Ruhsal Bozukluk Tedavisi Görmekte Olan Hastalarda İyileşmeyi Etkileyen Faktörler

Year 2025, Volume: 17 Issue: Supplement 1, 370 - 381

Hülya Arslantaş , Mehtap Kızılkaya , Seher İnalkaç , İ. Ferhan Dereboy

https://doi.org/10.18863/pgy.1763281

Abstract

Amaç: Bu çalışma, psikiyatrik yataklı ve ayaktan tedavi gören ruhsal hastalığı olan bireylerde iyileşme sürecini etkileyen sosyodemografik ve klinik faktörleri belirlemeyi amaçlamıştır.
Yöntem: Kesitsel tipteki bu çalışmanın örneklemi, bir üniversite eğitim ve araştırma hastanesinin psikiyatri servisi ile polikliniğinden ve bir devlet hastanesinin psikiyatri servisi ile toplum ruh sağlığı merkezinden olmak üzere toplam 343 hastadan oluşmuştur. Veriler, bir anket formu ve Ruh Sağlığında İyileşme Ölçeği (RSİÖ) kullanılarak toplanmıştır.
Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 37,41 ± 13,70 yıl olup, %40,1'i ortaokul mezunu ve %55,4'ü işsizdi. Ayrıca, katılımcıların %35,9'u 1-5 yıldır tedavi görmekteyken, %30,9'una depresyon tanısı konulmuş ve %17,5'inin ruhsal hastalığına ek olarak fiziksel bir hastalığı bulunmaktaydı. RSİÖ puan ortalamalarının katılımcıların sosyodemografik ve klinik özellikleri ile karşılaştırılması, medeni durum, tedavinin alındığı kurum, tedavi türü, tanı, aileden alınan sosyal destek, yaşam kalitesi, sigara kullanımı ve intihar girişimi öyküsünün iyileşmeyi istatistiksel olarak anlamlı düzeyde etkilediğini gösterdi. Öte yandan, cinsiyet, eğitim düzeyi, meslek, gelir, yaşanılan yer, ilaç tedavisine uyum, sosyal aktivitelere katılım, istihdam durumu, egzersiz yapma ve sağlıklı beslenme gibi faktörlerin iyileşme üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı saptandı.
Sonuç: Bu çalışmada, eğitim düzeyi, istihdam durumu ve gelir gibi sosyoekonomik statüyü yansıtan faktörlerin iyileşme üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi gözlemlenmezken, klinik ve psikososyal destekle ilişkili değişkenlerin iyileşmenin anlamlı belirleyicileri olduğu bulunmuştur. Bu bulgular, ruh sağlığında iyileşmenin belirleyicilerinin, geniş sosyoekonomik statüden ziyade spesifik psikososyal ve klinik faktörlerle daha yakından ilişkili olabileceğine işaret etmektedir.

Keywords

ruhsal hasta , iyileşme , etkileyen faktörler

Factors Affecting Recovery in Patients Receiving Treatment for a Mental Illness

Abstract

Objective: This study sought to identify the sociodemographic and clinical factors that influence the recovery process among individuals undergoing treatment for mental illness in both inpatient and outpatient psychiatric settings.
Methods: A cross-sectional study was conducted with a sample of 343 patients recruited from the psychiatric inpatient and outpatient departments of a university training and research hospital, and from a public hospital's psychiatry department and affiliated community mental health center. Data were collected using a sociodemographic and clinical questionnaire and the Mental Health Recovery Measure (MHRM).
Results: The mean age of participants was 37.41 years (±13.70). The sample was characterized by a high proportion of middle school graduates (40.1%) and unemployed individuals (55.4%). Clinically, 35.9% had a treatment duration of 1-5 years, 30.9% carried a primary diagnosis of depression, and 17.5% had a comorbid physical illness. Analysis of MHRM scores in relation to participant characteristics revealed that marital status, treatment institution, treatment modality, primary diagnosis, level of family social support, self-reported quality of life, smoking status, and history of suicide attempts were statistically significant determinants of recovery. In contrast, factors including gender, educational attainment, employment status, income, residence, medication adherence, participation in social activities, exercise, and dietary habits did not demonstrate a significant association with recovery scores.
Conclusion: The findings indicate that while certain clinical and social support variables are significant predictors of recovery, a range of conventional socioeconomic indicators—such as educational level, employment, and income—exerted no statistically significant influence in this cohort. This suggests that the determinants of mental health recovery may be more closely linked to specific psychosocial and clinical factors than to broader socioeconomic status.

