FUCOM, MABAC ve Tamsayılı Programlama Yöntemleri ile İç Denetim Takviminin Planlanması

Year 2024, EARLY VIEW, 1 - 1

Müge Akay , Nilsen Kundakcı

https://doi.org/10.2339/politeknik.1216311

Abstract

Günümüzde birçok kurumsal şirketin bünyesinde iç denetim departmanı bulunmaktadır. Özellikle çok fazla departmana sahip olan ya da çok fazla grup şirketi, fabrikası, bölge müdürlüğü veya şubeleri olan işletmelerde iç denetim faaliyetlerinin etkin bir şekilde planlanması ve bu plana bağlı kalınması zor bir süreçtir. Denetim planlaması yaparken işletme, üst yönetiminin istekleri, işletmenin riskleri, denetim maliyetleri, denetçi sayısı gibi kriterleri değerlendirerek bir plan oluşturmalıdır. Bu çalışmada, bir üretim işletmesinde çalışan iç denetçilerin bölge müdürlükleri ve işletmenin diğer departmanlarına gerçekleştireceği denetimler için belirlenen kriterler Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinden FUCOM (Full Consistency Method) yöntemi ile ağırlıklandırılmıştır. Daha sonra bir diğer ÇKKV yöntemi olan MABAC (Multi-Attributive Border Approximation Area Comparison) ile yapılması gereken denetimler en riskli olandan en risksiz olana göre sıralanmış ve denetimlerin risk seviyelerine göre ne kadar sürmesi gerektiği belirlenmiştir. Denetim süreleri belirlendikten sonra tamsayılı programlama yöntemi yardımı ile bir denetim takvimi oluşturulmuştur. Bu sayısal yöntemlerden yararlanılarak oluşturulan denetim takviminin manuel olarak hazırlanan iç denetim takvimlerine göre daha etkin ve verimli olması ayrıca denetim takvimine uyumun daha yüksek olması beklenmektedir.

Keywords

İç Denetim, Denetim Takvimi Planlama, Tamsayılı Programlama, FUCOM, MABAC, Internal Audit, Audit Schedule Planning, Integer Programming

Planning the Internal Audit Calendar with FUCOM, MABAC and Integer Programming Methods

Abstract

Today, many corporate companies have an internal audit department. Effective planning of internal audit activities and compliance with this plan is a difficult process in businesses that have too many departments or too many group companies, factories, regional directorates, or branches. While planning the internal audit, a plan should be created by evaluating criteria such as the requests of the top management, the risks of the business, the audit costs, the number of auditors. In this study, criteria have been determined for the audits to be carried out by the internal auditors working in a factory to the regional directorates and other departments of the enterprise and the determined criteria were weighted with the FUCOM (Full Consistency Method) method, one of the Multi-Criteria Decision Making (MCDM) methods. Then, using the MABAC (Multi-Attributive Border Approximation Area Comparison) method, the audits that should be planned were ranked according to their risk levels, and the duration of the audits was determined. After the audit periods were determined, an audit calendar was created with the help of integer programming method. It is expected that the audit schedule planning created by using these quantitative methods will be more effective and efficient than the manually prepared audit schedule planning, and the compliance with the audit calendar will be higher.

