Türkiye’ye İlişkin Sosyal Boyutlu Deprem Yazınına Eleştirel Bir Bakış

Year 2018, , 85 - 104, 31.12.2018

Oya Açıkalın

https://doi.org/10.32569/resilience.486976

Cited By: 7

Abstract

Bu makale, ikincil veri analizine dayanan bir
araştırmanın sonuçlarını paylaşmaktadır: Türkiye üzerine sosyal boyutlu deprem
çalışmalarından daha önce derlediğim kapsamlı bir veri tabanındaki 139 metni amaçsal
olarak seçip, literatürün eleştirel analizini yaptım; metodolojik konulara
ağırlık verdim. Deprem çalışmaları alanında bu kapsamda bir sosyal veri
tabanının kurulması kadar, oradaki metinlerin metodolojik yönden analizleri de
henüz gerçekleştirilmemiş bilimsel çabalardandır. Ancak bu metnin asıl amacı, Türkiye’deki
deprem çalışmaları alanında kurumsallaşmaya; bilim topluluğunun ve söylemin
kuruluşuna katkıda bulunmaktır. Bu anlamda bu araştırmanın ilgili olduğu temel
sosyoloji alanlarından biri bilim/bilgi sosyolojisidir. Şöyle ki; bir bilim
alanının kurumsallaşması, o alandaki “paradigma” benzeri yapıların varlığıyla, yani
teorik ve metodolojik ilkelerin, sorun tanımlarının, yenilik tanıtımlarının,
eleştiri ve tartışmaların sistemli şekilde üretilmesiyle ilgilidir. Dolayısıyla
kurumsallaşma, o alanda çalışanlara hitap eden bir topluluğun ve bir söylemin
kuruluşuyla şekillenir. Bunların eksikliğinde, çok disiplinli (hatta disiplinler
ötesi) bir alan olması gereken deprem çalışmalarının afet risk yönetimine
kamusal etkisi zayıf kalır; Türkiye’deki durum da budur. Bu makale, var olan
bilgi birikiminin, zamansal, mekansal ve hedef gruplar bakımından
karşılaştırmalar yaparak sorunları ve çözümlerini daha derinlikli şekilde
anlamamıza yeterince yardımcı olmadığına dair somut kanıtlar sunmaktadır. Bu
sonuç, kısmen, araştırmaları, toplumun dirençlilik düzeyine katkı yapacak bir
kolektif gündemle değil de, krizlerin tetiklemesiyle gerçekleştirmemizle
alakalıdır. Önerilerim; birbirimize yönelik olumlu ilgimizi yoğunlaştırıp
sürekli kılmamız, metodolojik ve teorik bilgi eksiklerimizi tamamlarken, doğa
ve sosyal bilimler arasındaki ilişkisizliği ve hiyerarşiyi de sarsacak şekilde kapasite
gelişimine önem vermemizi içermektedir. Makale, dergi çevrelerinin,
disiplinler-ötesiliğe ve afet risk yönetimindeki sosyal boyutlara gerçekten
sahip çıktıkları ölçüde, afet çalışmaları alanının ihtiyaç duyduğu eksiklerin
giderilmesine olanak yaratma potansiyeli taşıdıklarına da işaret etmektedir.

Keywords

Bilim/bilgi topluluğu, deprem/afet çalışmaları, sosyal boyut, metodoloji

A Critical Assessment to Literature on Socially Oriented Earthquake Studies in Turkey

Abstract

This article presents results of research based
on secondary data analysis. I critically analyse the literature while paying
particular attention to methodological issues. Both establishing a
comprehensive data set on social dimensions of earthquake experiences and its
methodological analysis are unique attempts in the literature. The main
objective of this article is to contribute to the institutionalization of
disaster studies in Turkey, as such it belongs also to the sociology of science/knowledge
literature. The institutionalization of a scientific field requires that theoretical
and methodological principles, formulation of problems, presentation of innovations,
criticisms and discussions are produced and updated systematically, thus
constructing the community as well as its discourse. When such outcomes are not
achieved in the earthquake/disaster studies, the influence of the field on disaster
risk management practices remains low. The findings presented in this article provide
evidence that the accumulated knowledge does not help us understand problems
and solutions adequately by making comparisons across time, space and target
goups. This outcome is partly related to an approach that research is conducted
mainly when crises have occured without relating it with a collective agenda
prepared for improving societal resilience. Better capacity building mechanisms
are needed accompanied with paying more positive interest to each other’s work
systematically, upgrading methodological and theoretical knowledge and skills, establishing
better communication between social and natural sciences. Scientific journals
have potentials to create opportunities to overcome insufficiencies observed in
the field if trans-disciplinary approach and social dimensions of disaster risk
management are adopted seriously.

