Türkçe gibi sınırlı kaynaklara sahip dillerle karşı karşıya kaldığında mevcut Otomatik Konuşma Tanıma (ASR: Automatic Speech Recognition) modelleme stratejisi hala büyük bir performans düşüşü yaşıyor. Özellikle Dil modeli, akustik modeli yeterince desteklemediğinde Kelime Hata Oranı (WER: Word Error Rate) yükselmektedir. Bu yüzden, sağlam bir Dil modeli (LM: Language Model) mevcut corpus'dan kelime bağıntıları oluşturarak ASR performansını iyileştirmeye güçlü bir katkı sağlar. Ancak Türkçenin sondan eklemeli yapısı nedeniyle sağlam bir dil modeli geliştirmek zorlu bir görevdir. Bu çalışmada, sınırlı kaynaklara sahip Türkçe ASR'nin WER performansını iyileştirmek için cümle düzeyinde bir LM optimizasyon yöntemi önerilmiştir. Önerilen yöntemde Markov varsayımlarından elde edilen sabit bir kelime dizisi yerine, kelime dizisinin cümle oluşturma olasılığı hesaplanmıştır. Kelime dizisi olasılığını elde etmek için n-gram ve atlama gramı özelliklerine sahip bir yöntem sunulmuştur. Önerilen yöntem hem istatistiksel hem de Yapay Sinir Ağı (ANN: Artificial Neural Network) tabanlı LM'ler üzerinde test edilmiştir. Sadece kelimeler değil, aynı zamanda alt kelime seviyesi kullanılarak yapılan deneylerde, Dilsel Veri Konsorsiyumu (LDC: Linguistic Data Consortium) aracılığıyla paylaşılan iki Türkçe korpus (ODTÜ ve Boğaziçi) ve HS olarak adlandırdığımız özel olarak oluşturduğumuz ayrı bir korpus kullanılmıştır. İstatistik tabanlı LM'den elde edilen deneysel sonuçlara göre, ODTÜkcorpusda %0,5 WER artışı, Boğaziçi korpusda %1.6 WER azalması ve HS kopusta %2,5 WER azalması gözlemlenmiştir. İleri Beslemeli Sinir Ağları tabanlı LM'de ODTÜ corpusda %0,2, Boğaziçi korpusda %0,8 ve HS korpusda %1.6 WER düşüşleri gözlendi. Ayrıca Tekrarlayan Sinir Ağı - Uzun Kısa Süreli Bellek tabanlı LM'de ODTÜ korpusda %0,6, Boğaziçi korpusda %1.1 ve HS korpusda %1.5 WER düşüşleri gözlendi. Sonuç olarak önerilen yöntem Turkçe ASR’de kullanılan LM'lere uygulandığında WER azalmış ve ASR'nin toplam performansı artmıştır.
Türkçe Otomatik konuşma tanıma Türkçe korpus Türkçe dil modelleme Türkçe dil modeli optimizasyonu
Turkish Automatic speech recognition Turkish language model Turkish language model score optimization Turkish corpus
Primary Language | English |
---|---|
Subjects | Engineering |
Journal Section | Research Article |
Authors | |
Publication Date | October 1, 2023 |
Submission Date | March 10, 2022 |
Published in Issue | Year 2023 Volume: 26 Issue: 3 |
This work is licensed under Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International.