Türk Din Müziği ve Çubuk/Şabanözü merkezli alevi ocaklarının etkin olduğu alan bağlamında Âşık Seyyid Süleyman

Year 2023, , 137 - 168, 30.03.2023

Amağan Coşkun

https://doi.org/10.12975/rastmd.20231116

Cited By: 1

Abstract

Türk din müziği içerisinde önemli bir yer teşkil eden cem âşık/zâkirliği; göç, kentleşme, teknolojik gelişme, popüler kültür vb. birçok unsur karşısında yeri ve önemini yitirme tehlikesi altındadır. Bu çalışma; Türk din müziğinde önemli bir figür olan Âşık Seyyid Süleyman’ın eserlerinin edebi ve ezgisel kuruluş analizinin yapılmasında hayatı ile döneminin tarihi kayıtlarının incelenmesi açısından tarihsel araştırma, Alevi- Bektaşi müzik kültürünün kodlarının ortaya çıkarılması açısından etnografik karakterde bir araştırmadır. Araştırmada Çubuk/Şabanözü merkezli Alevi ocaklarının etkin olduğu alanın birikimlerini temsil eden öncü cem âşık/zâkiri Âşık Seyyid Süleyman’ın Türk din müziğine katkıları ekseninde hayatı ile eserleri, ezgileri tematik ve edebi kuruluş bakımından disiplinlerarası ve çok yönlü incelenmesi hedeflenmiştir. Araştırmanın problemi; Türk din müziği ve ocakların etkin olduğu alan bağlamında Âşık Seyyid Süleyman’ın disiplinlerarası ve birçok yönden katkısı ne, neler ve nasıldır? Bu araştırma Âşık Seyyid Süleyman’ın Türk din müziğine katkılarının yaşayan ögelerinin betimlenmesi için belirlenen yörelerdeki kaynak kişilerle görüşmelerin yapılması açısından durum çalışması yöntemi kullanılmış olup; çoklu nitel araştırma tekniklerinin kullanımı ile ilgili müzikofolklorik yapının çözümlenmesini amaçlamıştır. Araştırmada verilerin toplanması için Türk halk bilimi, Türk halk edebiyatı, Türk halk müziği, Türk din müziği alanlarına dair birçok yazılı kaynak incelenmiştir. Bu kaynakların belirlenmesi ve seçiminde alana özgü yöresel ve müzik bağlamı kriterleri gözönünde bulundurulmuştur. Alana ait inceleme sonuçları şu doğrultudadır: alanın kültürel ve inanca ait mirasını şiir ve ezgilerine aktaran Âşık Seyyid Süleyman’ın eserlerinde inanç olgusu temelinde söz ön planda, müzik yardımcı araç olarak yer almıştır. Hece vezninin 11’li kalıbı ile sade ve anlaşılır bir dil kullanan Âşık Seyyid Süleyman’ın şiirleri tematik olarak oldukça zengindir. Müzikal anlatım biçimleri noktasında duvaz-ı imamları sayıca diğerlerine göre oldukça fazladır. Eserlerinde Karcığar makamının hâkim olduğu görülmekle birlikte bu ezgilerin bir kısmı Çargah perdesini eksen olarak alırken bir kısmı Neva perdesini eksen alır; Rest-Çargah arası atlamalar gözlemlenmektedir. Uşşak ve Hüseyni makamlarında başlayıp biten ezgilerin yanı sıra Hüseyni makamında başlayıp Karcığar makamına geçki yapan ezgiler de yer almaktadır. Sözlü kültür ortamı temelli özgün cem âşık/zâkirliği ve kentteki cem âşık/zâkirliği; Anadolu Aleviliği içerisinde yer alan diğer ocaklara özgü dinî müzik uygulamaları bağlamında halk bilimsel ve müzikolojik açıdan araştırma modeli örnek alınarak incelenebilir.

Keywords

Âşık Seyyid Süleyman, Cem âşıklığı/zâkirliği, Çubuk/Şabanözü merkezli alevi ocakları, edebiyat, ezgi, müzikofolklorik yapı, Türk Din Müziği

Thanks

Bu çalışmanın tüm aşamalarında alan çalışmalarına gönüllü olarak katkı sunan tüm yöre sakinleri ile cem âşık/zâkirlerine (Âşık Süleyman İmamoğlu, Âşık Aşur Uygur, Âşık Muzaffer Çolakoğlu, Âşık Battal Dalkılıç, Âşık Hüseyin Çufadar, Âşık Yakup Akdoğan, Âşık Süleyman Ahi, Âşık Hüseyin Kesen, Alper Çağlayan) teşekkürü borç bilirim.

