Internet Üzerinden Akdedilen Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk

Year 2020, Volume: 40 Issue: 1, 247 - 297, 30.06.2020

Turgay Sarıakçalı

Abstract

İletişimin en kolay, ucuz ve etkin yöntemi haline gelen internet üzerinden yapılan işlemler, günümüzde kişilerin iş ve özel yaşamlarının vazgeçilmez bir unsuru haline gelmiştir. Bu gerçek, sözleşme kurulmasında da kendini göstermektedir. Sözleşmelerin internet üzerinden kurulmasının diğer sözleşmelerden tek farkı, tarafların irade beyanlarını internet üzerinden iletiyor olmalarıdır. Bu sözleşmelerin yabancılık unsuru içermesi halinde, irade beyanlarının internet üzerinden gönderilmesinin kanunlar ihtilafı kurallarına yapacağı olası etkiler incelenmelidir. 5718 Sayılı Kanunun 24. maddesine göre ana kural, sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlıklara tarafların seçtiği hukukun uygulanmasıdır. Eğer bir hukuk seçimi varsa, tarafların iradelerinin tespiti ve yorumlanması ile uygulanacak hukuk belirlenecektir. Hukuk seçiminin bulunmaması halinde, objektif kural, sözleşmeyle en sıkı ilişkili hukukun uygulanmasıdır. Bu konuda yasal karine, karakteristik edim borçlusunun sözleşmenin kuruluş anındaki mutad meskeni hukukunun uygulanmasıdır. Sözleşmenin internet üzerinden kurulmuş olması, sözleşme ile en sıkı irtibatlı hukukun ya da karakteristik edimin tespiti konusunda herhangi bir etki yaratmamaktadır. Yine tarafların iradelerinin tespiti ve yorumu ile sonuca varılacaktır. Web sitesi üzerinden kurulan sözleşmelerde tarafların iradelerinin tespiti ve yorumlanması zordur. Bu tür sözleşmelerin büyük çoğunluğunu tüketici sözleşmeleri oluşturmaktadır. Bu nedenle tüketici sözleşmeleri çalışmada ayrı bir başlık altında incelenmiştir. 5718 Sayılı Kanunun 26. maddesine göre, tüketici sözleşmelerinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda da ana kural tarafların seçtiği hukukun uygulanmasıdır. Buna karşılık, seçilen hukukun uygulanmasında bir sınırlama vardır. Buna göre, tüketicinin mutad meskeninin sağladığı asgari koruma saklıdır. Çalışmada, genel hüküm ve şartlar içinde bulunan hukuk seçiminin geçerliliği konusu ayrıca incelenmiştir. Tüketici sözleşmelerinde hukuk seçiminin bulunmaması halinde, objektif kural, tüketicinin mutad meskeni hukukunun uygulanmasıdır. Buna karşılık bu kuralın uygulanması için, sözleşme ile tüketicinin mutad meskeni arasında bir ilişki kurulması gerekmektedir. Sözleşmenin internet üzerinden kurulması halinde, web sitesi sahibinin tüketicinin mutad meskeni ülkesine yönelmiş aktif bir ticari faaliyetinin bulunması halinde bu ilişki kurulacaktır. Tüketicinin mutad meskeni ülkesine yönelmiş aktif ticari faaliyetin şartları çalışmada ayrıntıları ile incelenmiştir.

Keywords

Elektronik sözleşme, Tüketici sözleşmesi, Uygulanacak hukuk, Hukuk seçimi, İnternet üzerinden irade beyanı

Supporting Institution

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Applicable Law to the Contracts Established Over the Internet

