Main Sources of Political Legitimacy in Sumer and Akkad: Script, Religion, and Redistribution Economy (2600-2004 BCE)

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 4, 1009 - 1051, 23.12.2024

İzzet Çıvgın

https://doi.org/10.30586/pek.1522906

Öz

The first objective of this study is to show that the economic and ideological functions of Sumero-Akkadian script focused on a single goal: legitimacy of the political elite. The first source of legitimacy is that the earthly kingdoms emanate from the heavenly kingdom. The second source for the legitimacy is the offices of civilization (Sumerian ME), again descended from heaven to earth. The MEs point to the division of labor and specialization that made the emergence of cities possible. Political elite portray inequality as a consequence of the civilization. The third source of legitimacy is the deification of the kings. In reality, it is not a person who is deified, but the state as an institution (the political body of the king). While individual states may be ephemeral, the idea of the state is eternal. There is another source of legitimacy in the Mesopotamian states: the consent of the governed. The state must assume responsibility for the pursuit of social justice and kings must be constantly reminded that they care for the pour, the orphan and the widow. The city-states and the later territorial states sought to control the elements of economic life - agriculture, animal husbandry, crafts, trade -, especially sought to increase production on public lands. Kings had to open canals for agriculture, build roads, protect citizens from external threats. The Mesopotamian civilization owed both the establishment of the ideological foundations of the state and the maintenance of economic relations through a recording system, i.e. writing.

Anahtar Kelimeler

Lower Mesopotamia, Sumerian city-states, Akkadian empire, Sacred and political, Order and Justice

Sümer ve Akkad’da Siyasal Meşruiyetin Temel Kaynakları: Yazı, Din ve Yeniden-Dağıtım Ekonomisi (MÖ 2600-2004)

Öz

Makalenin ilk hedefi, dünyanın en erken yazısı Sümer-Akkad çiviyazısının ticari-mali-ekonomik işlevleriyle siyasal-ideolojik-mitolojik işlevlerinin bir bütün oluşturduklarını; yazının kent-devlet seçkinleri ile Akkad ve Sümer bölgesel devletlerini yöneten seçkinler açısından bir meşruiyet aracı olduğunu göstermektir. Meşruiyetin ilk dayanağı, yersel krallıkların göksel krallıktan doğdukları önermesidir. Göğün efendisi Enlil, kentleri diğer tanrılara üleştirdiği için her kentin asıl kralı o kentin koruyucu tanrısıdır. Devletin meşruiyetinin ikinci dayanağı, yine gökten inmiş, kentin doğumunu mümkün kılan uygarlık sanatları-kurumları-kurallarıdır (Sümerce ME). Seçkinler, toplumsal işbölümünü, uzmanlaşmayı ve eşitsizliği devletleşmenin zorunlu sonucu olarak gösterirler. Meşruiyetin üçüncü kaynağını, kralların tanrılaştırılması oluşturur. Gerçekte tanrılaştırılan insan değil kurum olarak devlettir (kralın siyasal bedenidir). Tek tek devletler fani ama ME’ler sayesinde vücut bulan (Yaşamı-Düzeni sürdürme gücüne sahip olan) krallık fikrinin kendisi (devlet ideası) ebedidir, tarih-üstüdür. Meşruiyetin yersel bir kaynağı daha vardır: halkın-toplumun rızasını kazanmak. Dünyevi hiyerarşileri doğal gösteren siyasal seçkinler, kendilerinin sosyal adaleti yerine getirmek (refahı topluma yaymak) için çabaladıkları; kralların da güçsüzün-yoksulun dostu oldukları iddiasındadırlar. Mezopotamya kent-devletleri ve sonraki ülkesel-devletler, ekonomik yaşamın temel unsurları olan tarım, hayvancılık, zanaat ve ticaret üzerinde denetim kurmaya çalışmış; (Ortaçağ Avrupa malikânelerine benzer biçimde örgütlenen tapınak toprakları dâhil) kamusal arazilerde gerçekleştirilen üretimi artırmaya çabalamışlardır. Kral, tarımın sürdürülebilir olması için kanal açmak, güvenli ticaret için yol yapmak, yurttaşları dış tehditlerden korumak ve yoksulların eşitsizliğe yenik düşmelerini önlemek amacıyla yazılı yasalar çıkarmak zorundaydı. Mezopotamya uygarlığı, devletin ideolojik-mitolojik temellerinin kuruluşu ile ekonomik ilişkilerin rasyonel bir kayıt sistemiyle sürdürülebilmesini, dini-ideolojik ve mali-ekonomik alanları ayrılmaz biçimde birbirlerine yapıştıran sihirli bir yönetim aygıtı olan yazıya borçluydu.

