Yıkıcı Davranış Bozuklukları Değerlendirme Ölçeği: Türkçe Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Year 2025, Volume: 17 Issue: Supplement 1, 278 - 293

Filiz Er , Yunus Kara , Berna Ersoy Özcan , Şeyda Yıldırım

https://doi.org/10.18863/pgy.1754090

Abstract

Amaç: Bu çalışmada, çocuk ve ergenlerde yıkıcı davranış bozukluklarının değerlendirilmesine yönelik olarak Yıkıcı Davranış Bozuklukları Değerlendirme Ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması, geçerlik ve güvenirlik analizlerinin yapılması amaçlanmıştır.
Yöntem: Araştırmada ölçeğin yapı geçerliliğini değerlendirmek amacıyla açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) uygulanmıştır. AFA ile ölçek maddelerinin altında yatan faktör yapısı incelenmiş; elde edilen modelin doğruluğu DFA ile test edilmiştir.
Bulgular: Yapılan AFA sonucunda dört faktörlü yapı belirlenmiş ve bu yapı DFA ile doğrulanmıştır. Ölçek toplamda 42 maddeden oluşmaktadır. Yıkıcı Davranış Bozuklukları Değerlendirme Ölçeği’nin açıkladığı toplam varyans %5,95’tir. Ölçek, 480 kişilik bir örneklem grubuna uygulanmıştır. Ölçeğin genel Cronbach alfa katsayısı ,91 olarak bulunmuştur. Alt ölçeklerin iç tutarlılık katsayıları ,71 ile ,88 arasında değişmektedir. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 0, en yüksek puan ise 126’dır. Yüksek puanlar, bireyde yıkıcı davranış bozukluklarına ilişkin belirtilerin daha yoğun olduğunu göstermektedir.
Sonuç: Yıkıcı Davranış Bozuklukları Değerlendirme Ölçeği çocuk ve ergenlerde yıkıcı davranış bozukluklarını değerlendirmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracıdır.

Keywords

davranış bozukluğu , dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu , geçerlik , güvenirlik , karşıt olma karşıt gelme bozukluğu , yıkıcı davranış bozuklukları , ölçek uyarlama

Disruptive Behavior Disorders Rating Scale: Turkish Adaptation, Validity and Reliability Study

Abstract

Objective: The aim of this study was to adapt the Disruptive Behavior Disorders Assessment Scale into Turkish and to perform validity and reliability analyzes for the evaluation of disruptive behavior disorders in children and adolescents.
Method: To evaluate the construct validity of the scale, exploratory factor analysis (EFA) and confirmatory factor analysis (CFA) were applied. With AFA, the underlying factor structure of the scale items was examined; the accuracy of the obtained model was tested with DFA.
Results: As a result of AFA, a four-factor structure was determined and this structure was confirmed by CFA. The scale consists of 42 items in total. The total variance explained by the Disruptive Behavior Disorders Rating Scale is 54.95%. The scale was applied to a sample group of 480 people. The overall Cronbach Alpha coefficient of the scale was found to be .91. The internal consistency coefficients of the subscales ranged from .71 to .88. The lowest score that can be obtained from the scale is 0, and the highest score is 126. High scores indicate that the symptoms of disruptive behavior disorders are more intense in the individual.
Conclusion: Disruptive Behavior Disorders Assessment Scale is a valid and reliable measurement tool that can be used to evaluate disruptive behavior disorders in children and adolescents.

