Türk Kanunlar İhtilafı Kurallarına Göre Yabancılık Unsuru Taşıyan Bonoya Bağlı Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk

Year 2020, Volume: 40 Issue: 2, 1569 - 1611, 30.12.2020

Ebru Şensöz Malkoç

Abstract

Yabancılık unsuru taşıyan bir senede bağlı uyuşmazlıklar hakkındaki davada, Türk hâkimince, öncelikle, bu senedin, kambiyo senedinin ve kıymetli evrakın, çalışmamız özelinde, bononun genel niteliklerini taşıyıp taşımadığı tespit edilmelidir. Bu inceleme, milletlerarası özel hukukta vasıflandırma sorunu olarak adlandırılmakta olup, vasıflandırma, hâkimin hukuku olan Türk hukukuna göre, dolayısıyla, 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (6102 sayılı TTK) yer alan ilgili hükümler çerçevesinde yapılmalıdır. Bu senedin, 6102 sayılı TTK’ya göre, kambiyo senedinin genel özelliklerini taşıdığı ve bu nedenle bir kambiyo senedi (emre yazılı senet-bono) niteliğinde olduğu tespit edilirse, bir sonraki aşamada, bu kambiyo senedine bağlı uyuşmazlıklar hakkında alt vasıflandırmalar yapılarak, bono niteliğinde olan bu senedin şeklen veya ehliyet bakımından geçerli olup olmadığına uygulanacak hukuk, bononun hüküm ve sonuçlarına uygulanacak hukuk, bononun ödenmesine uygulanacak hukuk, kambiyo senedi ilişkisinden kaynaklanan sebepsiz zenginleşme davasına uygulanacak hukuk ve bononun çalınması ve kaybolması halinde uygulanacak hukuk ayrı ayrı tespit edilmelidir. Kural olarak, yabancılık unsuru taşıyan özel hukuka ilişkin işlem ve ilişkilerden doğan uyuşmazlıklarda, 27.11.2007 tarih ve 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un (5718 sayılı MÖHUK) ilgili hükümleri uygulanacak olsa da, yabancılık unsuru taşıyan kıymetli evraka (çek, poliçe, bono) ilişkin uyuşmazlıklarda uygulanacak hukukun tespitine yarayan kanunlar ihtilafı kuralları 6102 sayılı TTK’nın “Kanunlar İhtilafı” başlıklı 766 ilâ 775.maddeleri arasında yer almaktadır. 6102 sayılı TTK’nın madde 778/1/j bendi atfıyla, kanunlar ihtilafına ilişkin 766 ilâ 775. maddeleri arasındaki hükümler bonolar hakkında da uygulanır. Çalışmamız kapsamında, 6102 sayılı TTK’da yer alan ve bonoya ilişkin uyuşmazlıklarda uygulanacak hukukun tespitine yarayan özel kanunlar ihtilafı kurallarının incelenmesi amaçlanmaktadır. 

Keywords

Bono, Kanunlar İhtilâfı, Uygulanacak hukuk, 5718 sayılı MÖHUK, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu

The Law Applicable to Disputes Arising from a Promissory Note with A Foreign Element According to Turkish Conflict of Laws’ Rules

Abstract

In the case regarding the disputes arising from a bill including a foreign element, the Turkish judge shall first determine whether this bill carries the general characteristics of a bill of exchange, negotiable documents, and in particular a promissory note. This examination is called as qualification problem in private international law and qualification should be done by the Turkish material law, which is the law of the judge (lex fori) within the framework of the relevant provisions of the Turkish Commercial Code (TCC no 6102), which entered into force on 1 July 2012. If it is determined that this bill has the general characteristics of the bills of exchange and a promissory note according to the TCC no 6102 and therefore sub-qualifications are made about the disputes related to this promissory note and the law to be applied whether the the promissory note is valid in terms of form or legal capacity and the law to be applied to the legal consequences, the law to be applied to the payment, the law to be applied in case of unjust enrichment related to the nonpayment of promissory note and the law to be applied in the annulment case to be filed in case of loss or theft of the bill and the law applicable to the measures to be taken in that case, must be determined separately. As a rule, in disputes arising from transactions and relations related to private law with a foreign element, although the relevant provisions of the International Private Law and Procedural Law no 5718 (IPPL) dated 27.11.2007 will be applied, in the disputes related to the negotiable documents (check, policy, promissory note) bearing foreign elements, the conflict of laws rules, which are stipulated in the articles 766 to 775 of the TCC under the title ‘Conflict of Laws’ The provisions between articles 766 and 775 concerning article 778/1/j of the TCC, will also be applied for promissory notes. Conflict of laws rules, which are regulated in special laws as TCC, will primarily be applied. Within the scope of our study, it is aimed to examine the relevant conflict of laws rules in the TCC in detail.

