Tarımsal Önalım Hakkı ile İlgili Yargıtay 14. Hukuk Dairesi’nin 15.01.2019 Tarih ve 2018/3645E.-2019/3391K. Sayılı Kararı’nın Değerlendirilmesi

Year 2020, Volume: 40 Issue: 2, 893 - 915, 30.12.2020

Cevdet Yavuz Osman Açıkgöz

Abstract

Hukukumuzda, tarım arazilerinin korunması ve parçalanmasının önlenmesine yönelik yeterli düzenlemelerin olmadığı göz önünde bulundurularak, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ile Türk Medeni Kanunu’nun bazı hükümlerinde, 6537 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanunla değişiklikler yapılmış ve bir takım yeni düzenlemeler getirilmiştir. Söz konusu değişikliklerin ve düzenlemelerin temel olarak amacı, 5403 sayılı Toprak Koruma Arazi Kullanımı Kanunu’ndaki eksikliklerin giderilerek toprağın korunması ve geliştirilmesidir. Zira tarımsal arazilerin parçalanmasını önlemeye yönelik yasal düzenlemelerin gecikmeli olarak hayata geçirilmesi, satış ve miras yoluyla küçülme ve parçalanmanın hızla devam etmesine yol açmış, tarımsal üretim ile ekonomik verimlilik bundan olumsuz yönde etkilenmiştir. Bu olumsuzlukları göz önünde bulunduran Kanun Koyucu, tarımsal araziler bakımından “mülkiyetin devri sistemi” ni yeniden düzenlemiştir. Tarımsal arazilerin mirasçılar arasında paylaşılmasını önlemeye yönelik olarak içerik ve yöntem bakımından farklı tedbirler getirilmiştir. Bu çerçevede, hukukumuza kazandırılan önemli düzenleme ve yeniliklerden birisi de “tarımsal önalım hakkı”nın düzenlenmiş olmasıdır. Buna göre, tarımsal araziler -sınırdaş tarımsal arazi malikleri dışında- üçüncü kişilere satıldığında, satışı gerçekleşen tarımsal araziye sınırı olan (sınırdaş) diğer tarımsal arazi malikleri lehine yasal (tarımsal) önalım hakkı doğmaktadır. Hakkın kullanılmasında, TMK hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir. Birden fazla sınırdaş tarımsal arazi malikinin önalım hakkını kullanması halinde ise “tarımsal bütünlük” ölçütüne (kriterine) başvurulacağı ifade edilmiştir. Aynı kanunla 5403 sayılı Kanun’un 3. maddesinin birinci fıkrasının (h) ve (ı) bentleri de değiştirilmiş, tarımsal arazilerin bölünme sınırını oluşturan “Asgari tarımsal arazi büyüklüğü” ile “Yeter gelirli tarımsal arazi büyüklüğü” ölçütleri (kriterleri) getirilmiştir. Söz konusu ölçütlerin tarımsal önalım hakkının doğumunda ve kullanılmasında ifade ettiği anlam ve işlevin belirlenmesi, inceleme konumuzu oluşturan Yargıtay kararı bakımından önem taşımaktadır.

Keywords

Tarım Arazileri, Tarım arazilerinde yasal (tarımsal) önalım hakkı, Tarımsal bütünlük, Asgari tarımsal arazi büyüklüğü, Yeter gelirli tarımsal arazi büyüklüğü

Supporting Institution

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

valuation of the Decision of the 14th Civil Chamber of the Supreme Court Regarding the Right to Agricultural Pre-Emption, Dated 15.01.2019 and Numbered 2018/3654 E.-2

Abstract

Considering that there are not enough regulations in our law to protect agricultural land and to prevent fragmentation, amendments have been made to the Law on the Amendment to the Land Protection and Land Use Law and Law No. 6537 on the Land Protection and Land Use Law, and certain articles in the Turkish Civil Code (TCC). The main purpose of these changes and regulations is to protect and improve the soil by eliminating the deficiencies in Land Protection Land Use Law No. 5403. Because the delayed implementation of legal regulations aimed at preventing the fragmentation of agricultural lands led to rapid shrinkage and fragmentation through sales and inheritance, agricultural production and economic efficiency were adversely affected. Considering these negativities, the Lawmaker has reorganized the “transfer of ownership system” in terms of agricultural lands. Different measures have been introduced in terms of content and method to prevent the sharing of agricultural lands between the heirs. One of them is that the "right to agricultural preemption" is regulated. Accordingly, when agricultural lands are sold to third parties, other than the standard boundary agricultural landowners, legal (agricultural) right of preemption arises in favor of other agricultural landowners (boundary) that have a border to the agricultural land sold. It has been stated that the provisions of TCC will be applied in exercising the right. It is stated that if more than one boundary agricultural landowner uses his right to preemption, the criterion of “agricultural integrity” will be applied. With the same law, the subparagraphs (h) and (ı) of the first paragraph of Article 3 of Law No. 5403 were amended and the criteria of “Minimum agricultural land size” and “Sufficient income agricultural land size” that constitute the division boundary of agricultural lands were introduced. The determination of the meaning and function expressed by the mentioned criteria in the birth and use of the right to agricultural pre-emphasis is important in terms of the Supreme Court decision, which constitutes our examination topic.

