Islamophobia in the Context of Its Similarity to the First Crusades

Year 2025, Issue: 29, 13 - 30, 20.10.2025

Barış Tüzüner , Erol Sungur

https://doi.org/10.32950/rid.1610135

Abstract

The purpose of this article is to examine the phenomenon of Islamophobia, which expands from fear to hatred and then to violence, and to highlight its commonalities with the First Crusade. Thus, the aim is to analyze the phenomenon of Islamophobia from a broader perspective, along with its historical dimension. Western researchers have defined Islamophobia as a baseless fear to Muslims. However, today this concept has transformed into a complex phenomenon that expresses the marginalization Muslims face in European societies and the reasons for this marginalization, as well as possible solutions. After World War II, the Muslims who went to Europe as workers obtained citizenship in the countries they moved to. This led to them gaining more visibility in public spaces and wanting to benefit from social rights as much as an average European citizen. However, this situation has been met with an ethnocentric reaction from local citizens, who fear losing their privileges. Therefore Muslims, labeled as "others" who reject integration into social life, have been put back in the crosshairs in Europe through mass media. Moreover, the Islamophobic rhetoric used by far-right European politicians seeking to establish themselves in political life, along with terrorist attacks like September 11, has led to a rapid increase in violence against Muslims in Europe. It is understood that a negative propaganda campaign against Muslims was conducted during the First Crusade (1096-1099), which also contained similar elements of fear. In medieval European society, it is observed that religion, which played a decisive role in identity, was the source of conflict between Muslim and Western cultures. When we examine the echoes of Pope Urban II's call in the city of Clermont, France (1095), it is understood that there are very similar expressions to those used in contemporary Islamophobic elements. Clerics who fervently supported the Pope's call and political actors who considered their own interests incited the masses and initiated the First Crusade. At the end of the three-year campaign, the Crusaders, who took control of Jerusalem, executed almost all the Muslims living in the city and gathered the Jews in a synagogue, accusing them of spying for the Muslims, and burned them. As in the present day, it is a historical fact that while religious elements were the dominant factor in the emergence of the conflict between these two cultures, economic and political elements were also present. The fact that no academic study comparing Islamophobia and the First Crusade in terms of their commonalities has been conducted in our country constitutes the unique aspect of our article. While using qualitative research methods to answer the main question of the study, data sources were obtained through observation, document examination, literature review, and the examination of newspapers and brochures. These findings were analyzed using the descriptive analysis method. As a result of the research, similarities have been identified between the First Crusade and contemporary Islamophobia. It is understood that negative prejudices against Muslims and the Islamic religion existed in both periods. It is understood that while religious and cultural justifications were put forward by the ruling powers to create a negative perception of Muslims and the Islamic religion, political and economic reasons were manipulated.

Keywords

Sociology of Religion , Islamphobia , Xenophobia , Orientalism , First Crusade , Christianity , Europe

