TÜRKİYE RUSYA İLİŞKİLERİNE FARKLI BİR BAKIŞ: TÜRKİYE’NİN RUSYA ÜZERİNDEKİ YUMUŞAK GÜCÜ

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 3, 209 - 227, 30.11.2019

Gökmen Kılıçoğlu , Ayhan Nuri Yılmaz

Öz

Sovyetler
Birliği’nin halefi Rusya Federasyonu ile Osmanlı İmparatorluğunun mirasçısı
Türkiye cumhuriyetinin Türklük Slavlık bağlamında Avrasya coğrafyasında tarih
boyu sürmüş olan simbiyotik ilişkisi ve çatışmaları soğuk savaş sonrasının özel
koşullarında ve milenyumla gelen bölgesel oluşumlar bağlamında yepyeni bir
çerçeveye oturduğunu inkar edemeyiz.

İşte bu
özel koşulların med-cezirli ilişkiler bağlamında yine bir soğuk savaş sonrası
kavramı olan yumuşak güç kavramı ve buna bağlı olarak kamu diplomasisi
faaliyetlerini de kapsayacak şekilde Türk- Rus ilişkilerine değinmek bu
çalışmanın asli konusunu teşkil etmektedir. Siyasi iktisadi ve ticari
ilişkilerin her birinin ayrı ve derin bir çalışma alanı olabilecek Türk Rus
ilişkilerinde biz, etkileri diğer saydıklarımızı yönlendirebilecek olan yumuşak
güç alanına odaklandık. Bu çerçevede çalışmamızda Türkiye’nin eski Türk
yurtlarını ve Türk halklarından epey bir kısmını bünyesinde barındıran Rusya
Federasyonu üzerindeki yumuşak güç etkisini inceledik. Bu bağlamda Türkiye
cumhuriyetinin yürüttüğü kamu diplomasisi faaliyetlerinin Rusya halklarındaki
etkisini de bir nebze ortaya koymaya çalıştık. Türk Rus ilişkilerinin bu yönde
incelenmesi literatüre bir katkı sağlayacaktır.

Girişte kamu
diplomasisi ve yumuşak güç kavramları kısaca izah edilip, konumuzun asli
kavramlarına açıklık getirilmiştir. İlk bölümde Rusya coğrafyası tarihsel
perspektiften incelenerek, Türk Rus ilişkilerindeki önemli hususlara
değinilmiştir. Bunda amaç Türkiye’nin Rusya üzerindeki kullanabileceği yumuşak
güç unsurlarının tarihsel boyutunu ortaya koymaktır. İkinci bölümde Türkiye’nin
kamu diplomasi kurumları ve faaliyetlerine yer verilmiştir. Sonuçta Türkiye’nin
potansiyelini ne kadar değerlendirdiği ve neler yapabileceğine dair öneriler
yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Türkiye, Yumuşak Güç, Kamu Diplomasisi, kamu diplomasisi kurumları

Kaynakça

• ABAY, Emre Gürkan (2017, 5 Mayıs). Kostroma Merkez Camisi ibadete açıldı. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/diyanet-isleri-baskani-gormez-kostroma-merkez-camisi-butun-insanlik-icin-cok-ozel-anlamlar-tasiyor/811998, (E. T. 29.07.2019).
• ALACA, A. İ. S. (2018). Gastro Diplomasi ve Dünyadaki Örnekleri. Edt. Ayhan Nuri Yılmaz- Gökmen Kılıçoğlu. Yumuşak Güç ve Kamu Diplomasisi Üzerine Akademik Analizler: Türkiye ve Dünyadan Örnekler. Ankara: Nobel Yayınları. s. 495-513.
• Askerlikten Moskova’ya Türk okuluna… Şentop’a hangi sorunlar anlatıldı?. (2019, 4 Temmuz). Erişim adresi: http://turkrus.com/807287-askerlikten-moskova%E2%80%99ya-turk-okuluna%E2%80%A6-sentop%E2%80%99a-hangi-sorunlar-anlatildi-xh.aspx (E.T. 05.08.2019).