Keywords

Scientific community, earthquake/disaster studies, social dimension, methodology

References

• Açıkalın, Oya. 2017a. Deprem Bağlamında Dirayetli Toplumun Neresindeyiz? Yüzyılın Hesabı. Yeni İnsan Yayınevi: İstanbul.
• Açıkalın, Oya. 2017b. “Civil Society and Disaster Resilience in Turkey” (Un)Making Europe: Capitalism, Solidarities, Subjectivities, 13th Conference of the European Sociological Association, 29 Aug–1 Sept., Atina –Yunanistan, www.esa13thconference.eu.
• Açıkalın, Oya. 2017c. “Earthquakes and Society: Rethinking and Rebuilding Our Relations with Knowledge” Advances in Social Science Research Journal 4(25): 146-156. DoI: 10.14738/assrj.425.4040
• Açıkalın, Oya. 2018. “Bilim Toplulukları ve Sivil Toplum İşbirliğiyle Türkiye’de Depreme Dayanıklılık,” (Earthquake Resilience in Turkey by the Cooperation of Scientific Communities with Sivil Society) 20. Yuvarlak Masa Toplantısı, 16 March 2018, ODTÜ Afet Merkezi, Ankara.
• Açıkalın, O. ve Çiftçi, Yahya. 2018. “Deprem, Bilgi ve Toplum,” (Earthquakes, Knowledge and Society), 71. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 25-27 April 2018, ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi, Ankara.
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD)-Van Valiliği. 2012. Depremden sonra 120 gün… Van Depremi. AFAD-Van Valiliği: Van.
• Akşit, Bahattin. 1997. “Sosyoloji,” Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Bilim, Sosyal Bilimler içinde ss. 7-18. Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA): Ankara.
• Akşit, Bahattin, Serdar, Ayşe ve Tabakoğlu, Bahar. 2003. Sivil Toplumun ve Katılımın Güçlendirilmesinde Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü. TÜBİTAK-TÜBA-YÖK SOBAG Araştırma Raporu: Ankara.
• Altıntaş 2012. “Kentsel Dönüşüm Sürecinde İktidarın Meşrulaştırıcı Söylemi: Depremin Hegemonik Şiddeti,” Birikim. http://www.birikimdergisi.com/guncel-yazilar/434/kentsel-donusum-surecinde-iktidarin-mesrulastirici-soylemi-depremin-hegemonik-siddeti#.WICaQtKLTs0
• Balamir, Murat. 2000. “Kaderci Toplumun Yeniden Üretimi: Türkiye Afetler ve İmar Mevzuatının İrdelenmesi,” ss. 100-125. Der. E. M. Komut. Kentsel Yerleşmeler ve Doğal Afetler. Mimarlar Odası: Ankara.
• Danermark, Berth, Ekström, Mats, Jakobsen, L. ve Karlsson, J. 2003/2018. Toplumu Açıklamak: Sosyal Bilimlerde Eleştirel Realizm. Çev: Ümit Tatlıcan. Phoenix: Ankara.
• Donati, Pierpaolo ve Archer, Margaret S. 2015. The Relational Subject. Cambridge University Press: Cambridge.
• Fuller, Steve. 1991. Social Epistemology. Indiana University Press: Bloomington, First Midland Book Edition.
• Karancı, Nuray A. 2009. “Psychosocial Aspects of Disaster Risk Management,” ss. 41-66. Der. P. Gülkan, E. Başbuğ ve B. Burçak. Perspectives in Disaster Management. Middle East Technical University: Ankara.
• Kasapoğlu, Aytül ve Ecevit, Mehmet. 2002. Doğu Marmara 1999 Depreminin Sosyolojik Araştırması: Hasarları Azaltma ve Toplumu Depreme Hazırlıklı Kılma. Sosyoloji Derneği Yayınları: Ankara.
• Kasapoğlu, Aytül (der). 2016. Uygulamalı İlişkisel Sosyoloji. Yeni İnsan Yayınları: İstanbul.
• Köktürk, Erol ve Köktürk, Erdal. 2007. “Deprem ve Kentsel Dönüşüm İlişkileri,” Jeodezi-Jeoinformasyon Arazi Yönetimi Dergisi 97: 57-64.
• Kundak, Seda. 2017. “Radix of Resilience,” Journal of Resilience (Dirençlilik Dergisi) 1(1): 55-69.
• Restivo, Sal ve Loughlin, Julia. 1987/2010. “Eleştirel Bilim Sosyolojisi ve Bilimsel Geçerlilik,” Der. Bekir Balkız ve Vefa Saygın Öğütle. Bilim Sosyolojisi İncelemeleri içinde ss. 541-564. Doğu Batı Yayınları: İstanbul.
• Toplumbilim. 2006. Deprem Özel Sayısı. No: 21. İstanbul.
• Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği (TSKB). 2012. Sağlıklı Kentleşme ve Kentsel Dayanıklılık. Konferans Kitabı. Trabzon Buluşması, 3-5 Mayıs 2012, TSKB: Bursa.
• Varol, Nehir ve Buluş Kırıkkaya, Esma. 2017. “Afetler Karşısında Toplum Dirençliliği,” Dirençlilik Dergisi (Journal of Resilience) 1(1): 1-9.
• Yüksel, Şahika, Sercan, Mustafa, Sezgin, Ufuk ve Gökalp, Peykan G. 2005. Bir Depremden Sonra… Bir Depremden Önce… ADEPSTEP. Bağımsız İletişim Ağı IPS İletişim Vakfı: İstanbul.