Parion Scaenae Frons Kırık Alınlık Kabartmaları "Hades'in Persephone'yi Kaçırma Sahnesi" ve "Mevsimlerin Oluşumu" Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2025, Volume: 3 Issue: 6, 309 - 341, 25.09.2025

Orhan Turan

https://doi.org/10.56170/propontica.1706728

Abstract

Parion, Türkiye’nin kuzeybatısında, Çanakkale ilinin Biga ilçesine bağlı Balıklıçeşme beldesi sınırları içerisindeki Kemer Köyü yakınlarında yer almaktadır. Marmara Denizi ile Ege Denizi’ni birbirine bağlayan Çanakkale Boğazı’nın güney kıyısına yakın bir noktada konumlanan kent, antik coğrafya literatüründe farklı bölgelerle ilişkilendirilmiş olsa da son dönem arkeolojik bulgular bu konuda daha net bir çerçeve sunmaktadır. Özellikle 2005 yılından itibaren sistematik biçimde sürdürülen kazı çalışmaları, nekropol alanında gün yüzüne çıkarılan arkeolojik materyaller ışığında, Parion’un Kuzey Troas bölgesine ait bir yerleşim olduğu yönündeki görüşleri kuvvetlendirmiştir. Parion Antik Kenti’nde tiyatro yapısına yönelik ilk arkeolojik kazı çalışmaları, 2006 yılında Prof. Dr. Cevat Başaran başkanlığındaki ekip tarafından başlatılmıştır. Bu çalışmalar, kentin kuzey sur duvarının doğusunda konumlanan ve sahne yapısını da kapsayan alanda yoğunlaşmıştır. Bu çalışma, Parion Antik Kenti tiyatrosuna ait scaenae frons mimari elemanlarından biri olan kırık alınlık parçası üzerinde odaklanmaktadır. Söz konusu olan kırık alınlıkta betimlenen, Hades’in Persephone’yi yer altına kaçırma sahnesine ve bu olaya bağlı olarak mevsimlerin oluşumuna ilişkin mitolojik anlatı, söz konusu kırık alınlık parçası üzerinde betimlenen kompozisyon çerçevesinde, stilistik ve ikonografik açıdan ele alınacaktır. Yapılacak değerlendirme kapsamında, eserin heykeltıraşlık üslubu incelenecek; benzer sahneleri içeren örneklerle karşılaştırmalı bir analiz gerçekleştirilecektir. Bu çalışma, ilgili mimari plastik eserin kataloglanmasını sağlamakla kalmayıp, gelecekteki kazı çalışmalarında gün yüzüne çıkarılması muhtemel benzer heykeltıraşlık buluntularının tarihlendirilmesinde kullanılabilecek karşılaştırmalı bir referans çerçevesi oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, eser üzerindeki mitolojik sahnenin sanatsal ve anlatımsal özelliklerinin çözümlenmesi, Parion Antik Kenti’ne ait heykeltraşlık repertuarının daha kapsamlı biçimde anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.

Keywords

Parion , Tiyatro , Scaenae Frons , Kırık Alınlık , Hades

Ethical Statement

Hazırladığım makalenin bütün aşamalarında bilimsel etiğe ve akademik kurallara riayet ettiğimi, çalışmada doğrudan veya dolaylı olarak kullandığım her alıntıya kaynak gösterdiğimi ve yararlandığım eserlerin kaynakçada gösterilenlerden oluştuğunu, yazımda propontica yazım kılavuzuna uygun davranıldığını taahhüt ederim.

An Evaluation of the Reliefs on the Broken Front of the Parion Scaenae Frons: “The Scene of Hades Kidnapping Persephone” and the Formation of the Seasons”

