The Mediating Role of Stress In The Effect Of Individuals’ Neurotic Personality Traits on Financial Risk Perception

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 30 - 50, 30.06.2025

Enes Yüce

https://doi.org/10.5281/zenodo.15778055

Abstract

Global developments and transformations are also pioneering significant developments and innovations in the field of finance. In the past, investment decisions were based more on rational foundations. Today, many studies have been put forward stating that individual investors act according to their intuition and emotions. Economic variables affect individuals' risk perception. In addition to economic variables, behavioral factors are also effective in the formation of financial risk perception. Personality traits are one of these factors affecting individual investor behavior. In particular, individuals with neurotic personalities experience higher levels of anxiety in the face of uncertainty or risky situations. This personality trait reflects individuals' emotional stability and potential to cope with stress. Neurotic individuals are more emotionally unstable and can react more intensely to stressful situations. At the same time, they can perceive risky financial situations as more threatening, and as their stress levels increase, their risk perception strengthens. For this purpose, the study investigates the effect of individuals' neurotic personality traits on financial risk perception and the mediating role of stress in this relationship. A survey consisting of 32 questions was applied to 416 participants residing in the province of Kastamonu. After the validity and reliability tests of the obtained data were performed, the hypotheses of the study were tested with the relational screening model. As a result of the analyses, it was determined that neurotic personality trait positively affected financial risk perception, and stress played a significant mediating role on this relationship. It was concluded that while neurotic personality affected financial risk perception, stress strengthened this effect.

Keywords

Nevrotik Kişilik, Finansal Risk Algısı, Stres, Yatırım, Davranışsal Finans

Ethical Statement

It is declared that the study was designed to realistically and ethically meet the needs, and that integrity was maintained in obtaining data, concluding the study, and publishing the results. Ethical committee approval was not required for this research. No research requiring ethics committee approval was conducted in this study.

Bireylerin Nevrotik Kişilik Özelliğinin Finansal Risk Algısına Etkisinde Stresin Aracılık Rolü

Abstract

Küresel çapta meydana gelen gelişim ve dönüşümler, finans alanında da belirgin gelişmelere ve yeniliklere öncü olmaktadır. Geçmişe bakıldığında yatırım kararları daha çok rasyonel temellere dayandırılmıştır. Günümüzde ise bireysel yatırımcıların, sezgi ve duygularına göre hareket ettiğini ifade eden birçok çalışma ortaya konmuştur. Ekonomik değişkenler, bireylerin risk algısını etkilemektedir. Finansal risk algısının oluşumunda, ekonomik değişkenlerin yanı sıra davranışsal faktörler de etkilidir. Kişilik özellikleri, bireysel yatırımcı davranışını etkileyen bu faktörlerden biridir. Özellikle nevrotik kişiliğe sahip bireyler, belirsizlik veya riskli durumlar karşısında daha yüksek düzeyde kaygı yaşamaktadırlar. Bu kişilik özelliği, bireylerin duygusal istikrarını ve stresle başa çıkma potansiyeli yansıtır. Nevrotik bireyler, duygusal olarak daha dengesizdirler ve stresli durumlara daha yoğun tepkiler verebilirler. Aynı zamanda, riskli finansal durumları daha tehdit edici algılayabilirler ve stres seviyeleri artıkça risk algıları da güçlenmektedir. Bu amaçla çalışmada, bireylerin nevrotik kişilik özelliklerinin finansal risk algısına etkisi ve bu ilişkide stresin aracılık rolü araştırılmaktadır. Kastamonu ilinde ikamet eden 416 katılımcıya 32 adet sorudan oluşan anket uygulanmıştır. Elde edilen verilerin geçerlilik ve güvenirlik testleri yapıldıktan sonra çalışmanın hipotezleri ilişkisel tarama modeli ile test edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda; nevrotik kişilik özelliğinin finansal risk algısını pozitif yönde etkilediği, stresin ise bu ilişki üzerinde anlamlı bir aracılık rolü oynadığı tespit edilmiştir. Nevrotik kişilik, finansal risk algısını etkilerken stresin bu etkiyi güçlendirdiği sonucuna varılmıştır.