Abstract

Transactions made over the internet (which has become the easiest, cheapest and effective method of communication), have become an indispensable element of people’s business and private lives today. This fact also manifests itself in the establishment of contracts. The only difference between the establishment of contracts over the internet and other contracts is that the parties send their will statements over the internet. If these agreements contain foreign elements, the possible effects of sending the declarations of will on the internet to the rules of conflict of laws should be examined. According to Article 24 of Turkish Code No. 5718, the main rule is that the law explicitly designated by the parties shall be used in disputes that arise from the contracts. If there is a choice of law, the law to be applied will be identified by determining and interpreting the intents of the parties. In the absence of a choice of law, the disputes shall be governed by the law most connected to the contract. The legal presumption in this regard is that the law to be applied shall be the law of the place of business or habitual residence of the debtor of the characteristic performance of the contract. The fact that the contract was formed online has no effect on the determination of the law most connected to the contract or the determination of the characteristic performance of the contract. Again, the conclusion will be drawn by determining and interpreting the intents of the parties. It is difficult to determine and interpret the parties’ intents in contracts established over websites. The vast majority of such contracts are consumer contracts. Thus, consumer contracts are examined in a separate section in this study. According to Article 24 of the Turkish Code No. 5718, the main rule is that the law designated by the parties will be applied in case a choice of law exists. Yet, there is a limitation on applying the chosen law. According to this, the minimum protection to which the consumer will be held through the statutory provisions of the law of his/her habitual residence, are reserved. In this study, also the validity of the choice of law within general terms and conditions is examined in detail. In the absence of a choice of law in consumer contracts, the law to be applied shall be the law of the habitual residence of the consumer. However, in order for this rule to be applied, there needs to be a connection between the contract and the country in which the consumer’s habitual residence is located. In case the contract is formed via the internet, such a connection will be established only if the website owner demonstrates commercial or professional activities targeting the country in which the consumer’s habitual residence is located. In this study, a discussion regarding the determination of commercial or professional activities that target the consumer’s habitual residence was made in detail.

Keywords

lectronic contract, Consumer contract, Applicable law, Choice of law, Declaration of will on the internet

