Elazığ'da Deprem Sonrası Kentsel Formun Yeniden İnşaa Sürecinin Coğrafi Analizi

Year 2024, Volume: 8 Issue: 2, 161 - 183, 31.12.2024

Aşır Yüksel Kaya

https://doi.org/10.32569/resilience.1557650

Abstract

Şehirler, birçok insanı etkileyen ani olayların ortaya çıkabildiği, sosyo-kültürel ve ekonomik bağlamda oluşmuş yerleşim yerleridir. Kentleşme oranındaki artış, kaynakların aşırı tüketimi, yetersiz altyapı, düzensiz planlama ve verimsiz hizmetlerin neden olduğu çevresel etkiler, kentleri afetlere karşı savunmasız hale getirmektedir. Şehirleri geleceğe hazırlamak ve olası risklere karşı önlem almak için dirençlilik önemli bir kavram haline gelmiştir. Kentsel dirençlilik, kentlerin sosyal, ekonomik ve fiziksel altyapı sistemlerinin bir afet ya da felaketten en az zararla kurtulmasını sağlayan bir yaklaşımdır. Böylelikle kentsel yerleşimler sürdürülebilir ve daha güvenli yerler haline gelebilir. Bu çalışmanın amacı, Elazığ’da meydana gelen depremler sonrasında kentsel formun yeniden yapılandırılması ve kentsel dirençlilik süreçlerini incelemektir. 2020 ve 2023 yıllarında meydana gelen depremlerin ardından Elazığ, fiziksel, sosyal ve ekonomik yapısında ciddi tahribat yaşamıştır. Bu bağlamda, çalışma, Elazığ’ın kentleşme sürecinde kentsel dirençliliğin artırılması için mekânsal planlamanın ve afet risk azaltma stratejilerinin önemine vurgu yapmaktadır. İlk olarak Elazığ’ın tarihsel gelişimi ve kentsel form değişiklikleri incelenmiş, ardından bu değişimlere sebep olan doğal ve beşerî süreçler değerlendirilmiş ve şehrin dirençlilik durumu ortaya konulmuştur.

Keywords

Dirençlilik, Depremler, Binaların Yeniden İnşası, Kentsel Dönüşüm

Supporting Institution

This study is funded by the TUBITAK (Scientific and Technological Research Council of Türkiye) as part of the research 2219 overseas research scholarship program.

Geographical Analysis of the Urban Reconstruction Process After the Earthquake in Elazığ

Abstract

Urban resilience is the capacity of all systems coexisting in urban space to adapt, absorb and regenerate to long-term events and acute shocks. This process can be shaped according to the socio-economic structures of cities and the geographical space in which they are located. The concept of urban resilience has been analysed by using various research methods in different scientific fields. In this study, the physical resilience of urban reinforcement areas has been analysed. The earthquake resilience of a city is evaluated by the elements that work in the direction of shortening the normalisation processes of the city after an earthquake, both physically and socially. These elements are described by four prioritised components. Accordingly, safe open spaces, strategic buildings, the adequacy and distribution of vital infrastructure, and the existing road network and accessibility reveal the resilience of the city against a possible earthquake. The research consists of three stages. The first stage is data collection, the second stage is data classification and analysis, and the last stage is mapping of urban resilience. Within the scope of the research, the urban resilience of Malatya city was analysed and safe and unsafe areas were identified.

Keywords

Resilience, Earthquakes, Building reconstruction, Urban Transformation

Supporting Institution

This study is funded by the TUBITAK (Scientific and Technological Research Council of Türkiye) as part of the research 2219 overseas research scholarship program.

