Echoes of the Revolution in Syrian Poetry - An Analytical Study

Year 2025, Issue: 29, 311 - 328, 20.10.2025

Ahmet Onur

https://doi.org/10.32950/rid.1678901

Abstract

The Syrian revolution erupted in mid-March 2011, following a series of Arab revolutions in Tunisia, Egypt, Libya, and Yemen. This was primarily due to the injustice, humiliation, oppression, arrests, and torture the Syrian people had endured under dictatorial rule for over fifty years. The revolution began peacefully, and the people continued to participate in peaceful demonstrations for six months. However, from the outset, the Syrian regime opted for a military-security solution, attempting to replicate the atrocities of the 1980s, when scores of Syrians were killed in Hama, Aleppo, Palmyra, Jisr al-Shughur, and other regions. Consequently, the Syrian regime responded by firing bullets and arrests, martyring scores of its citizens throughout the country. Consequently, a regime that disbelieved in freedom and democracy was militarily resisted. In this process, literature, through the power of words and its influence on public opinion through the media, became one of the people's tools of struggle against the authorities. As a result, more than fifty novels were written addressing the revolution, and poetry played a significant role in this struggle. Over the course of approximately 14 years, leading up to the victory on December 8, 2024, many poets emerged who addressed the revolution and its related events from various perspectives. This study primarily examines the literary heritage preceding the Syrian revolution, revealing how nationalist discourse was exploited to build a state based on national rather than religious affiliation. There are also poets who recognized the lies of those who defended and propagated nationalist slogans. The poet Muhammad al-Maghut is one of those who exposed how the government used nationalist slogans to exploit and oppress the people for the sake of the homeland. During the revolution, many poets stood with the revolution from the outset, believing that this was the only way to escape and achieve liberation from the oppressive and criminal regime. This study is significant for its examination of the texts of various poets to reveal revolutionary poetry, a contemporary literary practice worthy of research and critique, emerging as a voice against the Syrian regime's oppression. The impact of words, and therefore of written texts such as poetry and novels, is certainly no less powerful than that of weapons on the battlefield. This study aims to clarify some of the themes addressed by the poets of the Syrian revolution and to clarify the role of poetry in the comprehensive struggle against the ruling oppressive regime. These are general and important issues experienced by the revolutionary poets and the revolutionary Syrian people. The study explores four fundamental themes that poetry addresses in the context of the Syrian revolution: First, why jihad is necessary to prevent injustice for the oppressed. Second, the Syrian regime's use of all weapons to kill the Syrian people and destroy their homes. Third, it addresses the issue of forced displacement and refuge of Syrians, which has forced more than half of the Syrian population to flee their country due to the ruling regime's policies of killing, detention, and displacement. The fourth and final topic concerns the issue of martyrs brutally and barbarously killed and prisoners subjected to systematic torture. The study utilizes an analytical descriptive approach to determine how the poem addresses the Syrian revolution and to analyze the poem. The study's findings can be summarized as follows: It has been determined that many revolutionary poets who address themes related to the Syrian revolution have experienced the same suffering and tragedies that all Syrians who have participated in the war have endured, and that their writings are influenced by these suffering and tragedies. The issues these poets faced, including detention, displacement, asylum, and home demolition, are highlighted. It has been demonstrated that Syrian revolutionary poetry is a poetry of genuine experience, born from a deep conviction and lived pain, transforming life experience into an artistic experience, thus combining realistic and artistic honesty in this poetry.

Keywords

Arabic Language and Literature , Syrian Revolution , Syrian Poetry , displaced , Refugee , Arrest , Jihad.