Keywords

Internal Audit, Audit Schedule Planning, Integer Programming

References

• [1] Özer, A. “Risk Odaklı İç Denetim ve Bir Uygulama”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (2008).
• [2] Akyel, R. “Yönetimde iç kontrol, iç denetim ve dış denetim fonksiyonlarının birbirleri ile ilişkileri ve Türk kamu yönetiminde uygulanmalarının değerlendirilmesi”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 1-21, (2010).
• [3] Koçak, SY, Kavakoğlu, T. “İl özel idarelerinde iç denetim sisteminin değerlendirilmesine ilişkin bir araştırma”, Sayıştay Dergisi, 77, 119-148, (2010).
• [4] Arslan, MC. İç Denetim ve Türkiye’de Büyükşehir Belediyelerinin İç Denetim Uygulamaları Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (2013).
• [5] Türedi, H, Zor, Ü, Gürbüz, F. “Risk odaklı iç denetim". Muhasebe ve Finansman Dergisi, (66), 1-20, 2015.
• [6] Günşen, MH. “Örnek bir iç denetim uygulaması: tedavi sürecinin faturalandırılması süreci”. Denetişim, (9), 74-86, (2016).
• [7] Pamučar, D, Stević, Ž, Sremac, S. “A new model for determining weight coefficients of criteria in MCDM models: full consistency method (FUCOM)”. Symmetry, 10(9), 393, (2018).
• [8] Prentkovskis, O, Erceg, Ž, Stević, Ž, Tanackov, I, Vasiljević, M, Gavranović, M. “A New methodology for improving service quality measurement: Delphi-FUCOM-SERVQUAL Model”. Symmetry, 10(12), 757, (2018).
• [9] Fazlollahtabar, H, Smailbašić, A, Stević, Ž. “FUCOM method in group decision-making: selection of forklift in a warehouse”. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 2(1), 49-65, (2019).
• [10] Ibrahimović, FI, Kojić, SL, Stević, ŽR, Erceg, ŽJ. “Making an investment decision in a transportation company using an integrated FUCOM-MABAC model”. Tehnika, 74(4), 577-584, (2019).
• [11] Badi, I, Abdulshahed, A. “Ranking the Libyan airlines by using full consistency method (FUCOM) and analytical hierarchy process (AHP)”. Operational Research in Engineering Sciences: Theory and Applications, 2(1), 1-14, (2019).
• [12] Arslan, N. HTEA tabanlı FUCOM & KEMIRA-M Entegre Yöntemi ile Sağlık Sektöründe Risk Değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (2020).
• [13] Demir, G, Bircan, H. “Kriter ağırlıklandırma yöntemlerinden BWM ve FUCOM yöntemlerinin karşılaştırılması ve bir uygulama”. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 170-185, (2020).
• [14] Stević, Ž, Brković, N. “A novel Integrated FUCOM-MARCOS model for evaluation of human resources in a transport company ”, Logistics, 4(1), 4, (2020).
• [15] Özdağoğlu, A, Keleş, MK, Genç, V. “FUCOM ve PROMETHEE yöntemleri ile ticari araç seçimi: peyzaj firmasında bir uygulama”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25 (Özel Sayı), 231-253, (2021).
• [16] Hoan, P, Ha, Y. “ARAS-FUCOM Approach for VPAF fighter aircraft selection”. Decision Science Letters, 10(1), 53-62, (2021).
• [17] Ayçin, E, Aşan, H. “İş zekası uygulamaları seçimindeki kriterlerin önem ağırlıklarının FUCOM yöntemi ile belirlenmesi”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(2), 195-208, (2021).
• [18] Ecer, F. “FUCOM sübjektif ağırlıklandırma yöntemi ile rüzgâr çiftliği yer seçimini etkileyen faktörlerin analizi”, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 27(1), 24-34, (2021).
• [19] Atçı, SH, Atalay, K. “Web sitesi tasarım aşamasındaki kriterlerin önem derecelerinin bulanık FUCOM ile belirlenmesi”. Journal of Turkish Operations Management, 6(1), 1010-1027, (2022).
• [20] Gökler, SH. “Hibrit FUCOM-Pareto Analizi-Rastgele Orman yöntemi kullanılarak COVID-19 onaylanmış vaka sayısının tahmin edilmesi”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 32458, (2022).
• [21] Uma, S. “An integrated multi-criteria decision-making model for cloud service provider selection". International Journal of Decision Support System Technology (IJDSST), 14(1), 1-18, (2022).
• [22] Rehman, O, Ali, Y, Sabir, M. “Risk Assessment and mitigation for electric power sectors: a developing country's perspective". International Journal of Critical Infrastructure Protection, 36, 100507, (2022).
• [23] Genç, V, Özdağoğlu, A, Keleş, MK. “Otomobil motor yağı alternatiflerinin FUCOM, MAIRCA, MABAC ve BWM yöntemleri ile değerlendirilmesi”. Journal of Transportation and Logistics, 7(1), 55-82, (2022).