Keywords

conduct disorder , attention deficit hyperactivity disorder , validity , reliability , oppositional defiant disorder , disruptive behavior disorders , scale adaptation

References

• Akkuzu N (2020) Okul öncesi yıkıcı davranışların çok boyutlu değerlendirilmesi ölçeğinin Türkçe geçerlilik güvenilirlik çalışması (Uzmanlık tezi). Bursa, Bursa Uludağ Üniversitesi.
• American Psychiatric Association (2013) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th ed. Washington, DC, American Psychiatric Publishing.
• Anderson DL, Watt SE, Noble W, Shanley DC (2012) Knowledge of attention deficit hyperactivity disorder and attitudes toward teaching children with ADHD: the role of teaching experience. Psychol Sch, 49:511-525.
• Beaton DE, Bombardier C, Guillemin F, Ferraz MB (2000) Guidelines for the process of cross-cultural adaptation of self-report measures. Spine, 25:3186-3191.
• Bentler PM (1990) Comparative fit indexes in structural models. Psychol Bull, 107:238-246.
• Broidy LM, Nagin DS, Tremblay RE, Bates JE, Brame B, Dodge KA et al. (2003) Developmental trajectories of childhood disruptive behaviors and adolescent delinquency: a six-site, cross-national study. Dev Psychol, 39:222-245.
• Burt SA, Hyde LW, Frick PJ, Jaffee SR, Shaw DS, Tremblay R (2018) Commentary: childhood conduct problems are a public health crisis and require resources: a commentary on Rivenbark et al. J Child Psychol Psychiatry, 59:711-713.
• Büyüköztürk Ş (2014) Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara, Pegem Yayıncılık.
• Bzhalava V, Inasaridze K (2017) Disruptive behavior disorder rating scale for Georgian population. arXiv, 1702.03409.
• Clark LA, Watson D (1995) Constructing validity: basic issues in objective scale development. Psychol Assess, 7:309-319.
• Cortina JM (1993) What is coefficient alpha? An examination of theory and applications. J Appl Psychol, 78:98-104.
• Çokluk Ö, Şekercioğlu G, Büyüköztürk Ş (2010) Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik. Ankara, Pegem Akademi.
• Dereboy C, Senol S, Sener S, Dereboy F (2007) Conners kısa form öğretmen ve ana baba derecelendirme ölçeklerinin geçerliği. Turk Psikiyatri Derg, 18:48-58.
• Diken Ö, Topbaş S, Diken İH (2009) Ebeveyn davranışını değerlendirme ölçeği ile çocuk davranışını değerlendirme ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Ankara Univ Egitim Bilimleri Fak Ozel Egitim Dergisi, 10:41-60.
• Ergene T, Demirtaş-Zorbaz S, Gençtanırım Kurt D, Özer A (2018) Çocuk davranış ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. İlkogretim Online, 17:1960-1971.
• Field A (2013) Discovering Statistics Using IBM SPSS, 4th ed. Thousand Oaks, CA, Sage.
• Fornell C, Larcker DF (1981) Structural equation models with unobservable variables and measurement error: algebra and statistics. J Mark Res, 18:382-388.
• Fosco WD, Babinski DE, Waschbusch DA (2023) The disruptive behavior disorders rating scale: updated factor structure, measurement invariance, and national caregiver norms. J Pediatr Psychol, 48:468-478.
• Gür C, Çakmak A (2022) Ergenler için yıkıcı davranış ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Society Mental Health Research Thinking Journal, 8:808-815.
• Güvenir T, Özbek A, Baykara B, Arkar H, Şentürk B, İncekaş S (2008) Güçler ve güçlükler anketinin Türkçe uyarlamasının psikometrik özellikleri. Çocuk Gençlik Ruh Sagligi Dergisi, 15:65-74.
• Hair JF, Black WC, Tatham RL, Anderson RE (2010) Multivariate Data Analysis, 7th ed. Upper Saddle River, NJ, Prentice Hall.
• Hautmann C, Stein P, Hanisch C, Eichelberger I, Plück J, Walter D et al. (2009) Does parent management training for children with externalizing problems behavior in routine care result in clinically significant changes? Psychother Res, 19:224-233.
• Hayton JC, Allen DG, Scarpello V (2004) Factor retention decisions in exploratory factor analysis: a tutorial on parallel analysis. Organ Res Methods, 7:191-205.