I. Haçlı Seferiyle Benzerliği Bağlamında İslamofobi

Abstract

Bu makalenin amacı, korkudan-nefrete ardından şiddete doğru dönüşerek genişleyen İslamofobi olgusunu incelerken, I. Haçlı seferi ile taşıdığı ortak yönleri göstermektir. Böylelikle İslamofobi olgusunun tarihsel boyutuyla beraber daha geniş bir perspektiften analiz edilmesi hedeflenmektedir. Batılı araştırmacılar, İslamofobi’yi Müslümanlara karşı temelsiz bir korku olarak tanımlamışlardır. Ancak günümüzde bu kavram, Müslümanların Avrupa toplumlarında maruz kaldıkları ötekileştirmeyi ve bu ötekileştirmenin nedenleri ile muhtemel çözümlerini ifade eden komplike bir olguya dönüşmüştür. İkinci Dünya Savaşının ardından Avrupa’ya işçi olarak giden Müslümanların, gittikleri ülkelerde vatandaşlık alması, kamusal alanlarda daha fazla görünürlük kazanmalarına ve ortalama bir Avrupa vatandaşı kadar sosyal haklardan faydalanmak istemelerine yol açmıştır. Fakat bu durum, yerel vatandaşlar tarafından kendi imtiyazlarını kaybedecekleri korkusuyla etnosantrik bir tepkiyle karşılanmıştır. Çünkü toplumsal hayata entegrasyonu reddeden “ötekiler” diye etiketlenen Müslümanlar, kitle iletişim araçları yoluyla Avrupa’da tekrar hedef tahtasına oturtulmuştur. Bununla birlikte, siyasi hayatta kendisine yer edinmek isteyen aşırı sağcı Avrupalı siyasetçilerin, kendi çıkarları doğrultusunda kullandıkları islamofobik söylem ve 11 Eylül gibi terör saldırıları neticesinde Avrupa’da Müslümanlara karşı şiddet olayları tahmin edilemez bir hızda yükselmiştir. İçerisinde benzer korku unsurlarını barındıran I. Haçlı seferinde de (1096-1099) Müslümanlara karşı olumsuz bir propaganda faaliyetinin yürütüldüğü anlaşılmaktadır. Ortaçağ Avrupa toplumunda, kimlik açısından belirleyici bir rol oynayan dinin, Müslüman ve Batı kültürleri arasında çatışmanın kaynağı olduğu görülmektedir. Papa II. Urbanın Fransa’nın Clermont kentinde (1095) yaptığı çağrının yankılarını incelediğimizde, içerisinde günümüzde kullanılan İslamofobik unsurlarla çok benzer ifadelerin olduğu anlaşılmaktadır. Papalığın çağrısını ateşli bir şekilde savunan din adamları ile kendi çıkarlarını düşünen siyasi aktörler, kitleleri harekete geçirerek I. Haçlı seferini başlatmışlardır. Üç yıl süren seferin sonunda, Kudüs’te yönetimi ele alan Haçlılar, bu şehirde yaşayan neredeyse bütün Müslümanları kılıçtan geçirmiş ve Yahudileri de Müslümanlara casusluk yaptıkları iddiasıyla sinagogda toplayarak yakmışlardır. Günümüzde olduğu gibi bu iki kültür arasındaki çatışmanın ortaya çıkmasında dini unsurların başat etken olmasıyla birlikte ekonomik ve siyasi unsurların bulunduğu da tarihi bir gerçektir. Taşıdıkları ortak yönler açısından İslamofobi ve I. Haçlı seferini mukayese eden akademik bir çalışmanın ülkemizde yapılmamış olması makalemizin özgün yönünü oluşturmaktadır. Çalışmanın temel sorusuna cevap bulmak için nitel araştırma yöntemi kullanılırken veri kaynakları, gözlem, doküman incelemesi, literatür tarama, gazete ve broşürlerin incelenmesi yoluyla elde edilmiştir. Bu bulgular, betimleyici analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda I. Haçlı seferi ve çağdaş İslamofobi olgusu arasında benzerlikler olduğu tespit edilmiştir. Müslümanlara ve İslam dinine karşı olumsuz önyargıların her iki dönemde de var olduğu anlaşılmaktadır. İktidar kesimlerince dini ve kültürel gerekçeler öne sürülerek Müslümanlara ve İslam dinine karşı olumsuz bir algı oluşturulurken siyasi ve ekonomik nedenlerin manipüle edildiği anlaşılmaktadır.

Keywords

Din Sosyolojisi , İslamofobi , Yabancı Düşmanlığı , Oryantalizm , I. Haçlı Seferi , Hıristiyanlık , Avrupa

