ASYMMETRIC AND STRUCTURAL EFFECTS OF EXCHANGE RATE, INFLATION AND FUNDING COSTS ON CBRT RESERVES

Year 2025, Volume: 8 Issue: 4, 510 - 537, 25.10.2025

Atilla Ünlü

https://doi.org/10.33723/rs.1753141

Abstract

The reserves of the Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT) showed a marked downward trend between 2013 and 2020 due to economic, political, and global developments. In particular, reserves fell to historic lows in 2020, but showed signs of partial recovery in the following periods. These developments attracted the attention of both the public and academic circles, and debates over reserves intensified. In this study, using monthly data for the period January 2015–May 2025, the asymmetric effects of the producer price index, weighted average funding cost, and exchange rate on CBRT reserves were examined. The stationarity levels of the variables were tested using Augmented Dickey-Fuller (ADF) and Phillips-Perron (PP) unit root tests, as well as Zivot-Andrews unit root tests while accounting for structural breaks. After ensuring stationarity conditions, the NARDL cointegration method was applied to identify asymmetric long-term relationships. The findings indicate that the macroeconomic variables examined have statistically significant and asymmetric effects on CBRT reserves in both the short and long term. It was found that positive and negative shocks have different effects on reserves in the short term, while in the long term, increases in the exchange rate and inflation reduce reserves, whereas decreases increase them. Furthermore, while increases in funding costs have a negative and statistically significant effect on reserves, decreases in funding costs do not have a statistically significant effect. Overall, the results suggest that CBRT reserves are shaped not only by responses to short-term shocks but also by long-term structural factors.

Keywords

Central Bank Reserves , Exchange Rate , NARDL Bound Test , Structural Break

TCMB Rezervleri Üzerinde Döviz Kuru, Enflasyon ve Fonlama Maliyetlerinin Asimetrik ve Yapısal Etkileri

Abstract

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) rezervleri, 2013-2020 döneminde ekonomik, siyasi ve küresel gelişmelerin etkisiyle belirgin bir azalma eğilimi göstermiştir. Özellikle 2020 yılında rezervler tarihi dip seviyelere inmiş, ancak takip eden dönemlerde kısmi bir toparlanma eğilimine girmiştir. Bu gelişmeler hem kamuoyunun hem de akademik çevrelerin dikkatini çekmiş ve rezervler üzerinde tartışmalar yoğunlaşmıştır. Bu çalışmada, 2015 Ocak–2025 Mayıs dönemine ait aylık veriler kullanılarak, üretici fiyat endeksi, ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti ve döviz kurunun, TCMB rezervleri üzerindeki asimetrik etkileri incelenmiştir. Analizde değişkenlerin durağanlık düzeyleri Augmented Dickey-Fuller (ADF) ve Phillips-Perron (PP) birim kök testleri ve yapısal kırılmalar dikkate alınarak Zivot-Andrews birim kök testleri kullanılarak sınamıştır. Durağanlık koşullarının sağlanmasının ardından, asimetrik uzun dönem ilişkileri tespit etmek amacıyla NARDL eşbütünleşme yöntemi uygulanmıştır. Elde edilen bulgular, incelenen makroekonomik değişkenlerin TCMB rezervleri üzerinde hem kısa hem de uzun vadede istatistiksel olarak anlamlı ve asimetrik etkiler yarattığını göstermektedir. Kısa dönemde pozitif ve negatif şokların rezervleri üzerinde farklı yönlü etkiler oluşturduğu belirlenirken; uzun dönem döviz kuru ve enflasyondaki artışların rezerv düzeyinde azalmaya yol açtığı, azalışların ise rezervleri artırdığı saptanmıştır. Ayrıca, fonlama maliyetindeki artışların rezervler üzerinde negatif ve istatistiksel anlamlı bir etkisi bulunmakla birlikte, fonlama maliyetindeki azalışların rezervlere etkisi istatistiksel açıdan anlamlı çıkmamıştır. Elde edilen bulgular, rezervlerin sürdürülebilirliğinin yalnızca kısa vadeli şoklara verilen tepkilerle değil aynı zamanda uzun vadeli yapısal faktörlerle de şekillendiğini ortaya koymaktadır.