• Hu LT, Bentler PM (1999) Cut off criteria for fit indexes in covariance structure analysis: conventional criteria versus new alternatives. Struct Equ Modeling, 6:1-55.
• Huang CC, Wang YM, Wu TW, Wang PA (2013) An empirical analysis of the antecedents and performance consequences of using the Moodle platform. Int J Inf Educ Technol, 3:212-217.
• Jöreskog KG, Sörbom D (1993) LISREL 8: Structural Equation Modeling with the SIMPLIS Command Language. Hillsdale, Erlbaum.
• Kline RB (2005) Principles and Practice of Structural Equation Modeling. New York, Guilford Press
• Küçük Doğaroğlu T (2013) Vanderbilt dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu aile değerlendirme ölçeği Türkçe uyarlama çalışması. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12:385-401.
• Lee FS, Ryu V, Choi J, Oh Y, Yoon JW, Han H et al. (2022) Reliability and validity of the Korean version of disruptive behavior disorders rating scale, DSM-5 version-parent form. Psychiatry Investig, 19:884-897.
• Loeber R (1990) Development and risk factors of juvenile antisocial behavior and delinquency. Clin Psychol Rev, 10:1-41.
• Loeber R, Burke JD, Lahey BB, Winters A, Zera M (2000) Oppositional defiant and conduct disorder: a review of the past 10 years. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 39:1468-1484.
• Loona MI, Kamal A (2011) Translation and adaptation of disruptive behaviour disorder rating scale. Pakistan Journal of Psychological Research, 26:149-165.
• Ofovwe GE, Ofovwe CE (2010) Disruptive behaviour disorder rating scale for attention deficit/hyperactivity disorder: normative values and percentile charts for Nigerian children aged 6 to 15 years. Nigerian Hospital Practice, 6:1-5.
• Oosterlaan J, Scheres A, Sergeant JA (2000) Which executive functioning deficits are associated with ADHD, ODD/CD, and comorbid ADHD+ODD/CD? J Abnorm Child Psychol, 28:117-129.
• Orçan F (2018) Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi: ilk hangisi kullanılmalı. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 9:413-421.
• Özdamar K (2013) Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, 9th ed. Eskişehir, Nisan Kitabevi.
• Pelham WE, Gnagy EM, Greenslade KE, Milich R (1992) Teacher ratings of DSM-III-R symptoms for the disruptive behaviour disorder. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 31:210-218.
• Perou R, Bitsko RH, Blumberg SJ, Pastor P, Ghandour RM, Gfroer JC et al. (2013) Mental health surveillance among children, United States, 2005-2011. MMWR Suppl, 62(2):1-35.
• Qin N, Duan Y, Yao Z, Shi S, Liu H, Li X et al. (2022) Psychometric properties and validation of the revised Chinese medication literacy scale for hypertensive patients. Front Cardiovasc Med, 9:976691.
• Sisman FN, Ergun A, Sezer Balci A (2021) Psychometric properties of the Turkish version of the Behavior Assessment for Children (BAC) Scale. Curr Psychol, 40:5678-5690.
• Streiner DL (2003) Starting at the beginning: an introduction to coefficient alpha and internal consistency. J Pers Assess, 80:99-103.
• Sümer N (2000) Yapısal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6):49-73.
• Şimşek ÖF (2007) Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları. İstanbul, Ekinoks Yayınları.
• Tabachnick BG, Fidell LS (2007) Using Multivariate Statistics, 5th ed. Boston, Allyn and Bacon.
• Thompson E, Ní Bhrolcháin C (2013) The epidemiology of community paediatric outpatient referrals 2006. Child Care Health Dev, 39:50-54.
• Vieira AL (2011) Interactive LISREL in Practice: Preparation of the Analysis. London, Springer
• Worthington RL, Whittaker TA (2006) Scale development research: a content analysis and recommendations for best practices. Couns Psychol, 34:806-838.
• Yıldız Şen ML, Aral R (2025) Kariyer Bilgeliği Ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya Universitesi İşletme Enstitüsü Dergisi, 7:160-184.