• Avrasya İslam Şurası Hakkında. (T.y.). Erişim adresi: https://avrasyaislamsurasi.diyanet.gov.tr/tr-TR/Content/Detail/1, (E.T. 04.08.2019)
• BAŞER, Hikmet Faruk (2016, 11 Ekim). Moskova Merkez Camisi Türk sanatkarlara ödül getirdi. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/moskova-merkez-camisi-turk-sanatkarlara-odul-getirdi/662572 (E.T. 21.07.2019).
• BOZKURT, Giray Saynur (2010). Türkiye- Rusya İlişkileri: Tarihi Rekabetten Çok Boyutlu İşbirliğine. Edt. Cüneyt Yenigün- Ertan Efegil. Türkiye’nin Değişen Dış Politikası. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. s. 699- 723.
• ÇOLAK, Ece Nur (2016, 9 Aralık). TDV yurt dışındaki camileriyle Müslümanları buluşturuyor. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/tdv-yurt-disindaki-camileriyle-muslumanlari-bulusturuyor/702501, (E.T. 02.08.2019)
• ÇOMAK, Nebahat Akgün ve YILMAZ, Elgiz (2010). Dış Politikada Türkiye İmajı ve Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü. Ed. Hasret Çomak. 21. Yüzyılda Çağdaş Türk Dış Politikası ve Diplomasisi. Kocaeli: Umuttepe Yayınları. s. 133-150.
• DEMİR, Adem (2017, 28 Ekim). İstanbul Müftülüğü Ufa'da üniversite yaptırıyor. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/egitim/istanbul-muftulugu-ufada-universite-yaptiriyor/950084 (E.T. 01.08.2019).
• Diyanet İşleri Başkanı Görmez, Rusya'da Kostroma Camisi'nin açılışına katıldı. (T.y.). Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/vg/video-galeri/diyanet-isleri-baskani-gormez-rusyada-kostroma-camisinin-acilisina-katildi/148 (E.T. 02.08.2019).
• Diyanet İşleri Başkanlığı Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü. (2018, 24 Mayıs). Erişim adresi: https://disiliskiler.diyanet.gov.tr/Detay/222/din-hizmetleri-koordinat%C3%B6rl%C3%BC%C4%9F%C3%BC (E.T. 11.07.2019).
• Diyanet'ten Rusya'daki Müslümanlara destek. (2014, 19 Mayıs). Erişim adresi: https://www.on5yirmi5.com/haber/guncel/olaylar/157441/diyanetten-rusyadaki-muslumanlara-destek.html /(E. T. 11.07.2019)
• DOĞAN, Erhan (2012). Kamu Diplomasisinin Sunduğu Fırsatlar ve Kısıtları Üzerine. Edt. Abdullah Özkan- Tuğçe Ersoy Öztürk. Kamu Diplomasisi. İstanbul: Tasam Yayınları.
• ERDAĞ, Ramazan (2015). Türkiye’nin Kalkınma Yardımları ve TİKA. Edt. M. Şahin ve B. S. Çevik. Türk Dış Politikası ve Kamu Diplomasisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. s. 241- 262.
• Fethullah Gülen'e Rusya'dan yasak kararı. (2008, 10 Nisan). CNN TURK. Erişim adresi: https://www.cnnturk.com/2008/dunya/04/10/fethullah.gulene.rusyadan.yasak.karari/447357.0/index.html (E.T. 03.08.2019).
• GABRALI, Zeynep (2018, 19 Nisan). Rusya ve Ukrayna’da sevilen Türk dizileri. Erişim Adresi: http://www.ranini.tv/ozel/30928/6/rusya-ve-ukraynada-sevilen-turk-dizileri
• GÜL, Kayhan. (2018, 10 Haziran). TDV'den Saraybosnalılara hediye Kur'an-ı Kerim. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/tdvden-saraybosnalilara-hediye-kuran-i-kerim/1171118 (E.T. 11,07.2019)
• Hangi Türk dizisi Rusların yeni gözdesi oldu?. (2013, 27 Aralık). Akşam. Erişim adresi: https://www.aksam.com.tr/televizyon/hangi-turk-dizisi-ruslarin-yeni-gozdesi-oldu/haber-272072 (E.T. 02.08.2019)
• http://www.trt.net.tr/Kurumsal/KurumsalYapiDetay.aspx?id=Yurtd%C4%B1%C5%9F%C4%B1+Temsilcilikler+RUSYA+-+Moskova
• https://www.aa.com.tr/ru /(E. T. 11.07.2019)
• https://www.tika.gov.tr/tr/sayfa/tarihce-222 (E.T. 02.07.2019)
• https://www.trt.net.tr/russian/(E.T. 06. 08. 2019).