Keywords

Merkez Bankası Rezervleri , Döviz Kuru , NARDL Sınır Testi , Yapısal Kırılmalar

References

• Acci, Y. (2018). Are central bank reserves an important instrument for stability in exchange rates? Journal of Business Economics and Finance, 7(4), 376–381. https://doi.org/10. 17261/Pressacademia .2018.998
• Akdoğan, I. U. (2020). Understanding the dynamics of foreign reserve management: The central bank intervention policy and the exchange rate fundamentals. International Economics, 161, 41–55.
• Akçay, C. (2024, Ocak 25). Merkez Bankası 7 aydır kopan bağlantıları tekrar ihdas etmeye çalışıyor [Konuşma özeti]. HaberTürk. https://www.haberturk.com/merkez-bankasi-enflasyon-raporu-ozeti
• Alimi, S. (2014). DOLS cointegration vector estimation of the effect of inflation and financial deepening on output growth in Nigeria. Munich Personal RePEc Archive, 1–15.
• Alimi, S. R., & Ofonyelu, C. C. (2013). Toda-Yamamoto causality test between money market interest rate and expected inflation: The Fisher hypothesis revisited. European Scientific Journal, 9(7).
• Altıntaş, H. (2024). Türkiye’de döviz kurunun tüketici fiyatları üzerine geçiş etkisi: ARDL ve NARDL yaklaşımlarından kanıtlar. Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (67), 1-13. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1377410
• Arslan, Y., & Cantu, C. (2019). The size of foreign exchange reserves. BIS Paper, (104a).
• Aydoğuş, İ., & Öztürkler, H. (2006). MERKEZ BANKASI DÖVİZ REZERVLERİNİN SOSYAL MALİYETİ. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 143-155.
• Bagir, Y. K., Seven, U., & Tok, E. (2024). Yükselen ticari kredi faizlerinin firmaların temerrüt olasılıklarına heterojen etkisi üzerine bir inceleme (No. 2411). Research and Monetary Policy Department, Central Bank of the Republic of Turkey.
• Bayat, T., & Çolak, M. (2024). Merkez Bankası uluslararası rezervlerini döviz kuru kontrolünde kullandı mı? Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(1), 57–62. https://doi.org/10.30711/utead.1477973
• Bayat, T., Şentürk, M., & Kayhan, S. (2014). Türkiye'de döviz kurları ve döviz rezervleri: Doğrusal olmayan ve frekans bölgesi nedensellik yaklaşımı. Teorik ve Uygulamalı Ekonomi, 21(11), 27–42.
• Brown, R. L., Durbin, J., & Evans, J. M. (1975). Techniques for testing the constancy of regression relationships over time. Journal of the Royal Statistical Society Series B: Statistical Methodology, 37(2), 149–163.
• Cinel, E. A., & Yamak, N. (2014). Merkez Bankası döviz rezervlerinin belirleyicileri: Türkiye örneği. Ekonomik Yaklaşım, 25(93), 21-38.
• Cengiz, E. K. (2024). TCMB rezervleri, döviz kurları ve cari açık arasında ikili Granger nedensellik ilişkileri. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences (JOSHAS), 6(33), 1995–2007.
• Çıraklı, Ü. (2019). Türkiye’de makroekonomik faktörler ile sağlık harcamaları ve Sağlık Bakanlığı bütçesi arasındaki ilişkinin ARDL sınır testi yaklaşımı ile incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 581–596.
• Daude, C., Yeyati, E. L., & Nagengast, A. J. (2016). On the effectiveness of exchange rate interventions in emerging markets. Journal of International Money and Finance, 64, 239–261.
• Daldal, Ş. (2006). Neo-liberal politikalar ve hegemonya krizi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 163–181.
• Dickey, D., Fuller, W. (1981). Likelihood Ratio Statistics For Autoregressive Time Series With A Unit Root. Econometrica, 49(4), pp. 1057–1072. Https://doi.org/10.2307/1912517
• Gereziher, H. Y., & Nuru, N. Y. (2021). Determinants of foreign exchange reserve accumulation: Empirical evidence from foreign exchange constrained economy. Journal of Economic and Administrative Sciences, 37(4), 596–610.
• Gilal, A. A., & Ismail, N. A. (2025). Economic policy uncertainty and foreign reserves: Empirical evidence from BRIC countries. International Journal of Economics & Business Administration (IJEBA), 13(2), 3–23.
• International Monetary Fund. (2025). https://www.imf.org (Access Date: 04.05.2025)
• Jena, N. R., & Sethi, N. (2021). Determinants of foreign exchange reserves in Brazil: An empirical investigation. Journal of Public Affairs, 21(2), e2216.
• Jeanne, O., & Rancière, R. (2006). The optimal level of international reserves for emerging market countries: Formulas and applications (IMF Working Paper No. WP/06/229). International Monetary Fund, Research Department