Anahtar Kelimeler

Aşağı Mezopotamya, Sümer kent-devletleri, Akkad, Kutsal ve Siyasal, Düzen ve Adalet

Kaynakça

• Adalı, S. F. & Görgü, Ali T. (2016). Sümer Kral Destanları: Enmerkar - Lugalbanda. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Algaze, G. (2013). The End of Prehistory and the Uruk Period, The Sumerian World içinde, H. Crawford (Ed.). London and New York: Routledge, ss. 68-94.
• Averbeck, R. E. (2003). Myth, Ritual, and Order in “Enki and the World Order”. Journal of the American Oriental Society, 123(4), 757-771.
• Averbeck, R. (2006). Late Third Millennium BCE Sumerian Texts: Gudea Historical Texts, Historical Sources in Translation: The Ancient Near East içinde, M. W. Chavalas (Ed.). Malden: Blackwell Publishing, ss. 45-55.
• Biggs, R. D. (1967). Semitic Names in the Fara Period. Orientalia, 36(1), 55-66.
• Bryce, T. (2009). The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia. Oxon: Routledge.
• Ceravolo, M. & Verderame, L. (2023). Les listes dans le Proche-Orient ancien : Les noms divins entre hiérarchie et puissance. Archiv für Religionsgeschichte, 24(1), 35-76.
• Cooper, J. S. (1973). Sumerian and Akkadian in Sumer and Akkad. Orientalia, 42, 239-246.
• Çıvgın, İ. (2015a). Orta ve Geç Uruk Dönemi’nde (MÖ. 3700-3100) Kentler, Devletleşme, Ticaret, Kültürel Etkileşim ve Kolonileşme. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 24 (1), 75-124.
• Çıvgın, İ. (2015b). Uruk’un Yayılışı: MÖ 4. Binyılda Mezopotamya’da Erken Kentler, Takas Ağları ve Kolonileşme. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 6(18), 246-299.
• Doak, B. R. (2006). The Origins of Social Justice in the Ancient Mesopotamian Religious Traditions. Faculty Publications – College of Christian Studies, Paper 185, PDF: 1-12.
• Emelianov, V. (2016). The Identity of Gudea as a Cultural and Historical Problem, Kings, Gods and People: Establishing Monarchies in the Ancient World içinde, T. R. Kämmerer, M. Kõiv & V. Sazanov (Eds.). Münster: Ugarit-Verlag, ss.63-76.
• Espak, P. (2010). The God Enki in Sumerian Royal Ideology and Mythology, Yayımlanmamış doktora tezi. Tartu-Estonia: Tartu University Press.
• Forest, J.-D. (2006). L’apparition de l’État en Mésopotamie, L’État, le pouvoir, les prestations et leurs formes en Mésopotamie ancienne içinde, P. Charvát, B. Lafont, J. Mynářová & L. Pecha (Eds.). Prague : FF UK, ss. 11-17.
• Foster, B. R. (2016). The Age of Agade: Inventing Empire in Ancient Mesopotamia. Oxon: Routledge.
• Glassner, J.-J. (2006a). La pensée et le signe en Mésopotamie, Conférence donnée le 3 février 2006 à 17 heures dans l'amphithéâtre de l'EHESS. Paris, PDF : 1-11.
• Glassner, J.-J. (2006b). Le contexte plurilingue de l’invention de l’écriture, L’État, le pouvoir, les prestations et leurs formes en Mésopotamie ancienne içinde, P. Charvát, B. Lafont, J. Mynářová & L. Pecha (Eds.). Prague : FF UK, ss. 18-22.
• Halton, C. & Svärd, S. (2018). Women’s Writing of Ancient Mesopotamia. New York: Cambridge University Press.
• Hansen, D. P. (1992). Royal Building Activity at Sumerian Lagash in the Early Dynastic Period. Biblical Archaeologist, 55(4), 206-211.
• Huot, J.-L. (2005). Vers l’apparition de l’État en Mésopotamie : Bilan des recherches récentes. Annales. Histoire, Sciences Sociales, 60(5), 953-973.
• Jacobsen, T. (1992). The Harps that once… Sumerian Poetry in Translation. New Haven - London: Yale University Press.
