İZMİR’DE ÜRETİLEN PEYZAJLAR: J.B. JACKSON’UN PEYZAJ SINIFLARI ÜZERİNDEN İZMİR PEYZAJLARINA YENİDEN BAKIŞ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 40 - 56, 31.07.2020

Ebru Bingöl

Öz

Günümüzde, mimarlık, planlama ve tasarım alanlarında peyzaj kavramı, hala, yaygın olarak, dokunulmamış doğa ile eşleştirilmekte ve kültür ve kente ilişkin tartışmalardan uzak tutulmaktadır. Bu makale, 1980’lerden sonra yankı bulmuş tarihçi ve kültürel coğrafyacı John Brinckerhoff Jackson (1909-1996)’ın “Concluding with Landscapes” (1984) makalesi üzerinden peyzaj kavramının çağdaş ve melez yaklaşımlarını gündeme getirmeyi amaçlamaktadır. Jackson, günümüz peyzajlarını, kentsel-kırsal, doğal-kentsel gibi zıtlıklar üzerinden ya da yeşil alan, yerleşim, orman alanı, endüstri gibi genel işlevsel ayrımlar üzerinden tanımlamak yerine, peyzajın üretim biçimleri üzerinden kategorize etmektedir. Bu makale, İzmir kentinin peyzajlarını, Jackson’ın verneküler peyzajlardan modern ve çağdaş peyzajlara kadar uzanan peyzaj sınıfları çerçevesinden değerlendirmektedir.
Bu çalışma, İzmir peyzajlarını değerlendirmek için, hava fotoğraflarını, İzmir kentinin kentleşme süreçlerine dair literatür taramasını ve gündelik hayatı belgeleyen fotoğrafları ve gazete haberlerini bir araya getirmektedir. Çalışmanın sonucunda, İzmir kentindeki peyzajın üretim biçimi, Amerikan kentinde yaşanan dönemlerle eşleşmemesine rağmen, birinci, ikinci, üçüncü peyzajların yine de bir arada üretildiği ortaya koyulmuştur. Peyzajların bu yöntemle analizi, planlama, mimarlık ve peyzaj tasarımı alanlarında, peyzajı, peyzaj-insan ilişkisi perspektifi üzerinden daha bütüncül bir çerçeveden değerlendirmemize, peyzajın üretimindeki aktör ve etkenleri ayırt etmemize ve yeni müdahale araçlarımızı bu bütüncül perspektiften geliştirmemize olanak sunmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

üretilmiş peyzajlar, peyzaj sınıflandırması, kültürel peyzaj, İzmir

CONSTRUCTED LANDSCAPES IN İZMİR: RE-CONSIDERATION OF İZMİR LANDSCAPES THROUGH J.B. JACKSON’S LANDSCAPE CLASSIFICATIONS

Öz

Today, the concept of landscape is yet paired with “nature” or kept away from the discussions related to culture in the fields of architecture, planning and design. This paper aims to reveal contemporary and hybrid understandings of landscape by focusing on historian and cultural geographer John Brinckerhoff Jackson’s (1909-1996) article “Concluding with Landscapes” (1984) that found reflections especially by the 1980s. Rather than classifying landscapes through dual oppositions such as urban vs rural, natural vs rural or through functional classifications such as green space, settlement, forest, industry, Jackson attempted to classify recent landscapes in terms of how they were constructed. This paper evaluates İzmir’s landscapes through Jackson’s landscape classification extending from vernecular to modern and contemporary landscapes.
To analyze İzmir’s constructed landscapes, this paper gathers satellite images of İzmir, literature review on İzmir’s urbanization processes and newspaper news and photographs proving knowledge about daily life of the city. The paper synthesizes that even though the periodization of urbanization processes of American cities do not match with İzmir’s urbanization periods, yet first, second and the third landscapes were simultaneously produced in İzmir city. This analysis would provide a comprehensive framework to analyze landscapes through human-landscape relationship perspective in the fields of planning, architecture and landscape design; to differentiate between agents and factors effecting construction of landscapes and to develop new intervention methods to landscapes with a comprehensive framework. 