Turkish religious music and Âşık (minstrel) Seyyid Süleyman in the context of the field in which he was active in the Alevite Ocaklar (organizations) centered in Çubuk/Şabanözü

Abstract

The cem minstrel/Alevi minstrel tradition, which constitutes a significant place within Turkish religious music, is under the threat of losing its place and importance in response to many elements, such as migration, urbanization, technologicalization, popular culture, etc. This study is research that has an ethnographic character for conducting an analysis of the literary and melodic construction of the works by Âşık (Minstrel) Seyyid Süleyman, who was an important figure in Turkish religious music, historical research for carefully examining the historical records of his life and period, and for setting forth the codes of the Alevi-Bektaşi (Bektashi) music culture. This research carefully examined the life, works, and melodies for thematic and literary structures in the axis of contributions to Turkish religious music by the innovator Cem minstrel/ Alevi minstrel Âşık Seyyid Süleyman, who represented the accumulation of experiences in the fields where he was active in the Alevi ocakları (organizations), such as Shah Kalender Veli Ocağı, Hacı Turabi Veli Ocağı, Cibali Sultan Ocağı, Hacı Muradi Veli Ocağı, and Mehemmed Abdal Ocağı centered in Çubuk/Şabanözü. In the research, it was targeted to carefully examine the multidisciplinary and multifaceted contributions by Âşık Seyyid Süleyman, the innovator of the region where he was dominant in the Alevi Ocaks centered in Çubuk/Şabanözü of the cem minstrelsy/Alevi minstrelsy tradition, which constitutes an important place within Turkish religious music. The cem minstrelsy/Alevi minstrelsy tradition has received its share in losing its place and importance in response to the transforming and changing conditions in the context of the oral, written, and electronic environments in the present-day. It is mandatory to carefully examine in this context Âşık Seyyid Süleyman, who represents and transfers to the present-day the accumulation of experiences of the sociocultural environment of which he was a member on keeping alive and transferring a thought tradition, which developed for over one thousand years. Starting from this point of view, the problem of the research is what were and how were the contributions of Âşık Seyyid Süleyman from a multidisciplinary and multifaceted aspect in the context of the field where he was active in the Turkish religious music and the Alevi ocaks centered in Çubuk/Şabanözü? The research aimed to utilize the situation study method for conducting interviews with source persons determined in the region for depicting the elements, which kept alive the contributions of Âşık Seyyid Süleyman to Turkish religious music and to solve the musico-folkloric structure related to the use of multi-qualitative research techniques. Many written sources were carefully examined in the fields of Turkish folklore, Turkish folk literature, Turkish folk music, and Turkish religious music for collecting the data in the research. The regional and music-context criteria unique to the field that were active in the five ocaks were considered in the determination and selection of these sources. The traditional cem minstrelsy/Alevi minstrelsy repertoire formed from the works by Âşık Seyyid Süleyman, which were set forth belonging to the field, when taken as the basis within the framework of the contributions to Turkish religious music, the results of the careful examination of the literary and melodic structures were in the following direction: words were in the forefront of the belief action in the works by Âşık Seyyid Süleyman, who transferred the heritage belonging to the fields of belief and culture to poetry and melodies and music was included as an assistant means. Âşık Seyyid Süleyman used a simple and understandable language with the syllabic meter pattern of 11 and thematically, his poetry had a rather rich character. In a careful examination of the melodic structure, the number of duvaz-ı imamları (breaths praising the twelve imams) are rather more in numbers compared to the others for the forms in musical narration. It is observed that the Karcığar mode is dominant in his works and while together with taking the Çargah mode pitch as the axis in some of these melodies, some take the Neva mode pitch. Leaps are observed between the Rest and Çargah modes. Besides the melodies that start and finish in the Uşşak and Hüseyni modes, there are also melodies included that start in the Hüseyni mode and pass to a Karcığar mode. The fact that Âşık Seyyid Süleyman was productive from the aspect of duvaz-ı imams in the field provided the greatest contribution. The unique constructed cem minstrelsy/Alevi minstrelsy oral cultural environment and the cem minstrelsy/ Alevi minstrelsy tradition in the city can be carefully examined by taking the research model example for folk science and musicology in the context of the unique religious musical applications of the other ocaks included within Anatolian Alevism.

