin, R.; Irz, X. (2006). Is agriculture the engine of growth? Agricultural Economics, 35(1), 79-89.
• Üstünel, B. (1988). Ekonominin temelleri. (5. baskı), Ankara: Alfa Yayınları.
• Yapraklı, S. (2007). İhracat ile ekonomik büyüme arasındaki nedensellik: Türkiye üzerine ekonometrik bir analiz. ODTU Gelişme Dergisi, 34, 97-112.
• Yetiz, F.; Özden, C. (2017). Analysis of causal relationship among GDP, agricultural, ındustrial and services sector growth in Turkey. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 75-84.
• Yüksel, S.; Adalı, Z. (2017). Bankaların kullandırdıkları tarım kredileri ekonomik büyümeye katkı sağlıyor mu? Türk bankacılık sektörü üzerine bir uygulama. Uluslararası KOP Bölgesel Kalkınma Sempozyumu, 26-28 Ekim 2017, Konya, Türkiye.
• Zivot, E.; Andrews, D. W. K. (1992). Further evidence on the great crash, the oil price shock, and the unit-root hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251-270