Suriye Şiirinde Devrimin Yankıları - Analitik Bir Çalışma

Abstract

Suriye devrimi, Tunus, Mısır, Libya ve Yemen'deki bir dizi Arap devriminin ardından 2011 yılının Mart ayı ortalarında patlak vermiştir. Bunun temel nedeni, Suriye halkının elli yıldan uzun bir süredir diktatörlük iktidarının yönetiminde haksızlığa, aşağılanmaya, baskıya, tutuklanmalara ve işkencelere maruz kalmasıdır. Devrim, barışçıl bir şekilde başlamış ve halk altı ay boyunca barışçıl gösterilere katılmaya devam etmiştir. Ancak Suriye rejimi, Hama, Halep, Palmira, Cisr eş Şuğur ve diğer bölgelerde çok sayıda Suriyelinin öldürüldüğü seksenli yıllardaki zulmü tekrarlamaya çalışarak, ilk günlerden itibaren askeri-güvenlik çözümünü tercih etti. Bunun neticesinde Suriye rejimi, halkına kurşun sıkarak ve tutuklamalarla karşılık vererek ülkenin her yerinde çok sayıda vatandaşını şehit etmiştir. Dolayısıyla özgürlüğe ve demokrasiye inanmayan bir rejime karşı askeri olarak direnilmiştir. Bu süreçte sözün gücü ve medya vasıtasıyla kamuoyu üzerindeki etkisi nedeniyle edebiyat, halkın iktidarlara karşı mücadele araçlarından biri olmuştur. Bunun bir sonucu olarak devrim konusunu ele alan elliden fazla roman yazılmış, şiir de bu mücadelede önemli bir rol oynamıştır. Yaklaşık 14 yıl boyunca 8 Aralık 2024'teki zafere kadar devrim ve devrime bağlı gerçekleşen olayları çeşitli yönleriyle dile getiren birçok şair ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, öncelikle Suriye devriminden önceki edebî birikime değinilmiş, milliyetçi söylemin dinî bir bağ yerine ulusal bir bağa dayalı devlet inşa etmede nasıl istismar edildiği ortaya koyulmuştur. Milliyetçi sloganları savunan ve yayanların yalanlarını farkeden şairler de vardır. Şair Muhammed el-Mağut, iktidarın vatan uğruna halkı sömürmek ve ezmek için milliyetçi sloganları nasıl kullandığını ortaya koyanlardan biridir. Devrim sırasında pek çok şair başından itibaren devrimin yanında yer almıştır. Çünkü bu şairler, baskıcı ve suçlu rejimden kurtulmanın ve özgürleşmenin tek yolunun bu olduğuna inanmışlardır. Bu çalışma, Suriye rejiminin zulmüne karşı bir ses olarak ortaya çıkan, araştırılmaya ve eleştiriye değer çağdaş bir edebî deneyim olan devrimci şiiri, farklı şairlerin metinlerini inceleyerek ortaya koyması açısından önemlidir. Sözün, dolayısıyla şiir ve roman gibi yazılı metinlerin etkisi, kesinlikle savaş alanındaki silahların etkisinden daha az değildir. Çalışma, Suriye devrimi şairlerinin ele aldığı bazı konuları açıklığa kavuşturmayı ve şiirin, iktidardaki baskıcı rejime karşı başlatılan kapsamlı mücadeledeki rolünü netleştirmeyi amaçlamaktadır. Bunlar, devrim şairlerinin ve devrimci Suriye halkının deneyimlediği genel ve önemli konulardır. Çalışmada şiirin Suriye devrimi bağlamında ele aldığı dört temel konu ele alınmıştır: Birincisi, cihadın mazlumların haksızlığa uğramasını önlemek için neden gerekli olduğudur. İkincisi, Suriye rejiminin Suriye halkını öldürmek ve evlerini yıkmak için her türlü silahı kullanmış olmasıdır. Üçüncüsü, iktidardaki rejimin öldürme, tutuklama ve yerinden etme politikaları nedeniyle Suriye nüfusunun yarısından fazlasını ülkelerini terk etmek zorunda bırakarak Suriyelilerin zorla yerinden edilmeleri ve iltica etmeleri meselesini ele alır. Dördüncü ve son konu ise vahşice ve barbarca öldürülen şehitler ve sistematik işkencelere maruz kalan tutuklular meselesidir. Çalışmada şiirin Suriye devrimi sorununu nasıl ele aldığının belirlenmesi ve şiirin incelenmesinde analitik betimleyici yaklaşım esas alınmıştır. Çalışma sonuçları kısaca şöyle özetlenebilir: Genel olarak Suriye devrimi temalarını ele alan devrim şairlerinin birçoğunun savaşlara katılmış olan tüm Suriyelilerin maruz kaldığı aynı acı ve trajedileri yaşadıkları ve yazdıklarını da bu acı ve trajedilerin etkisine dayanarak kaleme aldıkları tespit edilmiş; bu şairlerin maruz kaldıkları gözaltı, yerinden edilme, sığınma ve evlerin yıkılması sorunlarına dikkat çekilmiştir. Suriye devrimi şiirinin, gerçek bir deneyimin şiiri olduğu, şiirin derin bir inançtan ve tecrübe edilmiş acılardan doğduğu, yaşam deneyimini sanatsal bir deneyime dönüştürdüğü ve böylece bu şiirde gerçekçi ve sanatsal dürüstlüğü birleştirdiği ortaya koyulmuştur.