Keywords

levi ocaks centered in Çubuk/Sabanözü, Âşık Seyyid Süleyman, Cem minstrelsy/Alevi minstrelsy, literature, melody, musico-folkloric structure, poetry, Turkish religious music

References

• Akyol, İ. (2007). Çankırı kültür coğrafyasında Bektaşi – Alevi edebiyatı, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni, (17-19 Ekim 2007- Ankara), s. 503 – 532.
• Arslanoğlu, İ. (1998). Çubuk yöresi aleviliğinde dar kurbanı. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2(6), 11- 34.
• Arslanoğlu, İ. (1999). Mustafa Güvenç (Alevi Dedesi) ile görüşme. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 3(9), 41-64.
• Arslanoğlu, İ. (1999). Çubuk yöresi alevi ocakları ve kurucuları. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 3(10), 61-72
• Arslanoğlu, İ. (1999). Turabi ocağı dedeleriyle söyleşi. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 3(11), 93-108
• Arslanoğlu, İ. (1999). Cibâli ocağı ve taliplerinin alevilikle ilgili görüşleri. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 3(12), 115 – 138
• Arslanoğlu, İ. (2000). Ahmet Kuzukıran (Alevi dedesi) ile görüşme. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 4(14), 69 – 90
• Arslanoğlu, İ. (2001). Alevilikte temel inanç unsurları ve pratikler. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 5(20), 33-134.
• Arslanoğlu, İ. (2001). Çubuk yöresi alevi köyleri. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 5(18), 75-118.
• Coşkun, A. (2007). Cemde Âşık ile müziğin yeri ve önemi, Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşayan Âşık Sanatı Uluslararası Sempozyum Bildirileri, (29-60 Kasım 2007), Ankara. s.127-171.
• Coşkun, A. (2009). Hacı Bektaş Velî’nin ışığında yaşayan bir insan hazinesi: Âşık Aşur Uygur, III. Uluslararası Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Sempozyumu, Scopje, Makedonya, 30 - 31 Ekim 2009, s.187-211
• Coşkun, A. (2009). Yetiştiği ortam ve yetiştiren unsurlar ışığında müzik yönü ile Âşık Veysel. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Cilt 13 (51), 189-209.
• Coşkun, A. (2011). Duvazlar/Duvazimamlar üzerine müzikal bir çerçeve. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 15(57), s.131-174.
• Coşkun, A. (2017). Anadolu aleviliğinde cem âşıklığı zâkirliği. Gazi Kitabevi
• Çağlayan, A. (2017). Kur’an ve Ehl-İ Beyt kaynaklı alevi yolunda erkan. Dörtkapı Yayınevi
• Çağlayan, A. (2018). Cîbâli Sultan evlatlarından Seyyîd Süleyman. Dörtkapı Yayınevi
• Duygulu, M. (1997). Alevi – bektaşi müziğinde deyişler. Sistem Ofset.
• Erginer, G. (1997). Kurban/kurbanın kökenleri ve Anadolu’da kanlı kurban ritüelleri. Yapı Kredi Yayınları.
• Ersal, M. (2016). Alevilik kavramlar ve ocak sistemi – Çubuk havzası örneği. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları.
• Güray, C. (2019). Çubuk ve Şabanözü bölgeleri alevi köylerindeki cem geleneklerine müzikal açıdan bir bakış. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 23(89), 97-118.
• Güray, C., & Kalenderoğlu, S. (2019). Miraç kavramının alevi sözlü kültürü açısından incelenmesi: Çubuk-Şabanözü örneği. Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 23(92), 143-170.
• Kökel, C., & Ersal, M. (2008). Çankırı ili alevi köyleri hakkında. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 12(48), 13-55
• Merriam, A. P. (1964). The anthropology of music evanston. Northwest University Pres. Onay, A.T. (1930). Çankırı şairleri. Cilt: I Çankırı Matbaası.
• Zengin, A.Y. (2003). Çankırı Şair Sadık ve Şair Süleyman’ın birlik ve beraberlik anlayışı, Doğumunun 100. Yılında Zeki Ömer Defne ve Çankırılı Şairler Sempozyum Bildirileri, 19- 20 Eylül, Çankırı.
• İzlenen ve Kayda Alınan Cemler
• 18.6.1998 Ankara/Çubuk/Çit - Avdula Dar Cemi
• 4.4.2007 Çankırı/Şabanözü/Kutluşar – Abdal Musa Birlik Cemi
• Web siteleri
• Web 1. https://ankara.ktb.gov.tr/TR- 152764/cubuk.html
• Web 2. https://tr.wikipedia.org/ wiki/%C3%87ubuk,_Ankara#/media/ Dosya:Cubuk.png
• Web 3. http://www.cankiri.gov.tr/sabanozu
• Web 4. http://www.sabanozuosb.org/ kurumsal