Keywords

Nevrotik Kişilik, Finansal Risk Algısı, Stres, Yatırım, Davranışsal Finans

Ethical Statement

Araştırmanın gerçekçi ve etik olarak ihityaca cevap verebilecek şekilde tasarlanmasında; araştırmada kullanılan verilerin elde edilmesine, sonlandırılmasına ve çalışma sonuçlarının yayınlanmasında dürüst bir şekilde davranıldığı beyan edilmiştir. Araştırmada etik kurulu alınmasına gerek bulunmamaktadır. Çalışmada etik kurul gerektiren bir araştırma yapılmamıştır.

References

• Agarwal, V., Ghosh, P., & Zhao, H. (2019). Extreme Stress and Investor Behavior: Evidence from a Natural Experiment. SPGMI: Compustat Fundamentals (Topic). https://doi.org/10.2139/ssrn.3445135.
• Ahmad, F. (2020), "Personality traits as predictor of cognitive biases: moderating role of risk-attitude", Qualitative Research in Financial Markets, Vol. 12 No. 4, pp. 465-484. https://doi.org/10.1108/QRFM-10-2019-0123
• Akalın, G., & Dilek, S. (2007). Belirsizlik altında firma kararlarının incelenmesi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), 45-61
• Akgül, A. & Çevik, O. (2003). İstatistiksel analiz teknikleri, SPSS’te işletme yönetimi uygulamaları. Ankara: Emek Ofset Ltd. Şti.
• Akgüneş, A. O. (2021). Beş Temel Kişilik Özelliğinin Finansal Risk Alma ve Riskten Kaçınma Davranışları Üzerine Etkisi: Z Kuşağı Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, Yıl: 2021, Cilt: 12, Sayı: 29, 80-91.
• Aren, S., & Hamamci, H. (2020). Relationship between risk aversion, risky investment intention, investment choices: Impact of personality traits and emotion. Kybernetes, 49, 2651-2682. https://doi.org/10.1108/k-07-2019-0455.
• Aydın, İ. (2008). İş Yaşamında Stres. Ankara: Pegem Akademi.
• Barlow, D. H.; Curreri, A. J.; Woodard, L. S. (2021). Neuroticism and disorders of emotion: A new synthesis. Curr. Dir. Psychology Science., 30, 410–417.
• Bashir, T., Azam, N., Butt, A. A., Javed, A., & Tanvir, A. (2013). Are behavioral biases influenced by demographic characteristics & personality traits? Evidence from Pakistan. European Scientific Journal, 9(29).
• Brooks, C., & Williams, L. (2021). The impact of personality traits on attitude to financial risk. Research in International Business and Finance. https://doi.org/10.1016/J.RIBAF.2021.101501.
• Burger, J. M. (2006). Kişilik. Kaknüs Yayınları, İstanbul
• Chen, L. Liu, X. Weng, X. Huang, M. Weng, Y. Zeng, H. Li, Y. Zheng, D. Chen, C. (2023. The Emotion Regulation Mechanism in Neurotic Individuals: The Potential Role of Mindfulness and Cognitive Bias. International Journal of Environmental Research and Public HealthVL - 20 IS - 2 SN- 1660-4601
• Cook, Vivian D., 2005. “An İnvestigation Of The Construct Validity Of The Big Five Construct Of Emotional Stability İn Relation To Job Performance, Job Satisfaction An Career Satisfacion”, The University Of Tennessee, Phd Dissertation, Knoxville, UMI
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Debbik, K. S. (2024). Sosyal Medyada Yer Alan Haberlerin ve Olumsuz Paylaşımların İş Tatmini Üzerine Etkisi: Türkiye’de Alan Araştırması. Quantrade Journal of Complex Systems in Social Sciences, 6(2), 130-139.
• Dervishaj, B., & Cakerri, L. (2022). A Study of the Determinance of the Type of Personality in Albanian Individual Investor Decision-Making. European Journal of Business and Management Research. https://doi.org/10.24018/ejbmr.2022.7.3.1407.
• Doğan, T. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.
• Eren, E. (2010). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Erci, B. (2006). Reliability and validity of the Turkish version of perceived stress scale. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9 (1), 58-63.