Keywords

Arap Dili ve Edebiyatı , Suriye Devrimi , Suriye Şiiri , Göçebe , Sığınma , Tutuklama , Cihat.

Ethical Statement

Etik ilkeler ve yayın politikasına göre çalışmamızda herhangi bir etik kurul iznine ve onayına ihtiyaç olmadığını bildiririm.

أصداء الثورة في الشعر السوريّ – دراسة تحليليّة

Abstract

قامت الثورة السورية منتصف آذار 2011 بعد سلسلة من الثورات العربيّة في تونس ومصر وليبيا واليمن، وقد كان السبب الرئيس لها هو الظلم والذل والقهر والاعتقال والتعذيب الذي تعرض له الشعب السوري خلال أكثر من نصف قرن على يد السلطة الحاكمة الدكتاتورية، وقد انطلقت الثورة بشكل سلميّ، واستمرّ الشعب في الخروج بمظاهرات سلمية لمدة ستة أشهر، ولكن النظام السوري اختار الحل العسكري والأمني منذ الأيام الأولى محاولًا إعادة تجربة الثمانينيات التي قتل فيها كثيرًا من السوريين في حماة وحلب وتدمر وجسر الشغور وغيرها، فواجه النظام السوري شعبه بالرصاص والاعتقال، فاستشهد كثير من السوريين في كل المدن السورية؛ ولذلك كان واجبًا الانتقال إلى الاستعداد العسكري ضد نظام لا يؤمن بالحرية والديمقراطية. وقد كان الأدب من وسائل الشعب في المواجهة بسبب قوة الكلمة وتأثيرها في الإعلام والرأي العام، وقد كُتِبت حول الثورة روايات كثيرة وصل عددها إلى أكثر من خمسين رواية، كما كان للشعر دور كبير في هذه المواجهة، وبرز شعراء كثيرون تناولوا مختلف جوانب الثورة وأحداثها خلال 14 سنة تقريبًا حتى انتصارها في 8 كانون الأول 2024. وقد تطرّق البحث بداية إلى الحياة الأدبية قبل الثورة السورية، فأبان طغيان الخطاب القومي واستغلاله في بناء دولة تقوم على الرابطة القومية بدلًا من الرابطة الدينية، وقد كان هناك بعض الشعراء الذين أدركوا كذب القائمين على الشعارات القومية والداعين لها، وقد كان الشاعر محمد الماغوط من أولئك الذين فضحوا استغلال النظام الحاكم للشعارات القومية في سبيل استغلال الشعب وظلمهم باسم الوطن. وأما في ظل الثورة فقد وقف كثير من الشعراء في صفّها منذ البداية لأنهم آمنوا أنها السبيل الوحيدة للتخلص والتحرر من سطوة النظام القمعي المجرم، وقد تطرّق البحث إلى أربعة مواضيع رئيسة تناولها الشعر حول مسألة الثورة السورية، الأول هو وجوب الجهاد لدفع الظلم عن الشعب المستضعَف، والثاني هو الحديث عن قصف النظام السوري للشعب السوري بكلّ أنواع الأسلحة لقتله وتدمير بيوته، كما تناول الشعر قضية النزوح واللجوء الذي اضطر إليه السوريون بسبب ممارسات النظام الحاكم، فخرج أكثر من نصف السوريين من بلدهم بسبب سياسة القتل والاعتقال والتهجير، كما تناول الحديث عن الشهداء والمعتقلين الذين تعرضوا لتعذيب وحشي همجي ممنهج. وقد اعتمد البحث على المنهج التحليلي الوصفي لدراسة الشعر والوقوف على كيفية معالجته لقضية الثورة السورية، وقد أظهر البحث مواكبة الشعر السوريّ للثورة السورية، حيث عانى شعراء الثورة من الآلام والمآسي نفسها التي تعرّض له كل السوريين، فشارك كثير من الشعراء في المعارك، وتهجّر بعضهم فخرج نازحًا أو لاجئًا بعيدًا عن وطنه، كما لم يَسلَم أي منهم من تدمير منزله أو قتل أحد أقاربه أو اعتقاله، وهذا ما جعل تجربة الشعر السوري حول الثورة السورية هو شعر تجربة حقيقية، يصدر فيها الشعر عن إيمان عميق ومعاناة واقعية نقلت التجربة الحياتية إلى تجربة فنية، فاجتمع الصدق الواقعي والفني في هذا الشعر.

