Talfiq in the Arabic Language

Year 2025, Issue: 29, 245 - 260, 20.10.2025

Bünyamin Arvasi

https://doi.org/10.32950/rid.1602361

Abstract

The Arabic language is one of the richest languages in the world. Therefore, in some cases, even the shape or vowel points of words can cause the meaning to change. In fact, the vowel point studies of the Holy Quran were started with the aim of preventing incorrect pronunciation. However, despite the vowel point studies, there was no consensus among scholars on the meaning of the Quranic verses. As a result, different readings emerged. Most of these differences are based on grammatical rules. As seen in many other fields, too, there have sometimes been disagreements among scholars in the field of the Arabic language. As a result of these disputes, each opinion holder naturally presented some evidence that supported his own opinion and refuted the opposing opinion. Differences of opinion in the Arabic language sometimes occurred between language schools and sometimes between individual linguists. Some linguists have compiled existing views and combined certain parts of these views to create a new view. This situation, which is related to the action of talfiq (combination of opinions from different madhabs) and ihdâsu qawlin thalis (formation a third opinion) in the science of fiqh, is named as indirect talfiq by some scholars and as direct talfiq by others. The issue of talfiq in the language, which is not discussed separately as in other grammatical rules and is mentioned scatteredly by linguists, was first discussed separately by Ibn Jinni in his "el-Khassas" named "Tarkib al-Madhaib". While there are those who consider the telfîk issue in the language as absolutely permissible, there are also those who accept it conditionally. Some scholars, on the other hand, attribute the issue of talfiq in the language to the issue of "Tadakhul al-Lughah", known as the selection and combination of words in the language from separate chapters. As well as, they state that the provisions for tadakhul are also valid for talfiq in the language. This study discussed and comprehensively analyzed the views of some linguists, who expressed different views on some subjects and came up with a new view. Moreover, it tried to answer the questions such as how the issue of talfiq in the language occurred, what its position was compared to other views, and how it was received by linguists. Although this study mainly focuses on talfiq in the Arabic language, it also explains issues of talfiq and ihdâsu qawlin thalis in the science of fiqh as it is closely related to them. Within the framework of talfiq in the Arabic language, this study examined the opinions of linguists on the subject mentioned one by one, then it tried to explain the views of those scholars in the field of talfiq. On the other hand, it tried to explain whether the views on talfiq in the Arabic language are accurate or not, taking into account the meaning, language rules and the opinions of other linguists, and what their degree of arbitrariness is compared to other existing views. As a result of the research, it has been determined that linguists sometimes combine (talfiq) the views of two schools, and at other times the views of multiple linguists, and that talfiq is a widely used method employed by many scholars.

Keywords

Arabic language , Arabic grammar , Madhab , Talfiq , Terkib al-Madhaib.