Keywords

psychiatric patients , recovery , effective factor

References

• Arslan Özkan H, Bilgin Z (2016) Hemşireliğin felsefi özü iyileştirme ve iyileştirici bakım yöntemleri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 3:191-200.
• Arslantaş H, Dereboy İF, Aştı N, Pektekin Ç (2011) Yetişkinlerde profesyonel psikolojik yardım arama tutumu ve bunu etkileyen faktörler. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 12:17-23.
• Aktay M, Sayar G (2021) Psikiyatrik bozuklukların psikososyal yönü. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 3:48-55.
• APA (2013) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th ed. (DSM-5). Washington DC, American Psychiatric Association.
• Aydemir M, Bayram Arlı N (2020) Yaşam kalitesini açıklamada sosyal dışlanma ve yaşam tatmininin rolü. International Journal of Social Inquiry, 13:447-463.
• Bağ B (2018) Toplum ruh sağlığı hemşireliğinde uygulamaya yönelik bir model örneği: recovery. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10:481-493.
• Bekiroğlu S, Demiröz F (2020) Toplum ruh sağlığı merkezlerinden hizmet alan ağır ruhsal hastalığa sahip bireylerin algıladıkları sosyal damgalanmanın incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1:41-52.
• Chiba R, Miyamoto Y, Kawakami N (2010) Reliability and validity of the Japanese version of the Recovery Assessment Scale (RAS) for people with chronic mental illness: Scale development. Int J Nurs Stud Adv, 47:314-322.
• Connell M, King R, Crowe T (2011) Can employment positively affect the recovery of people with psychiatric disabilities? Psychiatr Rehabil J, 35:59.
• Corrigan PW, Phelan SM (2004) Social support and recovery in people with serious mental illnesses. Community Ment Health J, 40:513-523.
• Corrigan PW, Slopen N, Gracia G, Phelan S, Keogh CB, Keck L (2005) Some recovery processes in mutual-help groups for persons with mental illness; II: qualitative analysis of participant ınterviews. Community Men Health J, 41:721-735.
• Çam O, Aydoğdu Durmuş H (2016) Ruhsal hastalığı olan bireyler ve psikiyatri hemşireleri açısından iyileşme. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 32:97-106.
• Çam O, Yalçıner N (2018) Ruhsal hastalık ve iyileşme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 9:55-60.
• Çam O, Uğuryol M (2019) From mental disorder to recovery: cultural effect. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11:55-64.
• Coşkun E, Altun Ö (2018) The relationship between the hopelevels of patients with schizophrenia and functional recovery. Arch Psychiatr Nurs, 32:98-102.
• Devellis RF (2003) Scale Development: Theory and Applications, Applied Social Research Methods Series. London, UK, Sage.
• Doğan R, Mercan N, Çiğdem Y (2020) Recovery in mental illness: concept analysis. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12:91-99.
• Ertem M, Duman ZÇ (2018) Ruhsal hastalık tanılı bireylerde tedaviye uyum ve aile. Türkiye Klinikleri Psikiyatri Hemşireliği - Özel Konular, 4(1):54-59.
• Fenton L, White C, Anne Gallant K, Gilbert R, Hutchinson S, Hamilton-Hinch B et al. (2017) The benefits of recreation for the recovery and social inclusion of individuals with mental illness: an integrative review. Leis Sci, 39:1-19.
• Finegan M, Firth N, Wojnarowski C, Delgadillo J (2018) Associations between socioeconomic status and psychological therapy outcomes: a systematic review and meta‐analysis. Depress Anxiety, 35:560-573.
• Firth K, Smith K, Sakallaris BR, Bellanti DM, Crawford C, Avant KC (2015) Healing, a concept analysis. Glob Adv Health Med, 4: 44-50.