• https://www.trtavaz.com.tr /hakkimizda (E.T. 06.08.2019)
• İlber Ortaylı TİKA'nın katkılarıyla Rus öğrencilere Osmanlıca öğretiyor. (ty). Erişim Adresi: https://www.tika.gov.tr/tr/haber/ilber_ortayli_tika_nin_katkilariyla_rus_ogrencilere_osmanlica_ogretiyor-18183 (E. T. 11.07.2019).
• İletişim Başkanlığı Teşkilatı Hakkında 14 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. (2018, 24 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı 30488), Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180724.pdf (E. T. 02.07.2019)
• İstanbul’dan Kızıl Ordu Korosu Geçti. (2019, 13 Mart). Haber Türk. Erişim adresi: https://www.haberturk.com/istanbul-dan-kizilordu-korosu-gecti-2401570 (E. T. 05.08.2019).
• Kafkaslar Türkiye’de. (2019, 4 Şubat). Erişim adresi: https://www.tika.gov.tr/tr/haber/kafkaslar_turkiye%27de-49943, (E. T. 12.07.2019)
• Kafkasya rehberi. (T.y). Erişim adresi: https://www.atlasdergisi.com/kesfet/kultur/kafkasya-rehber.html, (E.T. 02.08.2019).
• Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü Faaliyetler. (T.y.). Erişim adresi: https://kdk.gov.tr/faaliyetler/dis-politika-calistaylari/konya-calistayi/54 (E.T. 10.06. 2016).
• Kazan, Misafirlerini Ağırlamaya Hazırlanıyor. (2014, 7 Nisan). Erişim adresi: https://www.turksoy.org/tr/news/2014/04/07/2014_yili_turk_dunyasi_kultur_baskenti_kazan_misafirlerini_agirlamaya_hazirlaniyor (E.T. 05.08.2019).
• KEMALOĞLU, İlyas (2016). 15 Temmuz Darbe Girişimi’nin Rusya’daki Yansımaları. 15 Temmuz Darbe Girişiminin İslam Coğrafyasında Yansımaları Konferansı, 24- 26 Ağustos, Kütahya, http://birimler.dpu.edu.tr/app/views/panel/ckfinder/userfiles/145/files/_LYAS_KEMALOGLU_TR.pdf (E.T. 02.08.2019).
• KILIÇOĞLU, Gökmen, YILMAZ Ayhan Nuri (2018). Türkiye'nin Bir Yumuşak Güç Aktörü Olarak Diyanet İşleri Başkanlığı. Edt. İlhan Eroğlu, Serkan Kekevi, Yusuf Temür, İslami Düşünce Ekseninde İktisadi-Mali-Politik Meseleler. Bursa: Ekin Yayınevi. s. 387-419.
• Mehteran Birliği Moskova'yı büyüledi!. (2017, 27 Ağustos). Hürriyet. Erişim Adresi: http://www.hurriyet.com.tr/galeri-mehteran-birligi-moskovayi-buyuledi-40562813 (E.T. 05.08.2019).
• Moskova’da Rusya Kültür Bakanlığı ve Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) arasında Mutabakat Zaptı imzalandı. (2014, 20 Kasım). Erişim adresi: https://www.turksoy.org/tr/news/2014/11/14/moskova-da-rusya-kultur-bakanligi-ve-uluslararasi-turk-kulturu-teskilati-turksoy-arasinda, (E.T. 28.07.2019)
• NYE, Joseph S., Jr. (2017). Yumuşak Güç. Ankara: BB101.
• ONAY, Yaşar (2007). Batı’ya Direnen Devlet Rusya: Rus Devlet Geleneği ve Kutsal Devletin Meşruiyeti. İstanbul: Yeniyüzyıl Yayınları.