Keywords

اللغة العربية والأدب , الثورة السورية , الشعر السوري , النزوح , اللجوء , الاعتقال , الجهاد

References

• "Beşşâr el-esed yunkiru vucude'l-berâmîle'l-mutefeccire ve i‛lâmuhu yetefâharu bi sinâ‛atiha". Kanâtu Cu Kerem. Youtube. Erişim: 11/03/2025. https://cutt.us/O74cX
• "Enâ insân mânî hayvân". Radyo Tayf. Erişim: 05/03/2025. https://cutt.us/TThGw
• "Kem adetu'l-mu‛takalîn ve'l-muḫtefine kasriyyen ba‛de ifrâġi sucuni Suriye". Arabi 21. Londra: 28/12/2024. Erişim: 11/03/2025. https://cutt.us/f9AZl
• "Tehkikât el-cezîre | ve mâ edrâke mâ saydnâyâ?". Kanâtu'l-Cezîre. 14/03/2025. Erişim: 20/03/2025. https://cutt.us/Xf7aP
• ‛Arci, Huzeyfe. "Zehme". Safhetu Eş‛âri's-Sevretu es-Suriyye. Facebook. 17/12/2012. Erişim: 05/03/2025. https://cutt.us/QEfkg
• Cuheni, Mâni‛ bin Hammâd (İşrâf ve Tahtît ve Murâca‛a). el-Mevsû‛a el-muyessere fi'l-edyân ve'l-mezâhib ve'l- ehzâb el-mu‛âsıra. Riyad: Dâru'n-Nedve el-‛Alemiyye, 4. Basım, 1420h.
• Dâhir, Cuzif. es-Sevretu's-suriyye vehidetun bi vechi'l-‛alemi bi rummetihi. Fas: Ceridetu'l-Munadil-e, Kasım, 2015.
• Dakkâk, Ömer. Fununu'l-edebi'l-mu‛âsiri fi suriye. y.y. Menşurât Dâri'ş-Şark, 1. Basım, 1971.
• Dervîş, Sabr. Dâr‛a: zehretu'l-cenub. Meşru‛u Mudun fi's-Sevre. y.y. t.y.
• Dımaşkî, Yâsemîn. "Hiye celsetun". Safhetu Şebeketi Şâm el-İhbâriyye | Edebiyyâtu's-Sevre. Facebook. 23/07/2018. Erişim: 11/03/2025. https://cutt.us/ggDuP
• Duġaym, Enes. "Lâ tezhebu li cenevre". Safhetu Eş‛âri's-Sevretu es-Suriyye. Facebook. 24/10/2013. Erişim: 05/03/2025. https://cutt.us/ZaSzB
• Ebu Huzeyfe. "Fethu İblib". Râbiṭatu Udebâ'i'ş-Şâm. 04/04/2015. Erişim: 10/03/2025. https://cutt.us/PCuCC
• Ebu Musâ, Ahmed. et-Ṭiflu fi'n-nasri'l-fanni es-suri "rivâye-edebu aṭfâl" 1930-1980. y.y. t.y.
• Fehd, Ma‛n. es-Sevretu es-suriyye kıssatu'l-bidâye. Merkezu ‛Umrân li'd-Dirâsâti'l-İstirâticiyye, 2014. https://cutt.us/VHKGW