Abstract

The ancient city of Parion is situated in the northwestern part of modern-day Turkey, near the village of Kemer, within the boundaries of the Balıklıçeşme district of Biga in the province of Çanakkale. Although the city lies close to the southern coast of the Dardanelles Strait—which connects the Sea of Marmara to the Aegean Sea—and has been associated with various regions in ancient geographical sources, recent archaeological research provides a clearer framework for its regional attribution. In particular, systematic excavations conducted since 2005 have reinforced the view that Parion belonged to the Northern Troad, a conclusion supported by material evidence uncovered in the necropolis area. Archaeological investigations of the theater structure in Parion commenced in 2006 under the direction of Prof. Dr. Cevat Başaran. These excavations focused on the area east of the city’s northern fortification wall, which also encompasses the stage building. The present study examines a fragmentary pediment block, one of the architectural components of the scaenae frons of the Parion theater. The mythological narrative concerning Hades’ abduction of Persephone into the Underworld, and the subsequent explanation of the origin of the seasons, will be examined within the framework of the composition depicted on the aforementioned fragmentary pediment. Within this evaluation, the sculptural style of the work will be analyzed, and a comparative study will be carried out with other examples that feature similar scenes. This study not only aims to catalogue the related piece of architectural sculpture but also seeks to provide a comparative reference framework that may be employed in the dating of similar sculptural finds likely to be unearthed in future excavations. In this context, an analysis of the artistic and narrative characteristics of the mythological scene represented on the piece will contribute to a more comprehensive understanding of the sculptural repertoire of the ancient city of Parion.