Arap Dilinde Mezhepler Arası Telfîk

Abstract

Arap dilinin kendine özgü bir yapısı bulunmaktadır. Bazı durumlarda kelimelerin şekil veya harekeleri bile anlamın değişmesine sebep olmaktadır. Nitekim Kur’ânı Kerim’in harekeleme çalışmaları da yanlış anlamın önüne geçme amacıyla başlamıştır. Ancak harekeleme çalışmalarına rağmen Kur’ân âyetlerinin anlamı hususunda âlimler arasında ittifak sağlanmamıştır. Bunun neticesinde de farklı kırâatler ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan bu farkların çoğu gramer kurallarına dayanmaktadır. İlim ehli arasında birçok alanda olduğu gibi Arap dili alanında da zaman zaman ihtilaflar söz konusu olmuştur. Ortaya çıkan bu ihtilaflar neticesinde de her görüş sahibi doğal olarak kendi görüşüne takviye, karşı görüşe de reddiye niteliğinde olan bazı deliller ortaya koymuştur. Arap dilinde meydana gelen görüş ayrılıkları bazen dil ekolleri arasında, bazen de bireysel olarak dilbilimciler arasında gerçekleşmiştir. Bazı dilbilimciler ise var olan görüşleri derleyip bu görüşlerin belli kısımlarını birleştirerek yeni bir görüş ortaya koymuşlardır. Fıkıh ilmindeki telfîk ve (ihdâsu kavlin sâlis) Üçüncü bir görüş ortaya çıkarma eylemi ile münasebet içerisinde olan bu durum, bazı âlimler tarafından dolaylı, bazıları tarafından oğrudan telfîk olarak isimlendirilmiştir. Diğer gramer kurallarında olduğu gibi müstakil bir biçimde ele alınmayan ve dilbilimciler tarafından dağınık bir şekilde zikredilen dildeki telfîk meselesi ilk defa İbn Cinnî tarafından “el-Hasâis” adlı eserde “Terkîbu’l-mezâhib” ismiyle müstakil olarak ele almıştır. Dildeki telfîk meselesini mutlak olarak caiz görenler olduğu gibi şartlı olarak kabul edenler de olmuştur. Bazı âlimler ise dildeki telfîk meselesini yine dilde olan kelimelerin ayrı baplardan seçilip birleştirilmesi olarak bilinen “Tedâhulü’l-luğât” meselesine hamlederek tedâhul için var olan hükümlerin dildeki telfîk için de geçerli olduğunu ifade etmişlerdir. Çalışmada bazı konular hakkında farklı görüşleri telfîk edip ortaya yeni bir görüş çıkaran bazı dilbilimcilerin görüşleri ele alınıp kapsamlı biçimde tahlil edilip dildeki telfîk meselesinin nasıl gerçekleştiği, diğer görüşlere göre konumunun ne olduğu ve dilbilimciler tarafından nasıl karşılandığı gibi sorular cevaplandırılmaya çalışıldı. İfade edildiği üzere konu fıkıh ilmindeki telfîk ve ihdâsu kavlin sâlis meseleleriyle yakın münasebet içerisinde olduğundan her ne kadar çalışmanın ana konusu Arap dilindeki telfîk meselesi olsa da konunun bütüncül ve daha iyi anlaşılması hasebiyle fıkıh ilmindeki telfîk ile ihdâsu kavlin sâlis meseleleri gereği kadar açıklandıktan sonra Arap dilindeki telfîk meselesi ele alındı. Bu bağlamda çalışmanın konusu olan Arap dilindeki telfîk meselesi çerçevesinde dilbilimcilerin ilgili konu hakkındaki görüşleri tek tek ele alınıp incelendikten sonra bu mezhepleri telfîk edenlerin görüşü açıklanmaya çalışıldı. Öte yandan Arap dilinde tespit edilen telfîk şeklindeki görüşlerin, anlam, dil kuralları ve diğer dilbilimcilerin görüşleri dikkate alınarak isabetli olup olmadıkları ve var olan diğer görüşlere göre keyfiyet derecelerinin ne olduğu gibi hususlar açıklanmaya çalışıldı. Yapılan araştırma neticesinde dilbilimcilerin bazen iki mezhebin görüşünü bazen birden fazla dilbilimcinin görüşünü telfik ettiği, telfîk’in bir çok alim tarafından kullanılan yaygın bir yöntem olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Arap dili ve Belagatı , Arap grameri , Mezhep , Telfîk , Tarkib al-Madhaib