Keywords

Agricultural land, Legal right of first refusal to agricultural land, Agricultural integrity, Minimum agricultural land size, Agricultural land size with sufficient revenue

References

• Açıkgöz O, Tarım Arazilerinde Yasal Önalım Hakkı (Tarımsal Önalım Hakkı) (1st edn, On İki Levha 2018).
• Altun S, ‘Bölünemeyen Tarımsal Arazilerde Mülkiyet Hakkının Devri’ (Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi 2019).
• Ayan M, Miras Hukuku, (9th edn, Seçkin 2016).
• Aydoğdu M, ‘Toprak Sistemimiz ve Bir Yerel Mahkeme Kararının Düşündürdükleri: 5403 Sayılı Toprak ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun Müşterek (Ortak) Mülkiyet İlişkisinde ve Ortaklığın Giderilmesi (İzalei Şuyu) Davasında Hangi Kapsamda Uygulanması Gerektiği Konusundaki Değerlendirmeler’ (2017) 19 (Özel Sayı), Dokuz Eylül Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, 3-24.
• Çabri S, Miras Hukuku Şerhi (TMK m. 640-682) Cilt-III, (1st edn, On İki Levha 2020).
• Dural M and Öz T, Türk Özel Hukuku Cilt IV Miras Hukuku, (11th edn, Filiz 2017).
• Erdoğan K, ‘Tarım Arazilerinin Miras Yoluyla İntikali’ (2016) 24 (1) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 123-179.
• Eren F and Başpınar V, Toprak Hukuku (4th edn, Yetkin 2014).
• Eren F and Yücer Aktürk I, Türk Miras Hukuku (1st edn, Yetkin 2019).
• İmre Z and Erman H, Miras Hukuku ( 13th edn, Der 2017).
• Kalenderoğlu A, ‘5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Kapsamındaki Tarım Arazilerinin Miras Yoluyla Devri’ (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi 2019).
• Kavasoğlu İİ, ‘Tarım Arazilerinin Miras Yoluyla Bölünmesinin Önlenmesine Yönelik Yasal Düzenlemenin Örtü Altı İşletmeleri Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması: Antalya İli Örneği’ (Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi 2018).
• Özay OL, Tarım İşletmelerinin ve Arazilerinin Miras Yoluyla İntikali (1st edn, Yetkin 2015).
• Özçelik ŞB, ‘5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Hakkında Kanun’da 6537 Sayılı Kanun’la Yapılan Değişiklikler ve Değerlendirmeler’ (2015) 19 (1), Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 87-110.
• Özdemir H, Türk Medeni Kanununa Göre Mirasın Paylaşılması Şerhi (1st edn, Yetkin 2019).
• Sayın C, Altunkaya M, Taşçıoğlu Y, Sav O and Kavasoğlu İ, ‘Türkiye’de Toprak Parçalanması ve Miras Hukuku’, (2017) 30(3) Mediterrannean Agricultural Sciencies s. 213-218.
• Şen Doğramacı H, ‘6537 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanunun Mülkiyet Hakkının Sınırlandırılmasına İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi’ (2016) 13 (2) Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 69-95.
• Uyumaz A and İlhan O, ‘Tarımsal Arazilerde Mülkiyetin Devri’ (2018) 24 (2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, s. 861-905.
• Ünal M, ‘Tarımsal Toprakların Miras Yoluyla Parçalanması ve Bunun Ekonomik Zararları’ (1990) 3 (1) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi s. 103-108.
• Yavuz C and Topuz M, ‘Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un Türk Medeni Kanunu’nun Miras Hukukuna İlişkin Hükümlerinde Yaptığı Değişiklikler’ (2015) 21 (2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Sayı, Prof. Dr. Mehmet Âkif Aydın’a Armağan 663-700.