• Hâc Yahyâ, Yahyâ. "Leki allâhu yâ Suriye". Râbiṭatu Udebâ'i'ş-Şâm. 21/03/2015. Erişim: 11/03/2025. https://cutt.us/zx47N
• Hâc Yahya, Yahyâ. "Rubâ‛iyyâtu esir". Râbiṭatu Udebâ'i'ş-Şâm. 23/04/2015. Erişim: 10/03/2025. https://cutt.us/LzqUn
• Haj Mohammad, Majed. "Suriye trajedisi örneğinde çağdaş arap edebiyatında göç ve iltica". Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/24 (Haziran 2020), 260-280. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.683331
• Hâlidi, Muhammed Kefercumi. "Levvih bi riclike". Safhetu Şebeketi Şâm el-İhbâriyye | Edebiyyâtu's-Sevre. Facebook. 04/07/2018. Erişim: 11/03/2025. https://www.facebook.com/share/p/15ieyYHBJB/
• Hâlidi, Muhammed Kefercumi. "Muhâcirun suriyyun emâme'l-bahr". Safhetu Şebeketi Şâm el-İhbariyye | Edebiyyâtu's-Sevre. Facebook. 31/08/2018. Erişim: 11/03/2025. https://cutt.us/Fw02z
• Hâşim, Mâzin (takdim). es-Sevretu's-suriyye fî senetihâ el-hâmise. Merkezu ‛Umrân li'd-Dirâsât el-İstirâtîciyye, 2015.
• Hayyâni, Abdurrahmân. "Fi zamiri". Râbiṭatu Udebâ'i'ş-Şâm. 10/11/2012. Erişim: 11/03/2025. https://cutt.us/jLxn4
• Hayyani, Abdurrahman. "Mâ lenâ ġayruke yâ Allâh". Râbiṭatu Udebâ'i'ş-Şâm. 10/11/2012. Erişim: 11/03/2025. https://cutt.us/NPm6D
• Hefîd, Abdulġaffâr. "Şi‛ru halfâyâ". Safhetu Eş‛âri's-Sevretu es-Suriyye. Facebook. 26/12/2012. Erişim: 05/03/2025. https://cutt.us/wCNRp
• İbnu't-Taybe. "Nuzuh". Safhetu Eş‛âr ve Havâtir Min Rehimi Havrân es-Sevre. Facebook. 25/09/2013. Erişim: 04/03/2025. https://cutt.us/VWZOY
• Keyyâli, Sâmi. el-Edebu'l-arabiyyu'l-mu‛âsiru fi Suriye 1850-1950. Kahire: Dâru'l-Ma‛ârif, 2. Basım, 1968.
• Kınṭâr, Seyfeddin. el-Edebu'l-arabiyyu's-suri ba‛de'l-istiklal. Dımaşk: Vizaretu's-Sekafe, 1997.
• Kîle, Selâme. et-Tirâcidye's-suriyye-es-sevre ve a‛dâ'uhâ. Milano-İtalya: Menşurât el-Mutevassit, 1. Basım, 2016.
• Kurşunlu, Muhammed (re'îsu't-tehrîr). Hattâ âhiri kelime – eklâmun min rehimi's-sevre. İstanbul: Dâru'n-Nidâ' ve Munazzameti'r-Ruvvâd li'-Ta‛âvun ve't-Tanmiye, 2. Basım, 2021.