• ÖNAL, Buket (2018). Türkiye’nin Orta Asya’da Uyguladığı Kamu ve Kültür Diplomasisi Politikaları. Edt. Ayhan Nuri Yılmaz- Gökmen Kılıçoğlu. Yumuşak Güç ve Kamu Diplomasisi Üzerine Akademik Analizler: Türkiye ve Dünyadan Örnekler. Ankara: Nobel Yayınları. s. 41-95.
• ÖZBAY, Fatih (2006). Tarihsel Süreç İçerisinde Ruslar ve Rusya. Ed. İhsan Çomak. Rusya Stratejik Araştırmaları 1, İstanbul: Tasam Yayınları. s. 13-28.ÖZKIR, Yusuf (2018, 10 Nisan). Türkiye’nin Küresel Sesi: Anadolu Ajansı. SETA, Erişim adresi: https://www.setav.org/turkiyenin-kuresel-sesi-anadolu-ajansi/ (E.T. 21.07.2019).
• ÖZTERMİYECİ, Murat (2018). THY ve İstanbul Yeni Havalimanının Türkiye'nin Yumuşak Gücüne Etkileri. Edt. Ayhan Nuri Yılmaz- Gökmen Kılıçoğlu. Yumuşak Güç ve Kamu Diplomasisi Üzerine Akademik Analizler: Türkiye ve Dünyadan Örnekler. Ankara: Nobel Yayınları. s. 387- 410.
• Rus gazeteciler TRT'yi ziyaret etti. (2016, 14 Ekim). Erişim adresi: https://tr.sputniknews.com/turkiye/201610141025302171-rus-gazeteci-trt-ziyaret/(E.T. 11.07.2019).
• Rus öğrencilerimiz bizlere ailelerinin emanetidir. (2015, 2 Aralık). Sabah, Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/egitim/2015/12/02/rus-ogrencilerimiz-bizlere-ailelerinin-emanetidir (E.T. 05.08.2019).
• Rus savaş uçağı sınırı ihlal etti, Türk F-16'lar düşürdü. (2015, 24 Kasım). NTV,. Erişim adresi: https://www.ntv.com.tr/turkiye/rus-savas-ucagi-siniri-ihlal-etti-turk-f-16lar-dusurdu,_mP74HrTmEe3cc8qXBIqrA (E.T. 05.08.2019).
• Ruslar, Türkçeyi Türk dizilerinden öğreniyor. (2019, 19 Nisan). Sputnik, Erişim adresi: https://tr.sputniknews.com/kultur/201904191038819486-ruslar-turkceyi-turk-dizilerinden-ogreniyor/(E.T. 21.07.2019)
• Rusya Federasyonu Gazeteci Heyeti YTB’yi Ziyaret Etti. (2016, 13 Ekim). Erişim Adresi: https://www.ytb.gov.tr/haberler/rusya-federasyonu-gazeteci-heyeti-ytbyi-ziyaret-etti, (Erişim Tarihi 10.07.2019)
• Rusya'da Türk dizisi rüzgârları. (2012, 16 Ağustos). T24, Erişim adresi: https://t24.com.tr/haber/rusyada-turk-dizisi-ruzgarlari,211049 (E.T. 21.07.2019).
• Rusya'da Türk Sineması Günleri başladı. (2019, 19 Haziran). NTV, erişim adresi: https://www.ntv.com.tr/sanat/rusyada-turk-sinemasi-gunleri-basladi,IIjMou9VXkuDn8CR6FIdVQ (E.T. 04.08.2019).
• SAFAROV, Fuad (2016, 5 Eylül). Rusya'da Türkiye'nin Kazan Başkonsolosu'nun Fotoğraf Sergisi Açıldı. Sputnik. Erişim adresi: https://tr.sputniknews.com/rusya/201609051024710293-rusya-turkiye-kazan-baskonsolosu-fotograf-sergisi/(E.T. 05.08.2019).
• SUBAŞI, Ertuğrul (2016, 8 Ekim). Avrasya İslam Şurası Başlıyor. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/avrasya-islam-surasi-basliyor/660668 (E.T. 02.08.2019).
• SUBAŞI, Ertuğrul (2017, 30 Ocak). Diyanetten Binlerce Yabancı Öğrenciye Din Eğitimi. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/diyanetten-binlerce-yabanci-ogrenciye-din-egitimi/737629 (E. T. 02.08.2019).