• Fırat M, Demir Gökmen B, Cengiz M (2020) Psikiyatri servisinde yatan hastalarda içselleştirilmiş damgalanma ve yalnızlık ilişkisinin incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 11:268-274.
• Fu J, Zhu J, Dong J, Wang Y, Wang S, Zhang X et al. (2025). Recovery from severe mental illnesses: the influence of personal and psychosocial factors in community settings. Int J Ment Health Nurs, 34:e13440.
• Fuller LS (2010). The impact of peer support programs on the process of recovery from mental illness: A comparative analysis (Doctoral dissertation). Minneapolis, MN, Capella University.
• Girard V, Tinland A, Mohamed EH; French Housing First Study Group; Boyer L, Auquier P (2015) Psychometric properties of the recovery measurement in homeless people with severe mental illness. Schizophr Res, 169:292-297.
• Güler C (2017) İyileşme değerlendirme ölçeği’nin türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği (Yüksek lisans tezi). İzmir, Ege Üniversitesi.
• Hancock N, Honey A, Bundy AC (2015) Sources of meaning derived from occupational engagement for people recovering from mental illness. Br J Occup Ther, 78:508-515.
• Holt-Lunstad J, Smith TB, Baker M, Harris T, Stephenson D (2015) Loneliness and social isolation as risk factors for mortality: a meta-analytic review. Perspect Psychol Sci, 10:227–237.
• İpçi K, İncedere A, Kiras F, Yıldız M (2018) Şizofreni hastalarında öznel iyileşme ile bilişsel içgörü arasındaki ilişkinin araştırılması. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4:1-4.
• Jasskelainen E, Juola P, Hirvonen N, McGrath JJ, Saha S, Isohanni M et al. (2012) A systematic review and meta-analysis of recovery in schizophrenia. Schizophr Bull, 39:1296-1306.
• Keskin A, Ünlüoğlu İ, Bilge U, Yenilmez Ç (2012) Ruhsal bozuklukların yaygınlığı, cinsiyetlere göre dağılımı ve psikiyatrik destek alma ile ilişkisi. Nöro Psikiyatri Ars, 50:344-351.
• Kopelowicz A, Liberman RP, Ventura J, Zarate R, Mintz J (2005) Neurocognitive correlates of recovery from schizophrenia. Psychol Med, 35:1165-1174.
• Leamy M, Bird V, Le Boutillier C, Williams J, Slade M (2011) Conceptual frame work for personal recovery in mental health: Systematic review and narrative synthesis. Br J Psychiatry, 199:445-452.
• Leonhardt B, Huling K, Hamm J, Roe D, Hasson-Ohayon I, McLeod H et al. (2017) Recovery and serious mental illness:a review of current clinical and research paradigms and future directions. Expert Rev Neurother, 17:1117-1130.
• Leung M, Chue P (2000) Sex differences in schizophrenia, a review of the literature. Acta Psychiatr Scand Suppl, 401:3-38.
• Liberman RP (2002) Future directions for research studies and clinical work on recovery from schizophrenia: Questions with some answers. Int Rev Psychiatry, 14:337-342.
• Liberman RP (2011) Yetiyitiminden İyileşmeye: Psikiyatrik İyileştirim El Kitabı (Çev. Ed M Yıldız):231-278. Ankara, Türkiye Sosyal Psikiyatri Derneği.
• Lloyd C, King R, Moore L (2010) Subjective and objective indicators of recovery in severe mental illness: a cross-sectional study. Int J Soc Psychiatry, 56:220-229.
• Lunt A (2002) A theory of recovery. J Psychosocial Nursing Ment Health Serv, 40:32-39.
• Muñoz M, Sanz M, Pérez-Santos E (2011) The state of knowledge about internalized stigma on the basis of the Socio-Cognitive-Behavioral Model. Annuary of Clinical and Health Psychology, 7:41-50.
• Nişancı A (2019) Ruh sağlığı alanında iyileşme yaklaşımı ve psikiyatrik sosyal hizmet. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30:231-259.
