Evaluation of Site Selection Criteria for Disaster Emergency Assembly Areas and Tsunami Risk Assessment: The Case of Akçaabat, Trabzon

Year 2025, Volume: 6 Issue: 2, 360 - 383, 27.09.2025

Gülten Kara , Aslı Sümeyye Özhan

https://doi.org/10.48123/rsgis.1764550

Abstract

Throughout history, events such as earthquakes, submarine landslides, and volcanic eruptions have triggered tsunamis, causing devastating impacts both globally and in our country. Studies conducted in Turkey indicate that a potential tsunami in the Eastern Black Sea Region could produce wave heights of 1-3 meters, while historical data suggest that flood inundation may affect areas extending 60 meters to 1 km inland from the coastline. The region's geographical features and the proximity of settlements to the coast necessitate the identification of safe assembly areas. In this context, a collaborative effort among public institutions in Akçaabat district of Trabzon has been initiated to review existing disaster assembly areas and relocate them to safer zones to mitigate tsunami risks. This study evaluates the site selection criteria of current assembly areas in Akçaabat from a tsunami hazard perspective, identifies shortcomings, and proposes improvements. The research emphasizes the importance of considering secondary hazards in disaster management policies and aims to establish a model for similar coastal settlements.

Keywords

Disaster emergency assembly area , Tsunami , DEMP (Disaster and Emergency Management Presidency) , Earthquake

Afet Acil Durum Toplanma Alanlarının Yer Seçim Kriterleri ve Tsunami Riskine Yönelik Bir Değerlendirme: Trabzon Akçaabat Örneği

Abstract

Tarih boyunca depremler, sualtı heyelanları ve volkanik patlamalar gibi olaylar tsunamileri tetiklemiş, bu durum hem dünyada hem de ülkemizde yıkıcı etkilere yol açmıştır. Türkiye’de yapılan çalışmalar, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde olası bir tsunamide dalga yüksekliğinin 1-3 m arasında olabileceğini, tarihsel veriler ise su baskınlarının kıyıdan itibaren 60 m ile 1 km arasında etkili olabileceğini göstermektedir. Bölgenin coğrafi yapısı ve yerleşim yerlerinin kıyıya yakınlığı, güvenli toplanma alanlarının belirlenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu kapsamda, Trabzon’un Akçaabat ilçesinde tsunami riskinin azaltılması amacıyla kamu kurumları arasında iş birliği yapılarak mevcut afet toplanma alanlarının gözden geçirilmesi ve güvenli bölgelere taşınması için bir çalışma başlatılmıştır. Bu çalışmada, Akçaabat’taki toplanma alanlarının yer seçim kriterleri tsunami tehlikesi açısından değerlendirilmiş, eksiklikler tespit edilmiş ve iyileştirme önerileri sunulmuştur. Çalışma, afet yönetimi politikalarında ikincil tehlikelerin dikkate alınmasının önemini vurgulamakta ve benzer kıyı yerleşimleri için bir model oluşturmayı hedeflemektedir.