• [24] Sofuoğlu, M. A. “Fuzzy applications of FUCOM method in manufacturing environment.” Politeknik Dergisi, 23(1), 189-195, (2020)
• [25] Pamučar, D, Ćirović, G. “The selection of transport and handling resources in logistics centers using multi-attributive border approximation area comparison (MABAC)”. Expert Systems with Applications, 42(6), 3016-3028, (2015).
• [26] Bakır, M. “SWARA ve MABAC yöntemleri ile havayolu işletmelerinde eWOM’a dayalı memnuniyet düzeyinin analizi”. İzmir İktisat Dergisi, 34 (1), 51-66., (2019).
• [27] Yu, SM, Wang, J, Wang, JQ. “An interval type-2 fuzzy likelihood-based MABAC approach and its application in selecting hotels on a tourism website". International Journal of Fuzzy Systems, 19(1), 47-61, (2017).
• [28] Shi, H, Liu, HC, Li, P, Xu, XG “An integrated decision making approach for assessing healthcare waste treatment technologies from a multiple stakeholder”. Waste Management, 59, 508-517, (2017).
• [29] Gigović, L, Pamučar, D, Božanić, D, Ljubojević, S. “Application of the GIS-DANP-MABAC multi-criteria model for selecting the location of wind farms: a case study of Vojvodina, Serbia”. Renewable Energy, 103, 501-521, (2017).
• [30] Vesković, S, Stević, Ž, Stojić, G, Vasiljević, M, Milinković, S. “Evaluation of the railway management model by using a new integrated model DELPHI-SWARA-MABAC", Decision Making: Applications in Management and Engineering, 1(2), 34-50, (2018).
• [31] Biswas, TK, Das, MC. “Selection of commercially available electric vehicle using fuzzy AHP-MABAC”. Journal of The Institution of Engineers (India): Series C, 100(3), 531-537, (2019).
• [32] Ulutaş, A. “Entropi ve MABAC yöntemleri ile personel seçimi". OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 1552-1573, (2019).
• [33] Ayçin, E. “Kurumsal kaynak planlama (KKP) sistemlerinin seçiminde MACBETH ve MABAC yöntemlerinin bütünleşik olarak kullanılması”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(2), 533-552, (2019).
• [34] Çınaroğlu, E. “Yenilikçi girişimlere ait faaliyetlerin entropi destekli MABAC yöntemi ile değerlendirilmesi”. Journal of Entrepreneurship and Innovation Management, 9(1), 111-135, (2020).
• [35] Akbulut, OY. “Finansal performans ile pay senedi getirisi arasındaki ilişkinin bütünleşik CRITIC ve MABAC ÇKKV teknikleriyle ölçülmesi: Borsa İstanbul çimento sektörü firmaları üzerine ampirik bir uygulama”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 471-488, (2020).
• [36] Orhan, M, Mutlu, HT. “Ülkelerin covid-19 pandemisine karşı mücadelesinin CRITIC tabanlı MABAC yöntemiyle değerlendirilmesi”. Nicel Bilimler Dergisi, 3(2), 173-189, (2021).
• [37] Demirtaş, MC. “Üniversite rektörlerinin sosyal medya kullanımlarının MABAC yöntemi ile değerlendirilmesi”. Öneri Dergisi, 17(57), 102-147, (2022).
• [38] Simic, V, Gokasar, I, Deveci, M, Karakurt, A. “An Integrated CRITIC and MABAC based type-2 neutrosophic model for public transportation pricing system selection”, Socio-Economic Planning Sciences, 80, 101157, (2022).
• [39] Altıntaş, FF. “Avrupa ülkelerinin enerji inovasyonu performanslarının analizi: MABAC ve MARCOS yöntemleri ile bir uygulama”. İşletme Akademisi Dergisi, 3(2), 188-216, (2022).
• [40] Chattopadhyay, R, Das, PP, Chakraborty, S. “Development of a rough-MABAC-DoE-based metamodel for supplier selection in an iron and steel industry”, Operational Research in Engineering Sciences: Theory and Applications, 5(1), 20-40, (2022).
• [41] Ghosh, S, Chakraborty, S, Chakraborty, S. “An integrated IRN-SWARA-MABAC-based approach for evaluation of tourism websites of the Indian states”. Opsearch, 1-44, (2022).
• [42] Patır, S. “Tam sayılı programlama ve Malatya Maksan Transformatör işletmesine bir uygulama”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(1), 193-206, (2009).
• [43] Sezen, HK. “Tamsayılı doğrusal programlama yaklaşımı kullanılarak en yüksek üretim kapasitesinin belirlenmesi”. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1-2),159-169, (1991).
• [44] Appelgren, LH. “Integer programming methods for a vessel scheduling problem”. Transportation Science, 5(1), 64-78, (1971).
• [45] Dopazo, JF, Merrill, HM. “Optimal generator maintenance scheduling using integer programming”, IEEE Transactions on Power Apparatus and Systems, 94(5), 1537-1545, (1975).