• Logac, Daniel. Suriye fî ‛uhdeti'l-general el-esad. çev. Hasîf Abdulğanî. Kahire: Mektebetu Medbûlî, 1. Basım, 2006.
• Maġut, Muhammed. el-‛Amâlu'l-kâmile. Dımaşk: Dâru'l-Medâ, 2. Basım, 2006.
• Meydâni, Ahmed. "Sevretu'l-kiyemi'l-esile". Râbiṭatu Udebâ'i'ş-Şâm. 01/09/2022. Erişim: 10/03/2025. https://cutt.us/IBAbY
• Muhammed, Husâm. "Dâbitun munşakkun yekşifu li "el-kudsu'l-arabi" esrâre irtibâki'n-nizâmi ‛inde bed'i's-sevre fi dar‛â". el-Kudsu'l-Arabi, 09/11/2014. Erişim: 11/03/2025. https://cutt.us/3nGwA
• Safhetu eş‛âri's-sevretu es-suriyye. Facebook. 12/12/2012. Erişim: 05/03/2025. https://cutt.us/NSBo7
• Samih, Halid. "Demu'ş-şuhadâ'". Safhetu Şebeketi Şâm el-İhbâriyye | Edebiyyâtu's-Sevre. Facebook. 29/06/2018. Erişim: 11/03/2025. https://cutt.us/84yPt
• Se‛ifân, Semir. "Siyâsâtu tevzî‛i'd-dahl ve devruhâ fi'l-inficâr el-ictimâ‛î fî suriye", dimne kitap: Halfiyyât es-Sevre: Dirâsât Suriyye. Beyrut: el-Merkezu'l-Arabî li'l-Ebhâs ve Dirâseti's-Siyâsât, 1. Basım, 2013.
• Seyyid, Mahmud. Makâlâtun fi's-sekâfe. Dımaşk: Vizâretu's-Sekâfe, 2004.
• Süleyman, Avad. "Ahlâku'ş-şebbîhe ve ahlâkunâ", Mecelletu's-Sevre es-Suriyye 6 (1432/2011): 14-15.
• Şa‛iru'l-Beydâ'. "Fukke'l-hisâr". Safhatu Edebi's-Sevreti's-Suriyye. Facebook. 07/04/2014. Erişim: 04/03/2025. https://cutt.us/mLEK4
• Şar‛, Hüseyn Ali. el-‛Ubûdiyye. Erişim: 05/02/2025. https://cutt.us/qoCLB
• Şar‛, Hüseyn Ali. Kirâ'etun fi'l-kiyâmeti's-suriyye. Erişim: 05/02/2025. https://cutt.us/6gzrV
• Şeyh Nâyif, Velid. Lefehâtun min sicni tedmur. Muzâyîk li'd-Dirâsât ve'n-Neşr, 2020.
• Yunus, Muntesir Abdulğafur. "Ardu'ş-şâm kaside şi‛riyye". El-Meclisu'l-İslami es-Suri Mecelletu Mukârabât 4 (Mayıs 2019): 57. https://sy-sic.com/?p=8054
• Zeynuddin, Abdulmun‛im. es-Sevretu's-suriyye melhemetu'l-‛asr ve derbu'n-nasr. İstanbul: Dâru' Asalet, 2. Basım. 1433/2021.