References

• AFAD. (2023). Earthquake Catalog. https://deprem.afad.gov.tr/event-catalog
• Akdemir, İ. O. (2013). Elazığ’ın Kentleşme Sürecinin Coğrafi Analizi. FÜ Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi, Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, C, 2, 1033-1054.
• Akdemir, İ. O., Çağlıyan, A., & Dağlı, D. (2015). Kentsel planlamada coğrafi bilgi: Elâzığ uygulaması. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 2(1), 53-76.
• Akdemir, İ. O., & Türkoğlu, E. (2022). Göçlerin Mekânın Dönüşümüne Etkisi: Güney Marmara Bölümü Örneği. Göç Araştırmaları Dergisi, 8(2), 191-225.
• Avcil, F., Işık, E., İzol, R., Büyüksaraç, A., Arkan, E., Arslan, M. H., Aksoylu, C., Eyisüren, O., & Harirchian, E. (2024). Effects of the February 6, 2023, Kahramanmaraş earthquake on structures in Kahramanmaraş city. Natural Hazards, 120(3), 2953-2991. https://doi.org/10.1007/s11069-023-06314-1
• Berkes, F., & Ross, H. (2013). Community Resilience: Toward an Integrated Approach. Society & Natural Resources, 26(1), 5-20. https://doi.org/10.1080/08941920.2012.736605
• Bodo, T. (2019). Rapid urbanisation: theories, causes, consequences and coping strategies. Annals of Geographical Studies, 2(3), 32-45.
• Brenner, N. (2004). New state spaces: Urban governance and the rescaling of statehood. OUP Oxford.
• Büyüközkan, G., Ilıcak, Ö., & Feyzioğlu, O. (2022). A review of urban resilience literature. Sustainable Cities and Society, 77, 103579. https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.103579
• Caglar, N., Vural, I., Kirtel, O., Saribiyik, A., & Sumer, Y. (2023). Structural damages observed in buildings after the January 24, 2020 Elazığ-Sivrice earthquake in Türkiye. Case Studies in Construction Materials, 18, e01886. https://doi.org/10.1016/j.cscm.2023.e01886
• Cimellaro, G. P. (2016). Urban Resilience for Emergency Response and Recovery. Geotechnical, Geological and Earthquake Engineering. https://doi.org/10.1007/978-3-319-30656-8
• Cutter, S. L., Barnes, L., Berry, M., Burton, C., Evans, E., Tate, E., & Webb, J. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global Environmental Change, 18(4), 598-606. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2008.07.013
• Demirbaş, N., Şahin, H., & Durucan, C. (2022). Hızlı değerlendirme yöntemlerinin performanslarının depremde hasar görmüş binalar kullanılarak değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 28(3), 389-400. https://doi.org/10.5505/pajes.2021.84115
• Dogan, G., Ecemis, A. S., Korkmaz, S. Z., Arslan, M. H., & Korkmaz, H. H. (2021). Buildings Damages after Elazığ, Türkiye Earthquake on January 24, 2020. Natural Hazards, 109(1), 161-200. https://doi.org/10.1007/s11069-021-04831-5 Elazığ Kentsel Strateji Belgesi. (2017) Elazığ Kentsel Dönüşüm Strateji Belgesi, Elazığ Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Bölümü Yayınları.
• Ersoy, M. (2013). Yeni Liberal Politikaların Türkiye Kentleri Üzerindeki Etkileri KBAM, 4. Sempozyumu,
• FEMA, P. (2015). 154: Rapid visual screening of buildings for potential seismic hazards: a handbook (Federal Emergency Management Agency Report, FEMA. P, Issue.
• Figueiredo, L., Honiden, T., & Schumann, A. (2018). Indicators for resilient cities.
• Gerçek, D. (2021). 21. Yüzyıl ve Dirençli Kentler. Mimarlık(417). http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=432&RecID=5228
• Gerçek, D., & Güven, İ. T. (2023). Urban Earthquake Vulnerability Assessment and Mapping at the Microscale Based on the Catastrophe Progression Method. International Journal of Disaster Risk Science, 14(5), 768-781. https://doi.org/10.1007/s13753-023-00512-y
• Hayli, S. (1998). Tarihi coğrafya açısından Harput şehrinin fonksiyonları ve etki sahası Dünü ve Bugünü ile Harput Sempozyumu, Elazığ.
• Hochrainer, S., & Mechler, R. (2011). Natural disaster risk in Asian megacities. Cities, 28(1), 53-61. https://doi.org/10.1016/j.cities.2010.09.001
• Holling, C. S. (1973). Resilience and Stability of Ecological Systems. Annual Review of Ecology and Systematics, 4(1), 1-23. https://doi.org/10.1146/annurev.es.04.110173.000245