• Sultanbekov, YTB’de 15 Temmuz Anısına Türkü Söyledi. (2016, 25 Ekim). Erişim adresi: https://www.ytb.gov.tr/haberler/sultanbekov-ytbde-15-temmuz-anisina-turku-soyledi (11.07.2019)
• ŞİMŞİR, Nahide (2010). Rus Devleti Tarihi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• ŞOK!!! Gülen'e büyük darbe!!! Rusya cemaat okullarını kapatıyor mu?. (2008, 10 Şubat). Medya Faresi. Erişim adresi: http://www.medyafaresi.com/haber/sok-gulene-buyuk-darbe-rusya-cemaat-okullarini-kapatiyor-mu/13375 (E.T. 02.08.2019).
• Tarkan, Ruslar’ı harekete geçirdi! Biletler yok sattı.(2019, 20 Şubat). Takvim. Erişim adresi: https://www.takvim.com.tr/saklambac/2019/02/20/tarkan-ruslari-harekete-gecirdi-biletler-yok-satti, (E.T. 05.08.2019).
• TAŞÇI, Tekin Aycan (2015). Türk- Rus İlişkilerinde Yeni Başlangıç: Rus Savaş Uçağının Düşürülmesi. Kayseri: ERUSAM, /https://erusam.erciyes.edu.tr/icerikdosyalari/file/RUSYA/Rus%20U%C3%A7a%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n%20Vurulmas%C4%B1%20Hadisesi.pdf, (E. T. 10.05.2019)
• Tataristan'da Geleneksel Türk Mutfağı Tatlıları Tanıtıldı. (2016, 24 Temmuz). Erişim adresi: https://www.rtib.org/haberler/tataristan-da-geleneksel-turk-mutfagi-tatlilari-tanitildi (E.T. 05.08.2019).
• Tataristan'da zeytinyağlı Türk yemekleri tanıtıldı. (2017, 25 Mayıs). Erişim adresi: http://www.etikhaber.com/kultur-sanat-magazin/tataristan-da-zeytinyagli-turk-yemekleri-tanitildi-h209042.html, (E.T. 06.08.2019).
• THY İle Stavropol ve Kafkasya çok yakın (2015, 21 Eylül). Energyaero, Erişim adresi: http://www.energyaero.com/haber/THY-ILE-STAVROPOL-VE-KAFKASYA-COK-YAKIN/23472 (E.T. 05.08.2019)
• THY Kafkasya'da da iddialı. (2015, 23 Eylül). Radikal. Erişim adresi: http://www.radikal.com.tr/ekonomi/thy-kafkasyada-da-iddiali-1439432/ (E.T. 01.08.2019).
• THY Krasnador seferlerini 7 Mayıs’ta başlatıyor. (2018, 28 Mart). Erişim adresi: https://www.turizmgunlugu.com/2018/03/28/thy-krasnodar-seferlerini-7-mayista-baslatiyor/ (E.T. 02.08.2019).
• THY Rusya ofisi “Bir destinasyonun önlenemez yükselişi. (2015, 1 Haziran). Rusya’da Bugün, Erişim adresi: https://rbg24.ru/news/thy-rusya-ofisi-bir-destinasyonun-onlenemez-yukselisi-175.html (E.T. 02.08.2019).
• THY'nin Rusya uçuş trafiği rekorlar kırıyor. (2019, 31 Ocak). Erişim adresi: https://www.ensonhaber.com/turkiye-rusya-arasinda-ucus-trafigi-durmuyor.htmlTİKA’nın kültür faaliyetleri sürüyor. (2017, 09 Eylül). Erişim adresi: https://www.bik.gov.tr/tikanin-kultur-faaliyetleri-suruyor/(E. T. 11.07.2019)
• TMV (2018). Tanıtım Kataloğu 2018, s. 12. Erişim adresi: https://turkiyemaarif.org/uploads/TanitimKatalogu2018.pdf (Erişim Tarihi 11.07.2019)
• TRT Rus gazetecileri ağırladı. (2019, 29 Haziran). Yeni Asya. Erişim adresi: https://www.yeniasya.com.tr/yurt-haber/trt-rus-gazetecileri-agirladi_497256 (E. T. 02.08.2019).
