Cemil Bey’in bestenigâr makâmındaki kemençe ve viyolonsel taksimlerinin karşılaştırmalı tahlîli

Year 2022, , 311 - 328, 30.06.2022

Özcan Çetik

https://doi.org/10.12975/rastmd.20221029

Cited By: 1

Abstract

Türk mûsikîsi tarihinde Tanbûr icrâsıyla önemli bir yer edinen Cemil Bey, tanbûrun yanında klâsik kemençe, yaylı tanbûr, viyolonsel ve lâvta gibi enstrümanlarda da icrâcılığıyla ekol olmuş bir isimdir. Türk mûsikîsinin saz mûsikîsi başlığı altında yer alan formlarda bestelediği eserler ve icrâlarıyla gelecek kuşaklara ilham kaynağı olmuştur. Cemil Bey’in tanbûrdan sonra ustalık derecesinde icrâ ettiği diğer saz klâsik kemençedir. Cemil Bey, bilhassa Kemençeci Vasilâki’den etkilenerek bu sazın icrâsına başlamıştır. Tanbûrunda yaptığı bol çarpmalı, bol mızraplı seri nağmeleri kemençede de tatbik etmştir. Sazı etkili kullanası sebebi ile kısa sürede kemençe icrasında da şöhret olduğundan Türk müziğinde kemençe ile ilgili en eski ses kayıtları Cemil Bey’e aittir. Viyolonseli de mûsikîmizde ilk kez kullanan Cemil Bey, viyolonseldeki icrâlarıyla da ilgi toplayarak sazın Türk müziği icrâ toplulukların da yer almasına büyük katkıda bulunmuştur. Günümüzde viyolonsel Türk müziği icrâ heyetlerinde bas dolgunluğunu sağlamak amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Kemençede olduğu gibi Viyolonselde de en eski ses kayıtları Cemil Bey’e aittir. Cemil Bey, icrâlarında Türk müziği üslûbunda ve genel nazariyesinde kalmaya dikkat etmiş, kullandığı sazların icrâ üslûbunun oluşmasında belirleyici olmuş, aynı zamanda kendine mahsus tavrı ile saz icrasının ekollerinden olmuştur. Türk mûsikîsinde icrâ tahlilleri özgün tavırların günümüz icrâ ortam ve kaynaklarına aktarmak maksadıyla pek çok araştırmaya konu olmuştur. Cemil Bey gibi Usta
icrâcıların (Nevres Bey, Mes’ud Cemil Bey, Nubar Tekyay…) ses kayıtlarının tahlil edilmesiyle mûsikîmizin makam yapısı ve zenginliği daha derin idrak edilebilmektedir. Bu çalışmada Cemil Bey’in Bestenigâr makâmındaki kemençe ve viyolonsel taksimleri dikte edilerek teknik özellikler ve yorum açısından mukayese yapılmıştır. Bestenigâr kemençe ve viyolonsel taksimlerindeki yorum-süsleme teknikleri, yay tekniği, kullanmış olduğu pozisyonlar, makâm ve seyir anlayışı tahlil edilmiştir. Böylelikle Cemil Bey’in iki icrâsı arasındaki benzerlik ve farklılıklar tahlillerle somutlaştırılmaya çalışılmıştır.

Keywords

Türk Müziği, Kemençe, Viyolonsel, Bestenigar Makamı, Cemil Bey, mukayese, seyir, taksim

A comparative analysis of Cemil Bey's kemençe and cello taksims in the bestenigâr maqam

Abstract

Cemil Bey, who has an important place in the history of Turkish Music with his tanbûr performance, became a school with his performances on instruments such as Classical Kemençe, Stringed Tanbûr, Cello and Lavta next to the Tanbûr, and is an important performer who has created unique pieces of Turkish Music, especially under the title of instrumental music. Another instrument that Cemil Bey performed masterfully after the tanbûr is the kemençe. Especially influenced by Kemençeci Vasilâki, Cemil Bey, who started to play this instrument, also performed the string nags with plucked plectrums on the tanbûr, as well. The oldest sound recordings of the kemençe in Turkish Music belong to Cemil Bey. However, Cemil Bey, who used the cello for the first time in our music, made a great contribution to the entry of this instrument into the Turkish Music executive committees by drawing attention with his performances on the cello. The cello is used in Turkish Music to provide bass fullness. Today, Cello is widely used in Turkish Music executive committees. Cemil Bey is the one who made the biggest contribution to the formation of this situation. As in the kemençe, the oldest sound recordings for the cello belong to Cemil Bey. Cemil Bey took care to stay in the style of Turkish Music in his performances and displayed an original attitude. Performance analysis in Turkish Music has been the subject of many studies. By analyzing the sound recordings of Master Performers, the maqam structure and richness of our Music can be grasped more deeply. In this study, the kemençe and cello taksims in Cemil Bey's Bestenigâr Maqam were dictated and compared technically and melodically. Thus, the similarities and differences between Cemil Bey's two performances have been tried to be embodied by analysis. ....