• Norman RM, Windell D, Lynch J, Manchanda R (2013) Correlates of subjective recovery in an early intervention program for psychoses. Early Interv Psychiatry, 7:278-284.
• Pernice-Duca F, Onaga E (2009) Examining the contribution of social network support to the recovery process among clubhouse members. Am J Psychiatr Rehabil, 12:1-30.
• Roe D, Mashiach-Eizenberg M, Lysaker PH (2011) The relation between objective and subjective domains of recovery among persons with schizophrenia-related disorders. Schizophr Res, 131:133-138.
• Salyers MP, Godfrey JL, Mueser KT, Labriola S (2007) Measuring illness management outcomes: a psychometric study of clinician and consumer rating scales for illness self-management and recovery. Community Ment Health J, 43:459-480.
• Salzer MS, Brusilovskiy E (2014) Advancing recovery science: reliability and validity properties of the recovery assessment scale. Psychiatr Serv, 65:442-453.
• Seki T, Dilmaç B (2020) Benlik saygısı ve ilişkisel faktörler: bir meta-analiz çalışması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 18:349-369.
• Substance Abuse Mental Health Services Administration (2019) Recovery and recovery support. https://www.samhsa.gov/find-help/recovery. (Accessed 3.1.2025)
• Soygür H, Yüksel HM, Eraslan P, Özden S (2017) Mavi at kafe’nin 6 yılda öğrettikleri: şizofreni hastalarının gözünden iyileşmeye katkıda bulunan etmenler-nitel bir analiz. Turk Psikiyatri Derg, 28:75-80.
• Şahin Ş, Elboğa G (2019) Toplum ruh sağlığı merkezinden yararlanan hastaların yaşam kalitesi, tıbbi tedaviye uyumu, içgörü ve işlevsellikleri. Cukurova Medical Journal, 44:431-438.
• Şenocak SÜ, Arslantaş H, Yüksel R (2019) Psikiyatrik iyileşmede yeni bir yönelim: İyileşme odaklı yaklaşım. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 28:83-97.
• Townley G, Kloos B, Wright PA (2009) Understanding the experience of place: expanding methods to conceptualize and measure community integration of persons with serious mental illness. Health Place, 15:520-531.
• Ulutaş S, Ergin DD, Hıdırlıoğlu S, Kalli A, Yıldız SN, Ertürk EF et al. (2019) Hekimlerin ruhsal bozukluğu olan hastalara karşı tutumlarının değerlendirilmesi. The Journal of Turkish Family Physician, 10:185-194.
• Vos T, BarberRM, Bell B, Bertozzi-Villa A, Biryukov S, Bolliger I (2015) Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 301 acute and chronic diseases and injuries in 188 countries, 1990–2013: a systematic analysis for the global burden of disease study. Lancet, 22:743-800.
• Yıldırım EN, Uyar M, Yücel M, Uğuz F, Türker S (2020) Tıp fakültesi öğrencilerinde depresyon ve anksiyete bozukluğu yaygınlığının ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi. Kriz Dergisi, 28:88-100.
• Yılmaz E, Okanlı A (2018) Test of mindfulness-based psychosocial skill straining to improve insight and functional recovery in schizophrenia. West J Nurs Res, 40:1357-1373.
• Yıldız M, Erim R, Soygür H, Tural U, Kiras F (2018) Development and validation of the subjective recovery assessment scale for patients with schizophrenia. Psychiatry Clin Psychopharmacol, 28:163-169.
• Zuhur Ş, Özpancar N (2017) Türkiye’de kronik hastalık yönetiminde hemşirelik modellerinin kullanımı: sistematik derleme. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 19:57-74.
• Webb M, Charbonneau AM, McCann RA, Gayle KR (2011) Struggling and enduring with god, religious support, and recovery from severe mental illness. J Clin Psychol, 67:1161-1176.