• [46] Beaumont, N. “Scheduling staff using mixed integer programming”. European Journal of Operational Research, 98(3), 473-484, (1997).
• [47] Çevik, O. “Tam sayılı doğrusal programlama ile işgücü planlaması ve bir uygulama”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 157-171, (2006).
• [48] Millar, HH, Kiragu, M. “Cyclic and non-cyclic scheduling of 12 h shift nurses by network programming”, European Journal of Operational Research, 104(3), 582-592, (1998).
• [49] Fügenschuh, A. “Solving a school bus scheduling problem with integer programming”. European Journal of Operational Research, 193(3), 867-884, (2009).
• [50] Marques, I, Captivo, ME, Vaz Pato, M. “An integer programming approach to elective surgery scheduling”, OR spectrum, 34(2), 407-427, (2012).
• [51] Özcan, EC, Erol, S. “Türkiye’de elektrik üretim planlaması için çok amaçlı bir karışık tam sayılı doğrusal programlama modeli”. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1(1), 41-54, (2013).
• [52] Karaöz, B. Maden Üretim Planlaması ve Çizelgelemesi Üzerine Bir Tam Sayılı Programlama Önerisi: Kar Maden Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, (2014).
• [53] Çekiç, B. “Ameliyathanelerin çizelgelenmesi, bir karışık tamsayılı programlama yaklaşımı”. Verimlilik Dergisi, (2), 7-28, (2015).
• [54] Akyol, E, Saraç, T. “Paralel makina çizelgeleme problemi için bir karma tamsayılı programlama modeli: ortak kaynak kullanımı”. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Part C: Tasarım ve Teknoloji, 5(3), 109-126, (2017).
• [55] Phillips, AE, Walker, CG, Ehrgott, M, Ryan, DM. “Integer programming for minimal perturbation problems in university course timetabling”. Annals of Operations Research, 252(2), 283-304, (2017).
• [56] Tassopoulos, IX, Iliopoulou, CA, Beligiannis, GN. “Solving the Greek school timetabling problem by a mixed integer programming model”, Journal of the Operational Research Society, 71(1), 117-132, (2020).
• [57] Koçtepe, S, Bedir, N, Eren, T, Gür, Ş. “Organizasyon görevlileri için personel çizelgeleme probleminin 0-1 tam sayılı programlama ile çözümü”, Ekonomi İşletme ve Yönetim Dergisi, 2(1), 25-46, (2018).
• [58] Koçtepe, S, Alakaş, HM, Gür, Ş, Eren, T. “Basketbol karşılaşmasında görevli organizasyon personellerinin 0-1 tam sayılı programlama yöntemi ile çizelgelenmesi”. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 44-53, (2019).
• [59] Akay, M, Kundakcı, N. “ÇKKV ve tamsayılı programlama yöntemleri ile bir üretim işletmesinde uzaktan çalışma modelinin oluşturulması”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 24(2), 548-568, (2021).
• [60] Akyol, DE., Hayırlıoğlu, A, Taştan, B, Demirsoy, B, Sarı, M. “Bir pandemi hastanesinde covid-19 birimlerinin virüs taşıma riskini minimize eden vardiya çizelgeleme uygulaması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 24(72), 747-762, (2022).
• [61] Tükenmez, İ, Şahin, YB. “Akademik unvan temelli tercihlere ve sapmalara dayalı ders çizelgeleme modeli-Endüstri Mühendisliği Bölümü Örneği". Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 28(4), 547-558, (2022).
• [62] Bakır M., Sebatlı-Sağlam A. ve Çavdur F., “Bağlantısız paralel parti üretimi yapan makine çizelgeleme probleminin karışık-tamsayılı programlama ile çözümü”, Politeknik Dergisi, 26(2): 653-663, (2023).
• [63] Kaplan Z., Çetek C. ve Saraç T., “Jenerik serbest rotalı hava sahasında kesikleştirme tekniği kullanılarak çakışmaların çözümlenme problemi için karma tamsayılı doğrusal programlama modeli”, Politeknik Dergisi, DOI: 10.2339/politeknik.1293137
• [64] Alan, MA, Yeşilyurt, C. “Doğrusal programlama problemlerinin excel ile çözümü”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 152-155, (2004).
• [65] ACFE, İş Suistimali ve İstismar Üzerine Uluslara Rapor 2020 Küresel Suistimal Çalışması, (2020).
• [66] KPMG, Bir Suistimalcinin Profili, (2020).
• [67] Đalić, I, Stević, Ž, Erceg, Ž, Macura, P, Terzić, S. ‘‘Selection of a distribution channel using the integrated FUCOM-MARCOS model’’, International Review, (3-4), 80-96, (2020).
• [68] Akar, GS. “Tedarik zincirlerinde sürdürülebilir imalatın önündeki engelleyici faktörlerin tam tutarlılık yöntemiyle (FUCOM) değerlendirilmesi”. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 5(2), 298-318, (2022).