References

• Acemoglu, Daron vd. (ed.). The Search For Europe: Contrasting Approaches. Bibao: Openmind Publications, 2015.
• Alkan, M. Nail. “Avrupa’da Yükselen Irkçılık: Pegida Örneği”. Gazi Akademik Bakış 8/16 (2015), 275-289.
• Allen, Christopher. Islamophobia. England: Ashgate Publishing Limited, 2010.
• Ar, Merve. İslamofobinin dini ve kültürel kökenleri. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Doktora, 2019.
• Aslan, Ahmet. “İslamofobi Çalışmalarında Kuramsal Yaklaşımlar: Türkçe Makaleler Üzerine Bir Değerlendirme”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 54 (2021), 1-26.
• Atiya, Aziz Suryal. Ortaçağ Sonlarında Haçlı Seferi Propoganda ve Projeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2023.
• Bailey, Michael D. “The Disenchantment of Magic: Spells, Charms, and Superstition in Early European Witchcraft Literature”. The American Historical Review 111/2 (2006), 383-404.
• Bauer, Wise. Ortaçağ Dünyası Roma İmparatoru Büyük Constantinus’un Hıristiyanığı Kabul Etmesinden I. Haçlı Seferi’ne. çev. Mehmet Moralı. İstanbul: Alfa Basım Yayım, 2013.
• Besheer, Mohamed. Muslims Are A Growing Presence İn U.S., But Still Negative Views From The Public. USA: Pew Resarch, 2021. https://www.pewresearch.org/short-reads/2021/09/01/muslims-are-a-growing-presence-in-u-s-but-still-face-negative-views-from-the-public/
• Caldwell, Christopher. Avrupa’da Devrimin Yansımaları: Göç, İslam ve Batı. çev. Hasan Kaya. İstanbul: Profil Yayınları, 2011.
• Canatan, Kadir- Özcan Hıdır (ed.). Batı Dünyasında İslamofobi ve Anti-İslamizm. Ankara: Eski Yeni Yayınları, 2007.
• Demirkent, Işın. Haçı Seferleri. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 2004.
• Diamat, Jeff. Q&A: Measuring Attitudes toward Muslims and Jews in Western Europe. Pew Resarch, 2018. https://www.pewresearch.org/short-reads/2018/06/01/qa-measuring-attitudes-toward-muslims-and-jews-in-western-europe/
• Edward, W. Said. Orientalism. Penguin Classics, 2003.
• Emiroğlu, Bekir. “Avrupa’da Yükselen İslamofobi: Güncel Zorluklar ve Dinamikler”. Sosyal, Kültür ve Kimlik Boyutlarıyla Avrupa Birliği. ed. Murat Necip Arman- Cengiz Çağdaş. Ankara, 1. Basım, 2021.
• Eroğlu, Ahmet Hikmet. “Doğu Batı Kiliselerinin Ayrılış Nedenleri”. Dini Araştırmalar 2/5 (1999), 387-413.
• Fekete, Liz. “Anti-Muslim Racism and the European Security State”. Race&Class 46/1 (2004), 3-29.
• Gaetano, Mosca. Siyasi Doktrinler Tarihi Eski Çağdan Zamanımıza Kadar. çev. Semih Tiryakioğlu. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2019.
• Giddens, Anthony. Sosyoloji. ed. Hüseyin Özel. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 1. Basım, 2012.
• Göle, Nilüfer. İç İçe Girişler: İslam ve Avrupa, Metis Yayınları. İstanbul: Metis Yayınları, 2008.
• Huntington, Samuel. “Medeniyetler (Çatışması) Değilse Nedir? Soğuk Savaş Sonrası Dünyasının Paradigmaları”. Medeniyetler Çatışması ve Samuel P. Huntıngton. ed. Murat Yılmaz. 72-85. İstanbul: Vadi Yayıncılık, 2020.
• Hussain, Amjad. “Brıtısh Muslıms And The Brıtısh Understandıng Of Islam”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/18 (2007), 7-13.
• İplikçi, Alper. “Kolonyalizm ve Emperyalizm Üzerine Bir Değerlendirme”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21/4 (2017), 1527-1540.
• Kalın, İbrahim. Ben Öteki ve Ötesi İslam Batı İlişkileri Tarihine Giriş. İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
