Kent Modernleşirken Konutun Evriminden Bir Kesit: Giresun’da Aile Apartmanları

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 389 - 400, 20.09.2025

Selin Karaibrahimoğlu , Özgür Demirkan

https://doi.org/10.54864/planarch.1662863

Abstract

Her ülkenin, her kentin ya da bireyin kendi yerellikleri, dünya görüşleri ve mimari eğilimiyle harmanladıkları konut üretim yöntemleri vardır. Bu yöntemler bir taraftan bulundukları coğrafyanın toplumsal gelişim sürecine katkı sağlarken diğer taraftan da geçmişten günümüze konutun evrimine ilişkin önemli bilgi kaynakları olarak değerlendirilirler. Aile apartmanları bir konut üretim yöntemi olarak gelenekselle modernin arakesitinde sınırlı bir zaman aralığında varlık bulmuş, öncelikle ekonomik kaygılar sonrasında sunduğu konforlu yaşam olanaklarıyla varlıklarını sürdürmüşlerdir. Dolayısıyla gelenekselden ve modernden izler taşırken inşa edildikleri coğrafyanın yaşam kültürüne, ekonomik ve sosyolojik yapısına, mimari düzenine ilişkin önemli bir arşiv sunarlar. Bu bakışla, konutu, önemli bir kültürel ve toplumsal gösterge olarak kabul eden Anadolu’da, periferi bir kent olan Giresun’daki aile apartmanı olgusu çalışmanın odağına alınmıştır. Bu yapıları yerel koşullar bağlamında kavramsal ve biçimsel anlamda irdelemek, kentin modernleşme sürecinin önemli bir parçası olmasına karşın çok da dikkate alınmamış bir kesiti olarak tartışmak çalışmanın amacıdır. Bu kapsamla öncelikle kent merkezinde günümüzde de varlığını sürdüren aile apartmanları belirlenmiş; sonrasında bağlamları, yerle ve yerelle ilişkileri, plan karakteristikleri, kütle ve cephe düzenleri dönemin toplumsal, mekânsal ve ekonomik yapısı üzerinden tartışılmıştır. Sonuçta aile apartmanlarının hem kendi aralarında, hem de öncesinde ve sonrasında inşa edilen konut yapılarıyla biçimsel ve kavramsal ortaklıkları ve farklılıkları belirlenerek, kentin konut tarihinde dikkate alınmayan bir kesiti açığa çıkarılmıştır. Bu şekilde kentin modernleşme deneyimine farklı, yeni bir perspektif kazandırılması beklenmektedir

Keywords

Giresun , konut , aile apartmanları , modern

A Section from the Evolution of Housing as the City Modernizes: Family Apartments in Giresun

Abstract

Every country, city or individual has its own methods of housing production, which they blend with their own localities, world views and architectural tendencies. As a housing production method, family apartments have existed in the intersection of the traditional and the modern for a limited period of time, and have survived primarily due to economic concerns and then due to the comfortable living opportunities they offer. Therefore, they bear traces of both the traditional and the modern, and are an important archive of the culture of life, the economic and sociological structure, and the architectural order of the geography in which they were built. With this perspective, the phenomenon of the family apartment building in Giresun, a city in the periphery of Anatolia, which considers housing as an important cultural and social indicator, is the focus of the study. The aim of the study is to examine these structures in conceptual and formal terms with reference to local situations, and to discuss them as an important part of the modernization process of the city, but one that has not received much attention. In this context, first of all, the family apartments in the city center, which still exist today, are identified; then their contexts, their relations with place and locality, their plan characteristics, massing and façade layouts are discussed through the social, spatial and economic structure of the period. As a result, by identifying the formal and conceptual commonalities/differences of family apartment buildings both among themselves and with the residential buildings built before and after, a hidden section of the city's housing history has been revealed. In this way, it is expected to provide a new and different perspective on the city's modernization experience.