References

• ‘Aynî, Bedruddin, el-Mekâsidu’n-Nahviyye fî Şerhi’ş-şevâhidi’l-Elfiyye, thk. Ali Muhammed Fahr-Ahmed Muhammed Tevfik, Kahire: Dâru’s-Selâm li’t-Tibâ‘a ve’n-Neşri ve’t-Tevzî’ 2010.
• ‘İyâd b. Nâmî es-Sülemî, Usûlu’l-fıkhi’l-lezî lâ yeseu’l-fâkihe cehlühu, Riyad: Daru’t-Tedmuriyye, 2005.
• Abdullah b. Muhammed b. Hasan es-Seidî, et-Telfîk ve hükmühü fi fikhi’l-İslamî, şy.y,y, ts.
• Âmidî, Seyfuddin, el-Ahkâm, thk. Abdurrazzak Afîfî, Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, ts.
• Bağdâdî, Abdulkadir, Hizânetu’l-edeb ve lubbu libâbi lisâni’l-‘Arab thk, şrh. Abdusselam Muhammed Harun, Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1997.
• Bağdâdî, Abdulkadir, Şerhu ebyâti Muğni’l-lebîb, thk. Abdulaziz Rabâh-Ahmed Yûsuf Dakkâk, Beyrut: Dâru’l- Me’mûn, 1973-1993.
• Bânî, Muhammed Said b. Abdurrahman Umdetü’t-tahkik fi’t-taklid ve ‘t-telfîk, Dimaşk: Daru’l-Kadirî, 1997.
• Ebu Ya'lâ, el-İdde fi usûli'l-fıkh, thk. Ahmed b. Ali el-Mubârekî, ş.y, y.y, 1990.
• Enbârî, Ebu’l Berekât Abdurrahmân b. Muhammed, el-İnsâf fî mesâili’l-hilâf beyne’n-Nahviyyîn el-Basriyyin ve’l- Kûfiyyîn, Beyrût: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 1987.
• Endelûsî, Ebû Hayyân İrtişâfu’d-darab min lisâni’l-Arab, thk. Recep ‘Usman Muhammed-Ramzan Abduttavvâb, Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1998.
• Endelûsî, Ebû Hayyân, et-Tezyîl ve’t-tekmîl fî şerhi Kitâbi’t-Teshîl, thk. Hasan Hindâvî, Dimaşk: Dâru’l-Kalem, ts.
• Esterâbâdî, Radıyyüddîn Muhammed b. el-Hasen, Şerhu’l-Kâfiye, 2. bsk. Bingazi: Câmi‘atu Karyunus, 1996.
• Ezherî, Halid b. Abdullah et-Tasrîh bi medmûni’t-tevdîh fi’n-nahv, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Ezherî, Halid b. Abdullah, Mûsilu’t-tullâb, thk. Abdulkerim Mucahid, Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1996.
• Ezherî, Halid b. Abdullah, Şerhu’t-Tasrîh ‘alâ’t-Tavdîh, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Fezâz, Muhammed Nasiruddin. “Z’ahiretu’t-telfîk beyne’l-mezâhibi’n-nahviyye ‘inde’l-müteahhirîn”, Siyâkâtu’l-luğa ve’Dirâsâtu’l-Beyniyye, 10/1 (Ocak 2025), 145-158.
• Hafnâvî, Muhammed İbrahim, Tebsîru’n-nücebâ bi hakîkati’l-ictihâdi ve’t-taklîdi ve’t-telfîki ve’l-iftâ, Kahire: Dâru’l- Hadîs, 1995.
• Heytemî, Şihabüddin Ahmed b. Muhammed, el-Fetava’l-fikhiyyetü’l-kübra, ş.y, el-Mektebetü’l-İslamiyye, ts.
• Hudarî, Muhammed b. Mustafa b. Hasan, Hâşiyetu’l-Hudarî ‘alâ Şerhi İbn Akîl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
• İbn Âbidin, Hâşiyetü Reddi’l-muhtâr alâ'd-Dürri'l-muhtâr, İstanbul: y.y, 1984.
• İbn Abidin, Muhammed Emin, el-‘Ukûdu’d-durriye fi tenkihi’l-fetâva’l-Hâmidîyye, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• İbn Cinnî, el-Hasâis, thk. Abdulhamid Hidâvî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• İbn Cinnî, el-Munsîf, thk. İbrahim Mustafa vd. Mısır: Vizâretu’l-Ma‘ârif, 1954.
• İbn Cinnî, Sirru sina‘âti’l-i’râb, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Hişâm, Evdahu’l-mesâlik ilâ Eliyyeti İbn Malik, thk. Berekat Yusuf Hebut, Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Hişâm, Muğni’l-lebîb ‘an kütübi’l-e’ârib, İstanbul: Dâru’l-Lubâb, 2021.
• İbn Malik et-Tâî, Elfiyyetu İbn Malik, thk. Abdulmuhsin b. Muhammed el-Kasım 4. Bsk. ş.y, y.y, 2002.
• İbn Mâlik et-Tâî, Şerhu’t-Teshîl li İbn Mâlik, thk. Abdurrahman es-Seyyid- Muhammed Bedevî, Hicr: y.y, 1990.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mukrem, Lisânu’l Arab, 3. baskı, Beyrut: Daru Sadır, 1993,
• İbn Nâziru’l-Ceyş Abdurrahmân b. Muhammed b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdiddâim et-Teymî, Temhîdu’l-kavâ‘id bi şerhi Teshîli’l-fevâid , thk. Komisyon, ş.y, Dâru’s-Selâm, 2007.