• Kaya, S. & Yeşildere, A. (2024). ‘Din ile Devlet Kardeştir’ Nazariyesi Üzerine Bir Değerlendirme. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 11(1), 541-571.
• Kramer, S. N. (2016). Tarih Sümer’de Başlar. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Kramer, S. N. (2020). Sümer Mitolojisi. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Lafont, B. (2006). Questions autour des premiers empires : Akkad et Ur III, L’État, le pouvoir, les prestations et leurs formes en Mésopotamie ancienne içinde, P. Charvát, B. Lafont, J. Mynářová & L. Pecha (Eds.). Prague : FF UK, ss. 67-77.
• Lambert, M. (1960). Polythéisme et monolatrie des cités sumériennes. Revue de l’histoire des religions, 157(1), 1-20.
• Leick, G. (2019). Kentin Mucidi Mezopotamya: Mitoloji, Arkeoloji ve Tarih, Çev. Ekin Duru. İstanbul: Say Yayınları.
• Liverani, M. (2014). The Ancient Near East: History, Society and Economy, Translated by Soraia Tabatabai. New York: Routledge.
• Maeda, T. (1985). “King as a Law Giver” in the Ur III Dynasty. Orient, XXI, 31-45.
• Magid, G. (2006). Sumerian Early Dynastic Royal Inscriptions, Historical Sources in Translation: The Ancient Near East içinde, M. W. Chavalas (Ed.). Malden: Blackwell Publishing, ss. 4-16.
• Michalowski, P. (2008) The Mortal Kings of Ur: A Short Century of Divine Rule in Ancient Mesopotamia, Religion and Power: Divine Kingship in the Ancient World and Beyond içinde, N. Brisch (Ed.). Chicago: The Oriental Institute of the University of Chicago, ss. 33-45.
• Morgan, C. (2006). Late Traditions Concerning Sargon and Naram-Sin, Historical Sources in Translation: The Ancient Near East içinde, M. W. Chavalas (Ed.). Malden: Blackwell Publishing, ss. 22-44.
• Osterman, J. (2022). From ki-en-gi to Šumerum: How Sumer was Created? RADOVI - Zavod za hrvatsku povijest, 54, 39-72.
• Peregrine, P. N. (2002). Jemdet Nasr, Encyclopedia of Prehistory - Volume 8: South and Southwest Asia içinde, P. N. Peregrine & M. Ember (Eds.). New York: Kluwer Academic / Plenum Publishers.
• Reader, J. (2004). Cities. New York: Atlantic Monthly Press.
• Rey, S. (2016). For the Gods of Girsu: City-State Formation in Ancient Sumer. Oxford: Archaeopress Archaeology.
• Selz, G. J. (2008). The Divine Prototypes, Religion and Power: Divine Kingship in the Ancient World and Beyond içinde, N. Brisch (Ed.). Chicago: The Oriental Institute of the University of Chicago, ss. 13-31.
• Steinkeller, P. (2019). Babylonian Priesthood during the Third Millennium BCE: Between Sacred and Profane. Journal of Ancient Near Eastern Religions, 19, 112-151.
• Studevent-Hickman, B. (2006a). Texts from the Old Akkadian Period, Historical Sources in Translation: The Ancient Near East içinde, M. W. Chavalas (Ed.). Malden: Blackwell Publishing, ss. 17-21.
• Studevent-Hickman, B. (2006b). Texts from the Ur III Period: A-B-C-D-E-F, Historical Sources in Translation: The Ancient Near East içinde, M. W. Chavalas (Ed.). Malden: Blackwell Publishing, ss. 51-75.
• Watson, P. (2018). Fikirler Tarihi - Ateşten Freud’a. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Woods, C. (2015). The Earliest Mesopotamian Writing, Visible Language: Invention of Writing in Ancient Middle East and Beyond içinde, C. Woods, E. Teeter & G. Emberling (Eds.). Chicago: Oriental Institute Museum Publications, ss. 35-56.
• Yoffee, N. (1995). Political Economy in Early Mesopotamian States. Annual Review of Anthropology, 24, 281-311.
• Zólyomi, G. (2013). The vase inscription of Lugal‐zagesi and the history of his reign. CEU‐IAS Seminar, PDF: 1-4.