Keywords

Parion , Theater , Scaenae Frons , Broken Pediment , Hades

References

• Akşit 1971, Akşit, İ., Turistlik Çanakkale Rehberi, İstanbul.
• Can 2005, Can, B., “Antoninler Dönemi Baroğu Işığında Aspendos Tiyatrosu Bezemeleri”, Adalya VIII, 89- 120.
• Başaran 1998, Başaran, C., “Parion 1997 Araştırmaları” XIV. Araştırma Sonuçları Toplantısı, C. I, 349-364.
• Başaran 2001, Başaran, C., “Parion’dan İki Gladyatör Steli”. Günışığında Anadolu, Cevdet Bayburtluoğlu için Yazılar, 19-24.
• Başaran – Tavukçu 2007, Başaran, C. – Tavukçu, A. - Yalçın, A., “Parion Kazısı 2005” KST- 28- 1, 2007, 609-628.
• Başaran 2008, Başaran, C., “Parion’dan Persia’ya Yol Gider”, Prof. Dr. Haluk ABBASOĞLU’na 65.yaş Armağanı, C.I, (eds. İ. Delemen – S. Çokay-Kepçe – A. Özdizbay – Ö. Turak), 134.
• Başaran 2009, Başaran, C., “Parion 2009 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, İstanbul, 2010, 285-287.
• Başaran 2010, Başaran, C., “Tiyatro”, Parion 2008 Kazıları, KST 31-1. Cilt, 2010, 396-398.
• Başaran 2016, Başaran, C., “Parion Tiyatrosu Kabartma ve Heykeltraşlık Eserleri”, Parion Roma Tiyatrosu 2006- 2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları (eds. C. Başaran - H. E. Ergürer), Ankara, 105-120.
• Başaran – Yıldızlı 2016, Başaran, C. – Yıldızlı, M., “Parion Tiyatrosu Roma Dönemi Mimari Bezemeleri”, Parion Roma Tiyatrosu 2006-2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları (eds. C. Başaran – H. E. Ergürer), Ankara, 77-104.
• Beykan 2004, Beykan. M., Prokonnesos’ta Bulunan İon Sütun Başlıkları: Yerel Mermer Ocaklarında Biçimlendirilmesi ve İhracatı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bieber 1961, Bieber, M., The History of the Greek and Roman Theater.
• Bilir et al. 2018, Bilir, A. – Dumankaya, O. – Gündüz, S. – Gedük, S., “Kuzey Doğu Marmara’da Prokonnesos Kökenli Bir Mermer Batığı”, Uluslararası Propontis ve Çevre Kültürleri Sempozyumu, -Tarih Öncesi Çağlardan Antik Dönem Sonuna Kadar- Çanakkale 2018, 177-178.
• Boardman – Hammond 1982, Boardman, J. – Hammond, N. G. L., “The Expansion of the Greek World”, Eight to Sixth Centuries B. C., The Cambridge Ancient History, Volume III, Part 3, Cambridge University Press, United Kingdom.
• Boardman 1991, Boardman, J., Greek Art, London: Thames & Hudson.
• Buttrey 1980, Buttrey, T. V., Documentary Evidence for the Chronology of the Flavian Titulature Meiseheim am Glan, 1980.
• Büyüme 2018, Büyüme, U., “White Clay Ceramics of Parion Theater Dating from Byzantine Period”, Roman Theater of Parion (eds. C. Başaran – H. E. Ergürer), İstanbul, 153-163.
• Çelikbaş 2016, Çelikbaş, E., “Parion Tiyatrosu Metal Eserleri”, Parion Roma Tiyatrosu 2006- 2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları (eds. C. Başaran – H. E. Ergürer), Ankara, 209-243.
• Çubuk 2006, Çubuk, N., Hierapolis Tiyatro Kabartmaları, İstanbul.
• Dreyfus – Schraudolph 1996, R. Dreyfus, - E. Schraudolph., “PERGAMON”, The Telephos Frieze from the Great Altar (Vol. 1.). San Francisco: Fine Arts Museums of San Francisco / Harry N. Abrams. 53-78.
• Ergürer – Özer 2016, H. E. Ergürer, - Özer, D. G., “Parion Tiyatro Mimarisi”, Parion Roma Tiyatrosu 2006-2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları (eds. C. Başaran - H. E. Ergürer), Ankara, 33-64.
• Ferrero 1993, Ferrero, D. B., “Hierapolis di Frigia II: La Città ellenistica e romana, Roma, 1993, 93.
• Ferrero 1998, Ferrero, D. B., “la regina delle ninfe Hierapolis di frigia”, Turchia Antica. Roma
• Herodotos, Herodot Tarihi, (trans. M. Ökmen), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1999, IV, 240.
• Hesiodos, Theogonia, (trans. A. Ferhat), İstanbul, 2008.
• Kadıoğlu 2006, Kadıoğlu, M. Forschungen in Nysa am Meander, Band 1, (Die scaenae frons des Theaters von Nysa am Meander).
• Keleş 2011, Keleş, V., “Parion History from Coins”, XIV International Numismatic Congress Proceedings, Glasgow 2009, Gutenberg Press, London, 241.
• Keleş – Çelikbaş 2014, Keleş, V. – Çelikbaş, E., “Parion Roma Kolonizasyon Sikkeleri”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, S. 145, İstanbul, 75-84.
• Kienast 2004, Kienast, D., Römische Kaisertabelle. Darmstadt 2004.
• Ksenophon, Anabasis Onbinlerin Dönüşü, (trans. T. Gökçöl), İstanbul, 1974.
• Loraux 1993, Loraux, N., “The Children of Athena”, Princeton University Press New Jersey, 25.
• Magie 1950, Magie, D., “Roman Rule in Asia Minor: To The End of The Third Century After Christ, Vol. I: Text, Princeton University Press, New Jersey.
• Oyarçin 2019, Oyarçin, K., “Sikke Buluntuları Işığında Parion’da Orta-Geç Bizans Dönemi”, Cevat Başaran’a 60. Yaş Armağanı, Ankara, 451-468.
• Préteux 2009, Préteux, F. “Parion et son territorie a I’epoque hellenistique: un exemple d’organisation de la chora sur le rivage de la Propontide”, (eds. H. Bru – F. Kirbihler - S. Lebreton), L’ Asie mineure dans I’Antiquite: Echanges populations et territories. Histoire, Press Universitaires de Rennes, Rennes, 335-350.
• Richardson 1974, Richardson, N. J., The Homeric Hymn to Demeter. Oxford University Press.
• Sayar 2015, Sayar, M. H., “Parion’da Divus Vespasianus Augustus’a Bir Sunu”, Parion Kazıları 10. Yıl Armağanı, (eds. C. Başaran – V. Keleş), 163-166.
• Sayar 2016, Sayar, M. H., “Tiyatro’da Ölüm: Parion Tiyatrosu’nda Gladyatör Dövüşleri”, Parion Roma Tiyatrosu 2006-2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları (eds. C. Başaran – H. E. Ergürer), Ankara, 201-208.
• Sevin 2001, Sevin, V., Anadolu Uygarlıkları, İstanbul.
• Smith 1854, Smith, W., Dictionary of Greek and Roman Geography, Vol. II, London.
• Strabon, Geographika: Antik Anadolu Coğrafyası, Kitap, XII, XIII, XIV, (trans. A. Pekman) , İstanbul, 2012.
• Sulan 2018, Sulan, S. Parion Oda Mezarları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Şimşek 2000, Şimşek, C., Hierapolis (Pamukkale) Kazı ve Araştırmaları, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 9. Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap, (trans. S. Güven), 2005.
• Yılmaz 2016, Yılmaz, M. D., “Parion Tiyatrosu Su Sistemi ve Orkestra İşlevi Üzerine Bir Değerlendirme”, Parion Roma Tiyatrosu 2006-2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları (eds. C. Başaran – H. E. Ergürer), Ankara, 65-75.