• İbn Serrâc, el-Usûl fî’n-nahv, thk. Abdulhaseyn el-Fetlî, Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, ts.
• İbn Ya‘îş, Şerhu’l-mufassal li’z-Zemahşerî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• İsfehânî, Ebu Senâ, Beyânu'l-Muhtasar, thk. Muhammed Mazhar, Cidde: Dâru’l-Medenî, 1986.
• İsnevî, Cemaluddin Ebû Muhammed Abdurrahim b. Hüseyin Nihâyet's-sûl şerhu Minhâci’l-vusûl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Karâfî, Şihabüddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. İdris, Şerhu Tenkihi’l-fusûl fi ihtisâri’l-mahsul fi’l-usûl, Beyrut: Daru’l-Fikr, 2004.
• Kârî, Ali b. Muhammed el-Hervevî. el-Esrâru’l-Merfûa fî’l-Ahbâri’l-Mevdûa (el-Mevdûʿâtu’l-Kübrâ), tahkik: Muhammed es-Sabbâğ, Beyrut: Dârü’l-Emâne / Müessesetü’r-Resâle, ts.
• Komisyon, Usûlu’n-nahv I, Medine: Câmi‘atu’l-Medîneti’l-‘Âlemiyye, ts.
• Lakânî, Burhanuddin İbrahim b. İbrahim, Menâru usûli'l-fetâvâ, thk. Abdullah el- Hilâli, Mağrib: Vizâretu'l-Evkâf ve'ş- Şuûni'l-İslâmiyye, 2002.
• Muhammed b. Muhammed Hasan Şurrâb, Şerhu’ş-şevâhidi’ş-şi’riyye, Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 2007.
• Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr el-Müberred, el-Muktadab, thk. Muhammed Abdulhalik el-Udayma, Beyrut: ‘Âlemu’l-Kütüb 1972.
• Muhammedoğlu, Suheyb."Asli ve Feri İrab Arasında Fiili Muzari ",Socıal Scıences Studıes Journal (Sssjournal)(2023)
• Murâdî, Hasan b. Kasım el-Cene’d-dânî fî hurûfi’l-me‘ânî, thk. Fahruddin kabâve-Muhammed Nedim Fadl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• Mustafa, Ahmed Muhammed Abdulcelil. “Terkîbu’l-mezâhib dirâsetün te’sîliyyetün tatbîkiyyetün fî’n-nahvi ve’s- sarf”, Mecelletu Kulliyeti’l-luğati’l-Arabiyye bi İtâyi’l-Bârûd, 1/37 (Şubat 2024), 2404-2464.
• Râzî, Muhammed b. Ebû Bekir b. Abdulkadir, Muhtâru’s-Sihâh, Beyrut: Mektebu Lubnan, , 2006.
• Rehibânî, eş-Şeyh Mustafa es-Suyûtî, Metâlibu ûli’n-nuhâ fî şerhi Gâyeti’l-müntehâ, ş.y, el-Mektebu’l-İslâmî, ts.
• Sabbân, Muhammed b. Ali Haşiyetu’s-Sabbân ‘alâ şerhi’l-Üşmûnî li’l-Elfiyye, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Sâidî, Abdurrazzak b. Ferâc Tedâhulü’l-usûli’l-luğaviyye ve esruhu fi binâi’l-mu’cem, Medine: İmadetı Bahsi’l- İlmiyye, 2002.
• Sıddîkī Muhammed Alî b. Muhammed Allân b. İbrâhîm el-Bekrî, Dâʿi’l-felâḥ li-muḫabaâti’l-İḳtirâḥ, ş.y, y.y,ts.
• Sîbeveyhi, el-Kitâb, thk. Abdusselam Muhammed Harun, Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1988.
• Suyûtî, Celaluddin, el-Eşbâh ve'n-nezâir, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Suyûtî, Celaluddin, el-İktirah fi usûli'n-nahv, Dimaşk: Dâru'l-Beyrûtî, 2006.
• Şaban, Fayze Muhammed Abdullah. “et-Terkîbu’l-mezhebî ve mesâiluhu’n-nahviyye ve’s-sarfiyye”, Mecelletu Kulliyeti’l-luğati’l-Arabiyye bi Esyût, 3/43 (Şubat 2024) 2288-2364.
• Şâtıbî, İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî, el-Maḳâsıdü’ş-şâfiye fî şerḥi hulâṣati’l-Kâfiye, thk. Komisyon, Mekke: Ma’hedu’l-Buhûsi’l-‘İlmiyye li İhyâi’t-turâsi’l-İslamiyye, 2007.
• Ukberî, Muhibbüddîn Abdullāh b. el-Hüseyn b. Abdillâh, el-Lubâb fî ‘ileli’l-binâ ve’l-i’râb, thk. Abdulilah en-Nebhân, Dimaşk: Dâru’l-Fikr, 1995.
• Ukberî, Muhibbüddîn Abdullāh b. el-Hüseyn b. Abdillâh, Et-Tebyîn ‘an mezâhibi’n-nahviyyîn, thk. Abdurrahman b. Süleyman el-‘Useymîn, Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, 1986.
• Üşmûnî, Nûruddîn Alî b. Muhammed b. Îsâ b. Yûsuf, Şerhu’l-Üşmûnî ‘alâ’Elfiyye, thk Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1955.
• Zahir Şevket el-Beyâtî, Edevâtu’l-i‘râb, Beyrut: Mecdu’l-Müesseseti’l-Câmi‘iyye, 2005.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedruddîn, el-Bahru’l-Muhît fî Usuli’l-Fıkh, yy.y, Dâru’l-Ketbî, 1994.
• Zuheylî, Vehbe Usûlu’l-fıkhi’l-İslâmî, Dimaşk: Daru’l-Fıkr, 1986.