Keywords

Promissory Notes, Conflict of Laws, Applicable Law, Turkish Private International Law no 5718, Turkish Commercial Code no 6102

References

• Altıparmak AK., ‘Bills of Exchange Act Sisteminde Kambiyo Senetlerine Uygulanacak Hukuk ve Cenevre Konvansiyonları Sistemiyle Karşılaştırması’ (2015) Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları (60.Yıl Armağanı) 1-33.
• Arat T, Ticaret Şirketlerinin Tabiiyeti (Ankara Üniversitesi Yayınları 1970).
• Aygün M, ‘Milletlerarası Özel Hukukta Kambiyo Senetleri’ (Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008).
• Aygün M, ‘Güncel Gelişmelerin Işığında Çekten Doğan Yabancı Unsurlu Uyuşmazlıklara Uygulanacak Hukukun Tespiti’ (2012) 61(3) AÜHFD 925-972.
• Aygün M, ‘Kambiyo Senetlerinden (Poliçe, Bono ve Çekten) Doğan Yabancı Unsurlu Uyuşmazlıklarda Uygulanacak Hukuk Sorunu’ (2014) (Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Genç Milletlerarası Özel Hukukçular Konferansı) 101-131.
• Aygün M, ‘Yabancılık Unsurunun Mahiyeti ve Yargılamadaki Rolü’ (2014) (16) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan) 1025-1066.
• Berki OF, Türk Hukukunda Kanun İhtilafları (2nd edn, Ankara 1971).
• Berki OF., ‘Kambiyo Senetlerinde Ehliyetten Doğan İhtilaflar’ (1961) 1(2) BATİDER 143-148.
• Bozer A and Göle C, Kıymetli Evrak Hukuku (5th edn, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları 2015).
• Cinbaş ME, ‘Bonoda Ödeme’ (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE 2015).
• Çelikel A, ‘Türk Milletlerarası Özel Hukukunda “Atıf” Prensibinin Uygulanması’ (1983) (2) MHB 1-4.
• Çelikel A and Erdem B, Milletlerarası Özel Hukuk (15th edn, Beta 2017).
• Çelikel A and Öztekin Gelgel G, Yabancılar Hukuku (23th edn, Beta 2017).
• Devres MN., ‘Ticari Senetlerde Kanunlar İhtilafı’ (1936) (13) Adliye Ceridesi 784-813.
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk (5th edn, Savaş 2019).
• Domaniç H, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C. IV: Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması (Beta 1990).
• Eriş G, Açıklamalı İçtihatlı Uygulamalı Çek Hukuku (5th edn, 2004).
• Erkan M, ‘Kambiyo Senetlerinin Şekil Bakımından Geçerliğine Uygulanacak Hukuk: Tamamlayıcı Kuralda Vatandaşlık Faktörü’ (2012) (18) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırmaları Dergisi 751- 768.
• Erkan M, Ertekin E and Karataş İ, Uygulamada Ticari Senetler – Menfi Tespit ve İstirdat Davaları ile 3167 sayılı Çek Yasası Hakkında Açıklama-Uygulama: Poliçe, Bono, Çek (2nd edn, Yetkin 1996).
• Karayalçın Y, Ticaret Hukuku, III Ticari Senetler (Kambiyo Senetleri) (Ankara 1970).
• Kendigelen A and Kırca İ, Kıymetli Evrak Hukuku (1st edn, On İki levha yayıncılık 2019).
• Kınacıoglu N, Kıymetli Evrak Hukuku (5th edn, Nobel Yayıncılık 1999).
• Moroğlu E, ‘Kambiyo Senetlerinde Düzenleme Yeri’ (Makaleler) (1st edn, On İki Levha Yayıncılık 2010) 507-517.
• Nomer E, Devler Hususi Hukuku (22th edn, Beta 2017).
• Özdemir H, ‘Kambiyo Senetlerine İlişkin Kanunlar İhtilafı Kuralları’, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1993).
• Özdemir H, ‘Kambiyo Taahhütlerinin Şekil Bakımından Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk’, (Nihal Uluocak’a Armağan İstanbul Üniversitesi Yayınları 1999) 261-276.
• Özdemir Kocasakal H, Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri (1st edn Galatasaray Üniversitesi 2001).
• Özkan Ö, ‘Poliçede Sebepsiz Zenginleşme Davası’ (2001) (Erdoğan Moroğlu’na 65. Yaş Günü Armağanı) 507-535.
• Öztan F, Kıymetli Evrak Hukuku (2nd edn, Turhan 1997) .
• Öztan F, ‘Kambiyo Senetlerine Benzeyen Senetler’, (1975) (M. Koloğlu Armağanı) 547-566.
• Poroy R and Tekinalp Ü, Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, (22th edn, Vedat 2018).
• Seviğ MR and Seviğ VR, Devletler Hususi Hukuku (3rd edn, 1992).
• Seviğ VR., Ticari Sahadaki Kanunlar İhtilafı, (1st edn, İstanbul Üniversitesi Yayınları 1958).
• Şanlı C, Esen, E and Ataman Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (7th edn, Vedat 2019).
• Tekinalp G, Milletlerarası Özel Hukuk (Bağlama Kuralları) (10th edn, Beta 2009).
• Tekinalp G, Türk Yabancılar Hukuku (7th edn, Beta 2003).
• Tekinalp G, ‘Türk hukukunda Ortaklıkların Vatandaşlığı’ (1973) (İ.Ü. Hukuk Fakültesi Yayınları 50.Yıl Armağanı) 552-579.
• Tiryakioğlu B, Taşınır Mallara İlişkin Milletlerarası Unsurlu Satım Akitlerine Uygulanacak Hukuk (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1996).
• Uluocak N, Kanunlar ihtilafı (1st edn, 1971).
• Ülgen H, Helvacı M, Kaya A and Nomer Ertan F, Kıymetli Evrak Hukuku (12th edn, Vedat 2019).
• Yılmaz İ, ‘Türk Hukukunda Yabancılık Unsuru Bakımından Çek’ (2001) (Turhan Tufan Yüce’ye Armağanı, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları 2001) 269-295.