• Etbiga, R. (2023). Behavioral Management And Behavioral Economics: Evaluation of the Executive in Terms of Corporate Leadership Role and Individual Investor Role. Quantrade Journal of Complex Systems in Social Sciences, 5(1), 45-51.
• Fachrudin, K. A., & Latifah, S. (2022). Relationship between individual characteristics, neurotic personality, personal financial distress, and financial behavior. Cogent Business & Management, 9(1), 2105565.
• Ferjančič, U., Bajrović, F., & Valentinčič, A. (2024). Effects of Neuroticism–Anxiety and Sociability Personality Traits on the Relationship Between Testosterone and Risk Propensity in Finance. Economic and Business Review, 26(3), 184-195.
• Fırat, E., & Kurtoğlu, R. (2015). Finans dünyasının krizler karşısındaki belirsizliği davranışsal ekonomi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 87-102.
• Gelman, S., & Kliger, D. (2021). The effect of time-induced stress on financial decision making in real markets: The case of traffic congestion. Journal of Economic Behavior & Organization, 185, 814-841.
• Gençtan, E. (2015). Psikodinamik psikiyatri ve normal dışı davranışlar. Metis Yayınları, İstanbul.
• Goldberg, L. R. (1992). The development of markers for the big-five factor structure. Psychological Assessment, 4 (1), 26-42.
• Grable, J. ve Lytton, R. H. (1999). Financial risk tolerance revisited: The development of a risk assessment ınstrument. Financial Services Reviews, 8: 163-181.
• Grable, J. E. (2000). Financial Risk Tolerance and Additional Factors That Affect Risk Taking in Everyday Money Matters. Journal of Business and Psychology. 14(4): 625-630.
• Güçlü, N. (2001). Stres Yönetimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1).
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Felsefe-Yöntem-Analiz, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Helversen, B., & Rieskamp, J. (2013). Does the Influence of Stress on Financial Risk Taking Depend on the Riskiness of the Decision?. Cognitive Science, 35, 1546-1551. https://doi.org/10.5167/UZH-135891.
• Hankin, Benjamin, Lakdawalla Z., Carter L., Abela J., Adams P., “Are Neuroticism (2007), Cognitive Vulnerabilities And Self Esteem Overlapping Or Distinct Risks For Depression? Evidence From Exploratory And Confirmatory Factor Analyses”, Journal Of Social And Clinical Psychology, Vol 26, No 1, pp.26–63
• Hoerger, M., Chapman, B., & Duberstein, P. (2016). Realistic affective forecasting: The role of personality. Cognition and Emotion, 30, 1304 - 1316. https://doi.org/10.1080/02699931.2015.1061481.
• Jacobs, N., Os, J., Derom, C., Thiery, E., Delespaul, P., & Wichers, M. (2011). Neuroticism explained? From a non-informative vulnerability marker to informative person-context interactions in the realm of daily life.. The British journal of clinical psychology, 50 1, 19-32 . https://doi.org/10.1348/014466510X491397.
• Kahneman, D. ve Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 263- 292.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kan, A. ve Akbaş, A. (2005). Lise öğrencilerinin kimya dersine yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (2), 227-237.
• Karakaya, S. (2021). Nevrotik kişilik örgütlenmesi olan bireylere uygulanan sanat psikoterapisinin ego işlevleri, duygu-düzenleme, kişilerarası ilişki tarzlarına etkisi. (Doktora Tezi) İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Kavas, Y. B., & Medetoğlu, B. (2023). Finansal Risk Toleransında Demografik Farklılıklar. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(4), 427-441.
• Kırcaali-İftar, G. (1999a). Bilim ve araştırma. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Ed.; A. A. Bir, ss.1-10, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1081.