References

• Altınışık U, Elektronik Sözleşmeler (Seçkin 2003)
• Antalya G, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Marmara Hukuk Yorumu, Cilt V/1,1 (Seçkin 2019)
• Arslan İ, “5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Kanun Uyarınca Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerinde Zımni Hukuk Seçimi” (2013) 33 (2) MHB, 1-41
• Conner CL, Compuserve v. Patterson: Creating Jurisdiction Through Internet Contacts, (RICH. J.L. & TECH. 1998), Vol 4 (3) , (çevrimiçi) <http://law.richmond.edu/jolt/v4i3/conner.html> erişim 14 Eylül 2019
• Cooper HM, Jurisdictional Trends in Cyberspace, <http://www.law.stetson.edu/courses/hcooper. htm> erişim 25 Ekim 2001
• Çelikel A ve Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (14th edn, Beta 2016)
• Debussere F, International Jurisdiction over E-Consumer Contracts in the European Union : Quid Novi Sub Sole?, International Journal of Law and Information Technology, Vol 10 (3) (Oxford University Press 2002)
• Demir M, Mesafeli Sözleşmelerin İnternet Üzerinden Kurulması (Turhan 2004)
• EESSI Certificate Path Validation, Phase 3, Final Report (GlobalSign 2000)
• Ekin N, Bilgi Ekonomisinde Elektronik Ticaret, (İstanbul Ticaret Odası 1998)
• Ekşi, N, “Sözleşmeden Doğan Borç ilişkilerine Uygulanacak Hukuk Hakkında Konvansiyon” (1997) 17 (1-2) MHB 163-182
• Ercoşkun Şenol K, “Sözleşmenin İçeriğini Belirleme Özgürlüğü Ve Bunun Genel Sınırı : TBK M. 27” (2016) Vol 74 (2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 709-737
• Falcıoğlu M Ö, Karşılaştırmalı Hukuk (Amerikan Hukuku ve Viyana Antlaşması) Türk Hukukunda Elektronik Satım Sözleşmesi ve Kuruluşu (Yetkin 2004)
• Gezder Ü, Mukayeseli Hukuk Açısından İnternette Akdedilen Sözleşmelerde Tüketicinin Korunması (Beta 2004)
• Güngör G, Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması (Yetkin 2000)
• Güngör G, “Tüketicinin Mutad Meskeni Hukuku,”Düşünsel Temeller” (2008) Vol 57 (2) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 115-132
• Güran S, Akünal, T, Bayraktar K, Yurtcan E, Kendigelen A, Beller Ö, Sözer B, İnternet ve Hukuk, (Superonline Workshop Metni 2000)
• İnal E, E-Ticaret Hukukundaki Gelişmeler ve İnternette Sözleşmelerin Kurulması, (Vedat 2005)
• Kilian W, “Dijital İletişim ve Sözleşme Hukuku”, Uluslararası İnternet Hukuku Sempozyumu, Çev. Akkayan Yıldırım A, (Dokuz Eylül Üniversitesi Yayını 2002) 161-177
• Kırca Ç, İnternette Sözleşme Kurulması (BATİDER 2002), Vol 20 (4) 99, 117
• Kırçova İ ve Öztürk P, İnternette Ticaret ve Hukuki Sorunlar, (İstanbul Ticaret Odası Yayını 2000)
• Kubilay H ve Akıntürk E, “Elektronik Konşimento” (Prof. Dr. Hayri Domaniç’e 80. Yaş günü Armağanı, 2001) 333-354
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku, (22th edn Beta 2017)
• Oğuzman K ve Öz MT, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt - 1 (17th edn Vedat 2018)
• Özdemir Kocasakal H, Elektronik Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümünde Uygulanacak Hukukun ve Yetkili Mahkemenin Tespiti (Vedat 2003)
• Özdemir Kocasakal H, “Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun MÖHUK m.24 Çerçevesinde Tespiti Ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları” (2010) 30 (1-2) MHB 27-62
• Özdemir H, “MÖHUK Kapsamına Giren Sözleşmelerin Tespiti Bağlamında “Yabancılık Unsuru Taşıyan Sözleşme” ve “Uluslararası Sözleşme” Kavramları” (1999) Vol 73 (10-11-12) İstanbul Barosu Dergisi 926-941
• Özdilek AO, İnternet ve Hukuk (Papatya 2002) Özel S, Uluslararası Alanda Medya ve İnternette Kişilik Hakkının Korunması (Seçkin 2004)
• Özkan I, Esen E, Süral C, “Hukuki ve Ticari Konularda Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi ve Kararların Tanınması ve Tenfizi Hakkında Brüksel I BIS RECAST Tüzüğü (AB 1215/2012)”, ed.
• Özkan I, Süral C ve Tütüncübaşı U, Avrupa Birliği Devletler Özel Hukuku (Adalet 2016) 25-233
• Özsunay E, “Elektronik Sözleşmelerin Temel Sorunları”, Uluslararası İnternet Hukuku Sempozyumu (Dokuz Eylül Üniversitesi Yayını 2002) 121-143
• Özsunay E, Uluslararası Sözleşmelerde Elektronik İletilerin Kullanılması Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (Legal 2014)
• Öztekin Gelgel G, Türk Devletler Özel Hukukunda Tüketici Akitlerine İlişkin Sorunlar, (Filiz 2000)
• Rice DT, Jurisdiction and E-Commerce Disputes in the United States and Europe, <http://www. howardrice.com/uploads/content/jurisdiction_ecomm.pdf.pdf> erişim 12 Ağustos 2001
• Rosnel N, International Jurisdiction in European Union E-Commerce Contracts, <http://www.llrx. com/features/eu_ecom.htm> erişim 21 Eylül 2001
• Rüssmann H, “İnternette Hukuki İşlemler Hakkında Delil İkamesi”, Uluslararası İnternet Hukuku Sempozyumu (Çev. Özekes M) (Dokuz Eylül Üniversitesi Yayını 2002) 325-353
• Sakmar, A, Ekşi N, “Hukuki ve Ticari Konularda Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi ve Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkında AB Konsey Tüzüğü” (2002) 22 (2) MHB 721-744
• Saraman D, İnternet Üzerinden Akdedilen Sözleşmelerde Tüketicinin Korunması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2012)
• Sarıakçalı T, İnternet Üzerinden Akdedilen Sözleşmeler (Seçkin 2008)
• Smıth, GJH, Internet Law and Regulation, (Sweet & Maxwell 1999)
• Sözer B, Elektronik Sözleşmeler (Beta 2002)
• Şanlı C ve Ekşi N, Uluslararası Ticaret Hukuku (Arıkan 2005)
• Şanlı C ve Esen E ve Ataman Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (7th edn Beta 2019)
• Şanlı C, Milletlerarası Ticari Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 1986)
• Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, (6th edn Beta 2016)
• Tarman, ZD, “Akdi Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Hakkındaki Roma I Tüzüğü” (2009) Vol 25 (2-Ayrı Bası) BATİDER 298-332
• Tekinalp G, Milletlerarası Özel Hukuk, Bağlama Kuralları (10th edn Vedat 2009)
• Turhan T, “İsviçre Devletler Özel Hukuku Federal Kanununda Sözleşmeden Doğan Borçlara Uygulanacak Hukuk ve Türk Hukuku” (1990) Vol 41 (1-4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 119-149
• Uyanık Çavuşoğlu A, “İnternet Ortamında İşlenen Haksız Fiil Sorumluluğuna Uygulanacak Hukuk” (2002) 22 (2) MHB 967-998
• Zammit JP ve Galant FB, “Elektronik Sözleşme”, Çev. Çeliktaş İ, (1999) Vol 73 (10-11-12) İstanbul Barosu Dergisi 942-953