Keywords

Giresun , housing , family apartment , modern

References

• Acar, S. (2019). Şehir dokusunda mahalle: İstanbul Esenler’de Aile Apartmanı Olgusunun İncelenmesi (Tez No: 566263). [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Alpagut, L. (2018). Bolu’da Erken Cumhuriyet Dönemi Sonrası Konut: Kopuşlar ve Süreklilikler. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (1), 9-122.[https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/458163].
• Altan Ergut, T.E. (2009). Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı: Tanımlar, Sınırlar, Olanaklar. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 13, 121-130. [https://dergipark.org.tr/tr/pub/talid/issue/43449/529931].
• Balamir, A. (2003). Çağdaş Mimarlık, Mimari Kimlik Terimleri II: Türkiye’de Modern Yapı Kültürünün Bir Profili. Mimarlık, 314, 18-23. [http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=26&RecID=260].
• Balamir, M. (1994). Kira Evi’nden ‘Kat Evleri’ne Apartmanlaşma: Bir Zihniyet Dönüşümü Tarihçesinden Kesitler. Mimarlık, 260, 29-33. [http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=319].
• Bekdemir, Ü. (2015). İmar Çalışmaları, Ulaşım, Afetler ve Çevre Sorunları. Ü. Bekdemir, M. Fatsa (Ed.), Geçmişten Günümüze Giresun içinde (s.250-278). Giresun İl Özel İdaresi Kültür Serisi: Mavi Ofset.
• Bozdoğan, S. (1996). Modern Yaşamak: Erken Cumhuriyet Kültüründe Kübik Ev. Yıldız Sey (Ed.), Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme içinde (s. 313-328). Metis Yayıncılık.
• Cengizkan, A. (2002). Modernin Saati: 20. Yüzyılda Modernleşme ve Demokratikleşme Pratiğinde Mimarlar, Kamusal Mekân ve Konut Mimarlığı. Mimarlar Derneği ve Boyut Yayıncılık.
• Demirkan, Ö. & Salbacak, S. (2019). Modernin Yereldeki İzleri: Giresun Fiskobirlik Yapı Kooperatifi Birlik Evleri. Mimarlık, 408, 69-73. [http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=422&RecID=4772].
• Demirkan, Ö. & Usta, A. (2021). Modernin Ulusal. Memleri: Arkitekt Üzerinde Kira Evlerine. Evrimsel Bir Bakış. Mimarist, 70, 27-37. [https://www.academia.edu/45113659/MODERNİN_ULUSAL_MEMLERİ_ARKİTEKT_ÜZERİNDE_KİRA_EVLERİNE_EVRİMSEL_BİR_BAKIŞ].
• Demirkan. Ö. & Karaibrahimoğlu, S. (2019). Kolektif Bellek Anlatıları Üzerinden Aksu-Seka Fabrikasını Yeniden Okumak, IV. Kent Araştırmaları Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s.850-879), Ankara, Türkiye, 16-18 Ekim.
• Görgülü, T. (2016). Apartman Tipolojisinde Geçmişten Bugüne; Kira Apartmanından Rezidansa Geçiş. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 14, 165-178. [https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubaked/issue/57267/810020].
• Kabacaoğlu, G.& Dervişoğlu, T. (2019). Giresun Belediye ve Başkanları (1869-2014). S. Balcı ve G. İltar (Ed.).Çınaray Grup.
• Karaibrahimoğlu, S. & Demirkan, Ö. (2021). Cumhuriyet Modernleşmesinin Periferideki Tanıkları; Giresun Kamu Yapıları. A.Ü. Sanat ve Tasarım Dergisi, 10(2), 278-297. https://doi.org/10.20488/sanattasarim.876676
• Karaibrahimoğlu, S. & Usta, A. (2013). The Political Life and Architecture in Turkey in 2000s, Politics in the History of Architecture as Cause and Consequence, ARCHIST’13 içinde (s.87-105), MSGSÜ Yayınları.
• Karaman, F. D. & Erman, O. (2007). Apartman Tipolojisinde Bir Açılım: 1950-60’larda Adana Örneğinde Aile Apartmanları. IAPS - CSBE Network Kültür ve Mekân Toplantıları Ulusal Sempozyum 1: Kent, Kültür ve Konut Bildiriler Kitabı içinde (s.107-114), İstanbul, Türkiye, 14-16 Aralık
• Koca, D. (2016). Türkiye’de Çağdaş Konut Üretiminin Yeniden Okunması. Tasarım + Kuram, 11(19), 19-36. https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.239591
• Sey, Y. (1998). Cumhuriyet Döneminde Konut. Y. Sey (Ed.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde (s.273-300). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tanyeli, U. (1995). Konut Mekânında Modernite Kavgası. Mimarlık, 262(32), 16-18.[ http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/441/6375.pdf].
• Tekeli, İ., (1979). Türkiye Kentlerinde Apartmanlaşma Sürecinde İki Aşama. Çevre, Mimarlık ve Görsel Sanatlar Dergisi, Temmuz-Ağustos(4), 79. [https://www.academia.edu/41455305/Türkiye_de_Apartmanlaşma_Süreci_ve_Konut_Kültürü].