• Krejcie, R. V. & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30, 607-610.
• Kuhnen, C., Samanez-Larkin, G. ve Knutson, B. (2011). Serotonergic Genotypes, Neuroticism, and Financial Choices. PLoS ONE 8(1): e54632. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0054632
• Lisowski, O., & Grajek, M. (2023). The role of stress and its impact on the formation of occupational burnout. Journal of Education, Health and Sport. https://doi.org/10.12775/jehs.2023.13.05.012.
• Loewenstein, G., Weber, E. U., Hsee, C. K. ve Welch, N. (2001). Risk as feelings. Psychological Bulletin, 127(2), 267-286.
• Luo, J., Zhang, B., Cao, M., & Roberts, B. (2022). The Stressful Personality: A Meta-Analytical Review of the Relation Between Personality and Stress. Personality and Social Psychology Review, 27, 128 - 194. https://doi.org/10.1177/10888683221104002.
• Martinez, M. Thomas, 2005, “A Correlational Study Between The MMPI–2, PSY–5 And The 16PF Global Factors”, Azusa Pasific University, Phd Dissertation, California, UMI
• Moueed, A., & Hunjra, A. (2020). Use anger to guide your stock market decision-making: results from Pakistan. Cogent Economics & Finance, 8. https://doi.org/10.1080/23322039.2020.1733279.
• Oehler, A., & Wedlich, F. (2018). The Relationship of Extraversion and Neuroticism with Risk Attitude, Risk Perception, and Return Expectations. Journal of Neuroscience, Psychology and Economics, 11, 63–92. https://doi.org/10.1037/npe0000088.
• Orçun, Ç. (2015). Bireysel yatırımcının finansal risk algısı üzerine bir araştırma (Doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Ormancı, G., Civek, F. ve Ulusoy, T. (2022). “Bireysel Yatırımcıların Kararlarında Davranışsal Finans Eğilimlerinin İncelenmesine Yönelik Amprik Bir Çalışma”, International Journal of Disciplines Economics ve Administrative Sciences Studies, (e-ISSN:2587-2168), Vol:8, Issue:48; pp: 908-917
• Ödemiş, S. N. (2011). Beş faktör kişilik özelliklerinin üretkenlik karşıtı davranışlar üzerine etkileri: Bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdamar, K. (2001). Spss ile biyoistatistik, 4. Basım, Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Özkahveci, E., Civek, F., Ulusoy, T. (2023) Bireysel Yatırımcıların Gelişmeleri Kaçırma korkusu ve İmprinting Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Dair Bir Alan Araştırması, Geleceğin Bankacılığına Doğru, Türkiye Bankalar Birliği - Scala Yayıncılık ISBN: 978-625-6478-05-3
• Özkan, Ç., Yumuk Günay, G., & Demiralay, T. (2020). Kişilik özellikleri, hizmet verme yatkınlıkları ve sosyal kaytarma davranışları arasındaki ilişkiler: Trakya bölgesi konaklama işletmeleri üzerinde bir araştırma. Trakya Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi, 9(2), 165-184.
• Porcelli, A., & Delgado, M. (2009). Acute Stress Modulates Risk Taking in Financial Decision Making. Psychological Science, 20, 278 - 283. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.2009.02288.x.
• Rodrigues, C., & B.v, G. (2023). Financial risk tolerance of individuals from the lens of big five personality traits – a multigenerational perspective. Studies in Economics and Finance. https://doi.org/10.1108/sef-01-2023-0013.
• Ruíz-Caballero, J., & Bermúdez, J. (1995). Neuroticism, mood, and retrieval of negative personal memories.. The Journal of general psychology, 122 1, 29-35 . https://doi.org/10.1080/00221309.1995.9921219.
• Saraç, M. ve Kahyaoğlu, M. B. (2011). Bireysel Yatırımcıların Risk Alma Eğilimine Etki Eden Sosyo-Ekonomik ve Demografik Faktörlerin Analizi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar. 5(2): 135-157