Anahtar Kelimeler

cultural landscape, landscape classification, first-second-third landscapes, İzmir landscapes

Kaynakça

• Corner, J. (1999). Recovering Landscape: Essaysin Contemporary Landscape Architecture. New York:.Princeton Architectural Press.
• Corner, J. (2006). Terrafluxus, The Landscape Urbanism Reader. C.Waldheim (Ed) (S. 21-33). Princeton New York: Architectural Press.
• Corner, J.,Maclean, A. (1996) Taking Measures Across The American Landscape. New Haven:.Yale University Press.
• Councıl Of Europe, (2000). European Landscape Convention, Strasburg. Http://Conventions.Coe.İnt/Treaty/En/Treaties/Html/176.Php Derviş, P. Ve Öner, M.(2009) Tracing İstanbul From The Air. İstanbul:Garanti Galeri.
• Emekli, G. (2004). Kentsel Gelişmede Etkili Olan Faktörlerin Urla-İzmir Örneğinde İrdelenmesi, T.C. Başbakanlık D.P.T. 2004 Türkiye İktisat Kongresi, Bölgesel Gelişme Stratejileri Tebliğ Metinleri. İstanbul.
• Franzen, B. Krebs, S. (2005). Landschaftstheorie: Texte Der Cultural Landscape Studies,Verlag Der Buchhandlung. Köln: Walterkönig.
• Geray, C. (1962). Türkiye’den Ve Türkiye’ye Göçler (1023-1963). Türk İktisadi Gelişmesi Araştırma Projesi, No: 4, Ankara: Sbf Maliye Enstitüsü.
• Höfer, W.,Trepl, L. (2010). Jackson's Concluding With Landscapes. Journal Of Landscape Architecture 5 (2), S. 40-51.
• İzka, (2014). Yarımada Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi. İzmir: İzmir Kalkınma Ajansı. Online Isbn 978-605-5826-13-0. Erişim Adresi (19.06.2020) Http://Www.İzka.Org.Tr/Docs/Strateji-Analiz/14_Yarimada_Kalkinma_Stratejisi.Pdf
• Jackson, J. B. (1957). The Stranger’s Path, Landscape İn Sight: Looking At America.. H.Horowitz (Ed). (S.19-29). New Haven: Yale University Press.
• Jackson, J. B. (1984) Concluding With Landscapes. J.B. Jackson (Ed.). Discovering The Vernacular Landscape. (S.147-157). New Heaven: Yale University Press.
• Karataş, N. (2007). İzmir’deki Şehirsel Saçaklanma Eğilimlerinin Torbalı-Ayrancılar’da Arazi Sahipliliği El Değişim Süreçlerine Etkileri. Planlama Dergisi. Tmmob Şehir Plancıları Odası Yayını, (2), S. 3-10.
• Kaygalak, İ. (2006). İzmir’de Karşıyaka-Çiğli Aksının Kentsel Gelişim Süreci Ve Bu Gelişimi Etkileyen Faktörler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Keleş, R. (2007). İzmir Toplumsal Yapı Araştırması, Dünden Bugüne İzmir’in Sosyal Ve Ekonomik Gelişimi. Hakan Yetkiner (Ed). İzmir:.İzmir Ekonomi Üniversitesi Yayınları.
• Kıray, M. (1972). Örgütleşemeyen Kent. İzmir: İzmir’de İş Hayatı Ve Yerleşme Düzeni. Ankara: Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.
• Promınskı, M. (2004). Landschaft Entwerfen. Einführung İn Die Theorieoktueller Landschafts Architektur,. Berlin: Reimer Publications.
• Sauer, C. O. (1925) The Morphology Of Landscape T.S.,Price (Ed.) . The Cultural Geography Reader (2008). S. 96-104. New York: Routledge Publications.
• Ünal, S.(2008). Sosyal Bütünleşme Ve Kimlik Bağlamında Türkiye’deki Balkan Göçmenleri Üzerine Bir Değerlendirme (İzmir’den Bir Örneklem). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
• Waldheım, C. (2002)Landscapeurbanism: A Genealogy, Praxisjournal,(4) 4-17.
• Url-1. (2013). Http://Www.Milliyet.Com.Tr/250-Bin-İzmirli-Andimiz-İ-Okudu-Siyaset-1784234/
• Url-2. (2016) Https://Gezginyogini.Com/Gezginyogini-İle-Kordonda-Yoga/.
• Url-3. (2013). Https://Www.Haberler.Com/İzmir-Kordon-Eylem-Cadirlariyla-Doldu-Dilek-Agaci-4714427-Haberi/
• Url 4. (2015). Http://Www.Hurriyet.Com.Tr/Ege/Viyadukler-Yesilleniyor-40024823
• Url-5. (2013). Https://Www.Kaptanhaber.Com/İzmir-Limaninda-Hizmetlerde-Aksama-Yok/33386/
• Url-6.(2018). Https://Twitter.Com/Gedizdeltasi
• Url-7. (Tarih Yok) Http://Www.Portizmir.Org/Tr/Portizmir4/Projeler/K2-Urla-Nefes-Alani-Tasarimi
• Url-8. (Tarih Yok) Https://İytetoplumsal.Files.Wordpress.Com/2014/10/Sc4b1ra-Mahallesi-Ve-Gc3b6nc3bcllc3bclc3bck.Pdf
• Url-9.(2016). Https://Www.Hurriyet.Com.Tr/Koyda-Yakinmaya-Yol-Acan-Goruntu-37306283