• İnce, O. (2024). Structural damage assessment of reinforced concrete buildings in Adıyaman after Kahramanmaraş (Türkiye) Earthquakes on 6 February 2023. Engineering Failure Analysis, 156, 107799. https://doi.org/10.1016/j.engfailanal.2023.107799 Irajifar, L., Sipe, N., & Alizadeh, T. (2016). The impact of urban form on disaster resiliency. International Journal of
• Disaster Resilience in the Built Environment, 7(3), 259-275. https://doi.org/10.1108/ijdrbe-10-2014-0074
• Karakaş, E. (1999). Elazığ şehrinin gelişmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 129-154.
• Karakaş, E. (2008). Kentsel Gelişmede Konut Kooperatiflerinin Rolü Elazığ Örneği. V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu(16-17 Ekim), 281-290.
• Keleş, R. (2015). Kentleşme politikası (14. baskı). Ankara, Türkiye: İmge Kitabevi, 422-485.
• Koliou, M., Van De Lindt, J. W., McAllister, T. P., Ellingwood, B. R., Dillard, M., & Cutler, H. (2020). State of the research in community resilience: progress and challenges. Sustainable and Resilient Infrastructure, 5(3), 131-151. https://doi.org/10.1080/23789689.2017.1418547
• Kopar, M. (2007). Cumhuriyetin İlanından Sonra Elazığ'da Yapılan Yatırım ve Harcamalar (1927-1950). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 301-314.
• Köküm, M., & Özçeli̇k, F. (2019). TARİHSEL DEPREMLERİN YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİNE ÖRNEK BİR ÇALIŞMA: 1789 PALU (ELAZIĞ) DEPREMİ, DOĞU ANADOLU, TÜRKİYE. Bulletin Of The Mineral Research and Exploration, 1-10. https://doi.org/10.19111/bulletinofmre.603929
• Lfarakh, R. (2021). Dirençli bir şehre doğru (dirençlilik ve kentsel sistemler arasındaki bağın araştırılması İstanbul Kültür Üniversitesi/Lisansüstü Eğitim Enstitüsü/Mimarlık Ana Bilim …]. İstanbul.
• Özlüer, F. (2012). Afet riski altındaki alanların dönüştürülmesi hakkında kanun ve uygulama sorunları. Mimarlık Journal(366).
• Ribeiro, P. J. G., & Pena Jardim Gonçalves, L. A. (2019). Urban resilience: A conceptual framework. Sustainable Cities and Society, 50, 101625. https://doi.org/10.1016/j.scs.2019.101625
• Ritchie, H., Samborska, V., & Roser, M. (2024). Urbanization. Our world in data. https://ourworldindata.org/urbanization?source=content_type:react|first_level_url:article|section:main_content|button:body_link
• Sahin, H., Alyamaç, K. E., Durucan, A. R., Demirel, B., Ulaş Açıkgenç, M., Durucan, C., Demir, T., Ulucan, M. and Demirbaş, N. (2020). 24 Ocak 2020 Mw 6.8 Sivrice Depremi Elazığ Bölgesi Yapısal Hasarlar İnceleme Ve Değerlendirme Raporu. Elazıg.
• Sajjad, M., Chan, J. C. L., & Chopra, S. S. (2021). Rethinking disaster resilience in high-density cities: Towards an urban resilience knowledge system. Sustainable Cities and Society, 69, 102850. https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.102850
• Sajjad, M., Chan, J. C. L., & Kanwal, S. (2020). Integrating spatial statistics tools for coastal risk management: A case-study of typhoon risk in mainland China. Ocean & Coastal Management, 184, 105018. https://doi.org/10.1016/j.ocecoaman.2019.105018
• Sarıbeyoğlu, M. (1951). Aşağı Murat bölgesinin beşeri coğrafyası. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Doğu Anadolu Araştırmaları İstasyonu.
• Sarışık, N., Ilıkkan, S. S., Alkan, S. and Avcı, G. (2023). 81 İle İlişkin Genel Göstergeler. Ankara. Sengezer, B., & Koç, E. (2005). A Critical Analysis of Earthquakes and Urban Planning in Türkiye. Disasters, 29(2), 171-194. https://doi.org/10.1111/j.0361-3666.2005.00279.x
• Sergün, Ü. (1975). Beşerı̂ coğrafya açısından bir araştırma Uluova (Vol. 82). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Sharifi, A. (2019). Urban form resilience: A meso-scale analysis. Cities, 93, 238-252. https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.05.010
• Sharifi, A. (2020). Urban Resilience Assessment: Mapping Knowledge Structure and Trends. Sustainability, 12(15), 5918. https://doi.org/10.3390/su12155918
• Sunkar, M. (2018). Palu’da (Elazığ) Tarihsel ve aletsel dönemdeki büyük depremler ve yerleşmeler üzerindeki etkileri. Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi 297 Uluslararası Palu Sempozyumu.
• Şahinalp, M. S., & Günal, V. (2016). Türkiye'de Şehirleşme Hareketleri Üzerine Terer Olaylarının Etkisi Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi,, 37(4), 30-42.