• Salameh, A., Akhtar, H., Gul, R., Omar, A., & Hanif, S. (2022). Personality Traits and Entrepreneurial Intentions: Financial Risk-Taking as Mediator. Frontiers in Psychology, 13. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.927718.
• Scherer, R. F., Wiebe, F. A., Luther, D. C. & Adams, J. S. (1988). Dimensionality of coping: factor stability using the ways of coping questionnaire. Psychological Reports, 62 (3), 763-770.
• Segal, D. L., Marty, M. A.; Meyer, W. J., Coolidge, F.L. (2012). Personality, suicidal ideation, and reasons for living among older adults. J. Gerontol. Ser. B 67, 159–166.
• Sezici, E. (2022). Nevrotik kişilik özelliğinin rol davranışı üzerindeki etkisinde işyerinde dışlanmanın aracılık rolü. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1), 51-64.
• Sulaiman, E. K. (2012). An empirical analysis of financial risk tolerance and demographic features of individual investors. Procedia Economics and Finance, 2, 109-115. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(12)00070-6 Somer, O. (1998). Türkçe’de kişilik özelliği tanımlayan sıfatların yapısı ve beş faktör modeli. Türk Psikoloji Dergisi, 13, 17-32.
• Şen, A. T. (2025). Dijital vatandaşlık: Bir ölçek uyarlama çalışması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 108-128.
• Şenkardeşler, R. A. (2016). Belirsizlik ve risk altında karar alma problemini geleneksel ve davranışsal finans perspektiflerinden değerlendirme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(4), 360-379.
• Şimşek, M. Ş., Akgemci, T. ve Çelik, A. (2008). Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davranış. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Tabachnick, B. G. ve Fidel, L. S. (2013). Using multivariate statistics. USA: Pearson Education Limited. Tatar, A. (2018). Çok Boyutlu Kişilik Envanterinin Geliştirilmesi: Madde Seçimi ve Faktör Yapısının Oluşturulması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19 (Ek sayı:2), 5-13.
• Tyrer, P., Tyrer, H., & Guo, B. (2016). The General Neurotic Syndrome: A Re-Evaluation. Psychotherapy and Psychosomatics, 85, 193 - 197. https://doi.org/10.1159/000444196.
• Turgut, G. (2022). Mobbing algısının tükenmişlik düzeyi ve bilişsel deformasyona etkisinde nevrotiklik düzeyinin ve bilişsel esneklik düzeyinin rolünde terapötik uygulamanın etkisi: Terapi uygulaması öncesi ve sonrasıyla ilgili nicel ve nitel bir araştırma. (Doktora Tezi). İstanbul Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Ulusoy, T., & Civek, F. (2021). Determining the effect of emotional intelligence in investment decisions in sustainable finance. Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 7(52), 2830-2836.
• Watson, D., & Naragon-Gainey, K. (2014). Personality, Emotions, and the Emotional Disorders. Clinical Psychological Science, 2, 422 - 442. https://doi.org/10.1177/2167702614536162.
• Weinstock, L., & Whisman, M. (2006). Neuroticism as a common feature of the depressive and anxiety disorders: a test of the revised integrative hierarchical model in a national sample.. Journal of abnormal psychology, 115 1, 68-74 . https://doi.org/10.1037/0021-843X.115.1.68.
• Vanderpal, G., & Brazie, R. (2022). Influence of Basic Human Behaviors (Influenced by Brain Architecture and Function), and Past Traumatic Events on Investor Behavior and Financial Bias. Journal of Accounting and Finance. https://doi.org/10.33423/jaf.v22i2.5137.
• Yılmaz, D. (2007). I. Uluslararası Risk Yönetimi Zirvesi Açılış Konuşması, İstanbul.
• Yüksel, H. (2014). Çalışma Yaşamı ve Stres Kavramı: Durumsal Bir Yaklaşım. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(3), 109-131.