• Kaya, Ayhan. İslam, Göç ve Entegrasyon: Güvenlikleştirme Çağı. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Khader, Bichara. “Muslims in Europe or European Muslims? The Construction of a Problem”. Rivista Di Studi Politici Internazionali 83/2 (2016), 169-187.
• Kırpık, Giray. Doğunun ve Batının Gözünden Haçlılar. İstanbul: selenge Yayınları, 2009.
• Kırpık, Giray. “Haçlı Seferleri Tarihinin Kaynakları”. Journal of Turkish Studies IV/3 (2009), 1437-1452.
• Kirman, M. Ali. “İslamofobinin Kökenleri: Batılı Mı Doğulu Mu?” İslami Araştırmalar 21/1 (2010), 21-39.
• Kishi, Katayoun. Assaults against Muslims in U.S. surpass 2001 level. USA: Pew Resarch, 2017.
• https://www.pewresearch.org/short-reads/2017/11/15/assaults-against-muslims-in-u-s-surpass-2001-level/ Kumar, Deepa. İslamofobi İmparatorluğun Siyaseti. çev. Işıl Alatlı. İstanbul: Pınar Yayınları, 1. Basım, 2016.
• Le Goff, Jacques. Ortaçağ Batı Uygarlığı. çev. Hanife Güven- Uğur Güven. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2015.
• Lean, Nathan. İslamofobi Endüstrisi. çev. İbrahim Yılmaz. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2019.
• Lewis, Bernard. İslam ve Batı. çev. Çağdaş Sümer. Ankara: Aklıçelen Kitapevi, 2017.
• Lewis, Bernard. “The Roots of Muslim Rage”. Atlantic Montly Pub. 266/3 (1990), 47-54.
• Lewis, Philip. Islamic Britain: Religion, Politics And Identity Among British Muslims. London: Tauris Publications, 1994.
• Menocal, Maria Rose. The Ornament of the World: How Muslims, Jews and Christians Created a Culture of Tolerance in Medieval Spain. New York: Back Bay Books Publications, 2003.
• Ritzer, George. Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek Tüketim Katedrallerindeki Süreklilik ve Değişim. çev. Funda Payzın. İstanbul: Ayrıntıı Yayınları, 2019.
• Ritzer, George- Stepnisky, Jeffery. Modern Sosyoloji Kuramları. çev. Himmet Hülür. Ankara: De Ki Yayınları, 8. Basım, 2017.
• Roberts, John Morris. Avrupa Tarihi. çev. Fethi Aytuna. İstanbul: İnkılap Yayıncılık, 2015.
• Rodinson, Maxime. Europe and the Mystique of Islam. London: Tauris Publications, 2002.
• Runciman, Steven. Haçlı Seferleri Tarihi. çev. Fikret Kızıltan. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2008.
• Schiffer, Sabine- Wagner, Constantin. “Anti-Semitism and Islamophobia- New Enemies, Old Patterns”. Race&Class 52/3 (2011), 77-84.
• Taşpınar, İsmail. “Doğu’nun Son Kilise Babası Yuhanna Ed-Dımaşkī (649-749) ve İslâm”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (Ocak 2014).
• Temiztürk, Halil. “Kapadokyalı Bir Kilise Babası: Aziz Basil ve Hıristiyanlığın Şekillenmesine Etkisi”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2016), 35-61.
• Tudebodus, Peter. Bir Tanığın Kaleminden Birinci Haçlı Seferi, Kudüs’e Yolculuk. çev. Süleyman Genç. İstanbul: Kronik Kitap Yayınları, 2019.
• Türker, Özgür- Ükten, Serkan. “Haçlılar, Moğollar ve Ortadoğu’da Haçlı – Moğol Münasebetleri” 1/54 (2014), 319-344.
• Voltaire, Marie Arouet. Türkler, Müslümanlar ve Ötekiler. İstanbul: Zepros Yayınları, 2015. Basım
• Weber, Max. Ekonomi ve Toplum. ed. Bilal Yakup. çev. Latif Boyacı. İstanbul: Runik Kitap, 2023.
• Yardım, Müşerref. Fransa’da İslam ve Kolonyal Hafıza. İstanbul: Eğitim Yayınevi, 2023.
• Yardım, Müşerref. İslamofobi’nin 5N 1K’sı. Ankara: Akademisyen Yayınevi, 1. Basım, 2024.
• Views of Government’s Handling of Terrorism Fall to Post-9/11 Low. USA: Pew Resarch, 2015. https://www.pewresearch.org/politics/2015/12/15/views-of-governments-handling-of-terrorism-fall-to-post-911-low/