• Johnson, H. G., & Fung, K. C. (2014). International finance. Routledge.
• Kalu, E. U., Ugwu, O. E., Ndubuaku, V. C., & Ifeanyi, O. P. (2019). Exchange rate and foreign reserves interface: Empirical evidence from Nigeria. The Economics and Finance Letters, 6(1), 1–8.
• Kim, S. J., Kortian, T., & Sheen, J. (2000). Central bank intervention and exchange rate volatility—Australian evidence. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 10(3–4), 381–405.
• Kılınç, E. C. (2022). COVID-19 pandemisinin endüstriyel üretim üzerindeki etkisi: Avrupa Birliği’ne üye ve aday ülkeler üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (51), 117–131.
• Kılcı, E. N. (2021). Gelişmekte olan ülkelerde optimal rezerv düzeyini değerlendirmeye yönelik yeni göstergeler: Türkiye üzerine ampirik bir analiz. Sosyoekonomi, 29(47), 407-429.
• Lopotenco, V., & Dziubetcaia, T. (2022). Relationship between exchange rate and foreign exchange reserves. International Journal of Innovative Technologies in Economy, 4(40). https://doi.org/10.31435/rsglobalijite/30122022/7925
• Memiş, H., Paksoy, S., & Yöntem, T. (2014). Merkez Bankası rezervleri ve makro ekonomik değişkenler arasındaki ilişki: 1989–2013 dönemi üzerine bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4), 93–108.
• Narayan, P. K., & Narayan, S. (2006). Government revenue and government expenditure nexus: Evidence from developing countries. Applied Economics, 38(3), 285–291.
• Öztürk, A., & Özkul, G. (2021). Merkez Bankası rezervleri ile döviz kuru oynaklığı arasındaki ilişki. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 19(4), 83–104. https://doi.org/10.11611/yead.981854
• Phillips, P. C., & Perron, P. (1988). Testing For A Unit Root In Time Series Regression. Biometrika, 335-346.
• Pina, G. (2017). International reserves and global interest rates. International Journal of Money and Finance, 74, 371–385.
• Shin, Y., Yu, B., & Greenwood-Nimmo, M. (2014). Modelling asymmetric cointegration and dynamic multipliers in an ARDL framework. In W. C. Horrace & R. C. Sickles (Eds.), Festschrift in Honor of Peter Schmidt: Econometric Methods and Applications (pp. 281–314). New York: Springer Science & Business Media.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2011). Bankalarında rezerv ve risk yönetimi. https://www.tcmb.gov.tr (Erişim Tarihi: 08.05.2025).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2018). Döviz rezerv yönetimi. https://www.tcmb.gov.tr (Erişim Tarihi:08.05.2025).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2019). Döviz rezerv yönetimi. https://www.tcmb.gov.tr (Erişim Tarihi: 08.05.2025).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2021). Döviz rezerv yönetimi. https://www.tcmb.gov.tr (Erişim Tarihi: 08.05.2025).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2022). 2021 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr (Erişim Tarihi: 08.05.2025).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB). (2025). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS). Erişim (Erişim Tarihi: 06.05.2025).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2025, Temmuz 18). Uluslararası rezervler ve döviz likiditesi gelişmeleri. Veri Yönetişimi ve İstatistik Genel Müdürlüğü, Ödemeler Dengesi Müdürlüğü.
• Ünlü, A., & Yıldız, K. (2021). Fiyat istikrarı ve ekonominin güvenliği: Türkiye üzerine inceleme. 8. Uluslararası KOP Bölgesel Kalkınma Sempozyumu, (31), 88–104.
• Viorica, L., & Tatiana, D. (2022). Relationship between exchange rate and foreign exchange reserves. International Journal.
• World Gold Council. (2025). Title of the page or report. https://www.gold.org (Access Date: 08.05.2025).
• Yaman, B., Özyıldırım, S., & Müdürlüğü, P. G. (2003). Uluslararası rezervler, Türkiye için rezerv yeterliliği ve optimum rezerv seviyesi uygulaması.
• Yavuzaslan, K., Damar, Ö., Sönmez, B., Özdaş, B., et al. (2017). Türkiye’de genç işsizliğinin, işsizlik histerisi hipotezi çerçevesinde yapısal kırılmalar testi ile analizi. Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, 2(2), 21–32.
• Yüksel, S., & Özsarı, M. (2017). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın döviz rezervlerine etki eden makroekonomik faktörlerin belirlenmesi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (631), 41–53.
• Zivot, E., and Andrews, D.W.K. (1992) Further evidence on the great crash, the oil price shock, and the unit root hypothesis, Journal of Business and Economic Statistics, Vol.10, No.3, pp.251-70.