Keywords

Turkish Music, Kemençe, Cello, Bestenigar Makam, Cemil Bey

References

• Akdağoğlu, T. (2020). Türk Müziğinde Viyolonsel Ekolleri. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (4), 213.
• Aksoy, B. (2000). Avrupalı Gezginlerin Gözünde Osmanlılarda Mûsikî (1. Baskı). İstanbul: Pan Yayınları.
• Başer, Adile, F. (2013). Türk Mûsikisinde Abdûlbakî Nâsır Dede, İstanbul: Fatih Üniversitesi Yayınları.
• Cemil, M. (2016). Tanbûri Cemil’in Hayatı (4. Baskı). İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Cevher, Hakan, Muharrem (1992). Tanburi Cemil Bey ve Rehber-i Mûsikî Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çetik, Ö. (2021). Türk Müziğinde Viyolonsel ve Eğitimi. Gelenekten Geleceğe Türk Mûsikîsi Eğitim – Öğretim – İcrâ, Ed. Mehmet Gönül, 1. Baskı, NEÜ Yayınevi, Meram/ Konya, 2021, 157.
• Çetik, Ö. ve Gönül, M. (2019). Cemil Bey’in, Hüseynî Viyolonsel Taksîminin Rehber-i Mûsikîye Göre Makam Tahlîli İSTEM 36, 347-359.
• Eruzun, A. (1997). Tanbûri Cemil Bey’in Kemençe ile Eser İcrâsı Üzerine Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gönül, M. (2018). Türk Mûsikîsinin Tasnîf ve Tesmiyelerine Bir Bakış. İstem Dergisi. 16/31, 35-46.
• Gönül, M. (2017). Türk Müziği Solfej- Makam-Usûl- Dikte Alıştırmaları, (1.Baskı), Ankara: Gece Kitaplığı
• İrden, S. (2021). Makamlar (1. Baskı). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Kutluğ, Fikret, Y. (2000). Türk Mûsikîsinde Makamlar, (1. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. 276.
• Öztuna, Y. (1969). Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi, İstanbul: Milli Eğitim Basım Evi, 1. Basım, 1969.
• Öztüfekçi, Yalçın, M. (2021). Gelenekten Dışlanma Olgusunun Yaylı Tanbûr Enstrümanı Üzerinden Sosyolojik ve Organolojik Analizi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, Özgen Y.- Beşiroğlu, Ş. Şehvar. Viyolonselin Türk Makam Müziğine Girişi ve Tanburi Cemil Bey’’. İtü Sosyal Bilimler Dergisi. 6/1 (Aralık 2009), 31-40.
• Sak, R., Sak Şahin, T. İ., Şendil, Ö. Ç., Nas, E. (2021). Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi. 4/1, 227-250.
• Tanrıkorur, C. (2004). Türk Müzik Kimliği (3. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uçan, A. ve Günay, E. (2006). Çevreden Evrene Keman Eğitimi. Ankara: Evrensel.
• Yahya Kaçar, G. (2009). Türk Mûsikîsi Üzerine Görüşler (Analiz ve Yorumlar), Ankara: Maya Akademi Yayın Dağıtım Eğitim Danışmalık.
• Yahya Kaçar, G. (2012). Türk Mûsikîsi Rehberi (2. Baskı). Ankara: Maya Akademi Yayın Dağıtım Eğitim Danışmanlık.
• Yahya Kaçar, G. (2020). Türk Mûsikîsinde Eser ve İcrâ Tahlîli Yöntemleri, (1. Baskı). Ankara: Gece Kitaplığı.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, M. (2021). Türk Mûsikîsi İcrâ Özellikleri. Gelenekten Geleceğe Türk Mûsikîsi Eğitim – Öğretim – İcrâ, Ed. Mehmet Gönül, 1. Baskı, NEÜ Yayınevi, Meram/ Konya, 2021, 21.