• Şengün, M. T. (2012). Harput Platosunda Doğal Ortam İnsan İlişkileri ve Doğal Çevre Planlaması. Elazığ Valiliği Yayınları.
• Şikoğlu, E., & Güney, Y. (2020). A Geographical Assessment on the Reflection in the City Center of 24 January 2020 Sivrice (Elazig) Earthquake. Resilience, 4(2), 275-292. https://doi.org/10.32569/resilience.779242
• Tezer, S. T., & Özgür, E. F. (2018). Yerleşme Tarihi Analizinde Tarihsel Coğrafya ve Kentsel Morfolojinin Bir Araya Geliş Olanakları Üzerine Yeniden Düşünmek: Antakya Örneği. Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı, 297-308.
• Tuğaç, Ç. (2019). Kentsel Dirençlilik Perspektifinden Yerel Yönetimlerin Görevleri ve Sorumlulukları. İDEALKENT, 10(28), 984-1019. https://doi.org/10.31198/idealkent.634144
• Tuğaç, Ç. (2021). Tarihsel Gelişim Süreci İçinde Anadolu’daki Yerleşimler ve Konut Tipolojileri Üzerine Bir Değerlendirme. Kocaeli Üniversitesi Mimarlık ve Yaşam Dergisi. https://doi.org/10.26835/my.892537
• TUIK, (2023). Building Permit Statistics. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=insaat-ve-konut-116&dil=1
• TUIK, (2023). Labour Force Statistics. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Employment,-Unemployment-and-Wages-108
• TUIK, (2023). Address Based Population Registration System Results. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=en
• Türkoğlu, E., & Elmastaş, N. (2022). Suriyeli Siğinmacilarin Mekâni Dönüştürücü Etkisi: Gaziantep Kenti Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33(1), 65-81. https://doi.org/10.18069/firatsbed.1197297
• Türkoğlu, H. (2014). Afete Dirençli Şehir Planlama ve Yapılaşma, İSMEP Rehber Kitaplar Beyaz Gemi Sosyal Proje Ajansı. Erişim adresi: http://www. guvenliyasam. org.
• Ubaura, M., Miyakawa, M., & Nieda, J. (2016). Land Use Change after Large Scale Disasters a Case Study of Urban Area of Ishinomaki City after the Great East Japan Earthquake. Procedia Engineering, 161, 2209-2216. https://doi.org/10.1016/j.proeng.2016.08.817
• UNPD. (2024). World population prospects: The 2022 revision. U. Nations. https://population.un.org/wpp/
• Uzun, C., & Çakar, E. (2016). 17. YÜZYILDA HARPUT KALESİ. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(2), 337-350.
• Wannous, C., & Velasquez, G. (2017). United Nations Office for Disaster Risk Reduction (UNISDR)—UNISDR’s Contribution to Science and Technology for Disaster Risk Reduction and the Role of the International Consortium on Landslides (ICL). In (pp. 109-115). Springer International Publishing. https:// doi.org/10.1007/978-3-319-59469-9_6
• Witt, E., & Lill, I. (2018). Methodologies of contemporary disaster resilience research. Procedia Engineering, 212, 970-977. https://doi.org/10.1016/j.proeng.2018.01.125
• Yıldırım, H. (2021). Neoliberal Bir Politika Olgusu olarak Türkiye'de Gecekondu Mekanı Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 2(2), 257-275.
• Yılmaz, E. (2016). Konut sorunu ve toplu konut üretiminde TOKİ’nin ve belediyelerin rolü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(7), 31-50.
• Yoon, D. K., Kang, J. E., & Brody, S. D. (2016). A measurement of community disaster resilience in Korea. Journal of Environmental Planning and Management, 59(3), 436-460. https://doi.org/10.1080/09640568.2015.1016142
• Yüksel, K. U., & Karaçor, E. (2021). Afet Riskleri ile İlgili Kentsel Dayanıklılık Çalışmalarının Yöntemsel Olarak İncelenmesi. İDEALKENT, 12(34), 1531-1558. https://doi.org/10.31198/idealkent.846722
• Zengin, B., & Aydin, F. (2023). The Effect of Material Quality on Buildings Moderately and Heavily Damaged by the Kahramanmaraş Earthquakes. Applied Sciences, 13(19), 10668. https://doi.org/10.3390/app131910668
• URL 1: https://yurtsever.org.tr/2020/elazig-depreminde-14-yurttasin-can-verdigi-dilek-apartmani-13-yil-once-agir-hasar-almis-sadece-guclendirme-yapilmis-397397/
• URL 2: Kahramanmaraş merkezli depremlerde hayatını kaybedenlerin sayısı 50 bin 96 oldu, 20.03.2023. https://www.aa.com.tr/tr/asrin-felaketi/kahramanmaras-merkezli-depremlerde-hayatini-kaybedenlerin-sayisi-50-bin-96-oldu/2850716. Accessed 02.04.2024.
• URL 3: https://www.yenisafak.com/ekonomi/elazigda-yikilan-aykent-apartmani-ile-ilgili-sok-iddia-kolonlari-kesildi-3523321
• URL: https://www.elazig.bel.tr/foto-galeri/sehirden-gorunumler