• TURAN, Mehmet Akif (2015, 28 Kasım). Rusya'nın TÜRKSOY Kararına ISESCO'dan Tepki. Anadolu Ajansı. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rusyanin-turksoy-kararina-isescodan-tepki/482600, (E. T. 21.07.2019)
• Türk dizileri Rusların Osmanlı'ya ilgisini artırdı. (2019, 27 Nisan). TRT HABER, Erişim adresi: https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/turk-dizileri-ruslarin-osmanliya-ilgisini-artirdi-413352.html (E.T. 02.08.2019).
• Türk dizisi Rusya’da reytinglerde zirvede. (2019, 18 Ocak). Aydınlık, Erişim adresi: https://www.aydinlik.com.tr/turk-dizisi-rusya-da-reytinglerde-zirvede-kultur-sanat-ocak-2019
• Türkiye Diyanet Vakfı, Rusya'da 6 bin 130 hisse kurban eti dağıttı. (2018, 24 Ağustos). Sputnik News. Erişim adresi: https://tr.sputniknews.com/turkiye/201808241034890068-turkiye-diyanet-vakfi-rusya-kurban-eti-dagitti/ (E.T. 12.07.2019).
• Türkiye Kazan Başkonsolosluğu’ndan muhteşem “Türk Mutfağı" tanıtımı. (2015, 16 Mart). Erişim Adresi: https://sptnkne.ws/xqFP (E.T. 05.08.2019)
• Türkiye Rusya savaş uçağı krizinde sıcak haberler. (2015, 27 Kasım). İnternet Haber, Erişim adresi: https://www.internethaber.com/turkiye-rusya-savas-ucagi-krizinde-sicak-haberler-1490411h.htm (Erişim Tarihi 10.05.2019)
• Türkiye, tarihiyle ve kültürüyle inanılmaz bir ülke. (2019, Mart- Nisan).tr Dergisi, 26, s. 66- 67, https://www.yee.org.tr/sites/default/files/yayin/dergi_26._sayi.pdf, (E.T. 12.07.2019).
• TÜRKSOY İle Rusya Arasında Memorandum İmzalandı. (2012, 03 Şubat). Erişim adresi: https://www.turksoy.org/tr/news/turksoy_ile_rusya_arasinda_memorandum_imzalandi-05-07-2013 (Erişim Tarihi 10.05.2019)
• TÜRKSOY, Rusya'da "Doğu'nun Müzik Efsaneleri" konserleri düzenledi. (2019, 13 Mayıs). Erişim adresi: https://www.turksoy.org/tr/news/2019/05/13/turksoy-rusya-da-dogu-nun-muzik-efsaneleri-konserleri-duzenledi(E.T. 28.07.2019).
• YEE. (2017). Faaliyet Raporu 2016. Erişim adresi: https://www.yee.org.tr/sites/default/files/yayin/2016_faaliyet_raporu_05.02.2018-db.pdf
• YILMAZ, Ayhan Nuri (2018). Kültür Ve Sanatın Ulusal Tanınırlığının Pozitifleştirilmesinde Bir Araç Olarak Kullanılması: Türkiye’nin Kültürel Yumuşak Güç Potansiyeli. Edt. Ayhan Nuri Yılmaz- Gökmen Kılıçoğlu. Yumuşak Güç ve Kamu Diplomasisi Üzerine Akademik Analizler: Türkiye ve Dünyadan Örnekler. Ankara: Nobel Yayınları. s. 11- 40.
• YTB. (2018). Faaliyet Raporu 2017.
• YTB’den Yurtdışı Vatandaşlara Burs Desteği. (2018, 21 Mayıs). Erişim adresi: https://www.ytb.gov.tr/haberler/ytbden-yurtdisi-vatandaslara-burs-destegi (11.07.2019)
• Yunus Emre Enstitüsü Kurumsal. (Ty.). Erişim adresi: https://www.yee.org.tr/tr/kurumsal/yunus-emre-enstitusu (E.T. 27.08.2019).
• Yurtdışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanlığı, “Başkanlığımız”. (T.y). Erişim Adresi: https://www.ytb.gov.tr/kurumsal/baskanligimiz-2 (E.T. 11.07.2019).