Keywords

Afet acil durum toplanma alanı , Tsunami , AFAD , Deprem

References

• Aghlmand, M., Onur, M. İ., & Talaeı, R. (2020). Heyelan duyarlılık haritalarının üretilmesinde Analitik Hiyerarşi yönteminin ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinin kullanımı. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, Özel Sayı, 224–230.
• Aksoy, Y., Turan, A. Ç., & Atalay, H. (2009). İstanbul Fatih ilçesi yeşil alan yeterliliğinin Marmara depremi öncesi ve sonrası değerleri kullanılarak incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 14(2), 137–150.
• Altinok, Y., Alpar, B., Özer, N., & Aykurt, H. (2011). Revision of the tsunami catalogue affecting Turkish coasts and surrounding regions. Natural Hazards and Earth System Sciences, 11(2), 273–291.
• Aman, D. D. (2019). Olası Marmara depreminde toplanma alanları yer seçimi kriterlerinin belirlenmesi: İstanbul Bağcılar örneği [Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Anand, A., Jethoo, A. S., & Sharma, G. (2015). Selection of temporary rehabilitation location after disaster: A review. European Scientific Journal, 11(10), 161–169.
• Anhorn, J., & Khazai, B. (2015). Open space suitability analysis for emergency shelter after an earthquake. Natural Hazards and Earth System Sciences, 15(4), 789–803.
• Ardel, A., Kurter, A., & Dönmez, Y. (1969). Klimatoloji tatbikatı. İstanbul Üniversitesi.
• Atmaca, E., Aktaş, E., & Öztürk, H. N. (2023). Evaluated Post-Disaster and Emergency Assembly Areas Using Multi-Criteria Decision-Making Techniques: A Case Study of Turkey. Sustainability, 15(10), Article 8350. https://doi.org/10.3390/su15108350
• Aykurt Vardar, H., Dogan, G. G., Vardar, D., Alpar, B., Alp, H., Demirel, S., & Yalciner, A. C. (2023). Scenario-based tsunami hazard assessment for the northwestern coast of Marmara Sea. Geo-Marine Letters, 43(3), Article 12. https://doi.org/10.1007/s00367-023-00752-3
• Baranova, E. A., & Mazova, R. Kh. (2020). Tsunami Hazard for the Crimean Coast of the Black Sea and the Kerch Strait at the Catastrophic Tsunamigenic Earthquakes, the Locations of which are Close to that of the Historical Yalta Earthquake on September 12, 1927. Physical Oceanography, 27(2), 110–125.
• Barry, R. G., & Chorley, R. J. (2009). Atmosphere, weather and climate. Routledge.
• Bazykina, A. Y., Mikhailichenko, S. Y., & Fomin, V. V. (2018). Numerical simulation of tsunami in the Black Sea caused by the earthquake on September 12, 1927. Physical Oceanography, 25(4), 295–304.
• Bektaş, Y., & Sakarya, A. (2020). An evaluation of an integrated disaster management and an emergency assembly area: the case of Kadıköy, Istanbul. International Journal of Architecture and Planning, 8(2), 745–770.
• Centre for Research on the Epidemiology of Disasters. (2025). The International Disaster Database. EM-DAT: The Emergency Events Database. Université Catholique de Louvain. https://www.emdat.be
• Cheng, H., & Yang, X. K. (2012). A comprehensive evaluation model for earthquake emergency shelter. Içinde Sustainable transportation systems: Plan, design, build, manage, and maintain (ss. 412–422).
• Çelik, H. Z., Ozcan, N. S., & Erdin, H. E. (2017). Afet ve acil durumlarda halkin toplanma alanlarinin kullanilabilirliğini belirleyen kriterler. 4. Uluslararasi Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansi.
• Çınar, A. K., Akgün, Y., & Maral, H. (2018). Afet sonrası acil toplanma ve geçici barınma alanlarının planlanmasındaki faktörlerin incelenmesi: İzmir-Karşıyaka örneği. Planlama, 28(2), 179–200.
• Doğan, O. (2023). İş güvenliği uzmanlarının bakış açısıyla acil durum toplanma alan özelliklerinin AHP yöntemi ile değerlendirilmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 9(1), 112–124.
• European Environment Agency. (2025). CORINE Land Cover. https://land.copernicus.eu/en/products/corine-land-cover
• Ekin, E., & Sarıkaya, Z. (2021). AHP tabanlı topsıs yöntemi ile afet sonrası acil toplanma alanlarının belirlenmesine yönelik bir uygulama. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 10(3), 696–713.
• Erdin, H. E., Çelik, H. Z., Aydın, M. B. S., & Partigöç, N. S. (2023). Afet ve acil durumlarda sosyal altyapı alanlarının toplanma alanı olarak belirlenme kriterleri ve yöntemi. Türk Deprem Araştırma Dergisi, 5(1), 1–21.
• Gasperini, L., Zaniboni, F., Armigliato, A., Tinti, S., Pagnoni, G., Özeren, M. S., Ligi, M., Natali, F., & Polonia, A. (2022). Tsunami potential source in the eastern Sea of Marmara (NW Turkey), along the North Anatolian Fault system. Landslides, 19(10), 2295–2310.
• Gerdan, S., & Şen, A. (2019). Afet ve acil durumlar için belirlenmiş toplanma alanlarının yeterliklerinin değerlendirilmesi: İzmit örneği. İdealkent, 10(28), 962–983.
• Gerdan, S., & Şen, A. (2020). Kocaeli/Başiskele ilçesi afet ve acil durum toplanma alanlarının yeterliklerinin değerlendirilmesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8(2), 489–500.
• Gökgöz, A., İlerisoy, Z. Y., & Soyluk, A. (2020). Acil durum toplanma alanlarının AHP yöntemi ile değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 19, 935–945.
• Gusiakov, V. K. (2016). Tsunamis on the Russian Pacific coast: history and current situation. Russian Geology and Geophysics, 57(9), 1259–1268.
• Hébert, H., Schindele, F., Altinok, Y., Alpar, B., & Gazioglu, C. (2005). Tsunami hazard in the Marmara Sea: a numerical approach to discuss active faulting and impact on the Istanbul coastal areas. Marine Geology, 215(1-2), 23–43.
• Intergovernmental Oceanographic Commission. (2020). Preparing for community tsunami evacuations: from inundation to evacuation maps, response plans and exercises. Intergovernmental Oceanographic Commission.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2007). İstanbul İli Mikrobölgeleme Projeleri. https://depremzemin.ibb.istanbul/tr/ istanbul-ili-mikrobolgeleme-projeleri
• Kalkan, M. (2022). Uşak kentinde belirlenen afet ve acil durum toplanma alanlarının yeterliklerinin değerlendirilmesi. Resilience, 6(2), 269–285.
• Kart, B., Yağcı, C., Gözgörer, B., Avcı, E., & İşcan, F. (2023). Afet yönetimi için mobil uygulama tasarımı ve CBS ile acil durum toplanma alanlarının uygunluğunun irdelenmesi: Konya ili örneği. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 9(1), 1–15.
• Kılcı, F., Kara, B. Y., & Bozkaya, B. (2015). Locating temporary shelter areas after an earthquake: A case for Turkey. European journal of operational research, 243(1), 323–332.
• Kandilli Rasathanesi. (2025a). Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme Değerlendirme Merkezi. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/tsunami/turkiye-ve-tsunami-riski/
• Kandilli Rasathanesi. (2025b). Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme Değerlendirme Merkezi. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/tsunami/turkiyedeki-onemli-tsunamiler/
• Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü. (2025). Yer Bilimleri Harita Görüntüleyicisi - Heyelan Alanları. https://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx
• Mengi, O., & Erdin, H. E. (2018, May 04–06). Afet ve acil durumlarda toplanma alanlarının yönetimi tasarım ve sistematik yaklaşımlar [Symposium presentation]. 2nd International Symposium on Natural Hazards and Disaster Management, Sakarya, Turkey.
• National Centers for Environmental Information. (2025). Natural Hazards Data. https://www.ncei.noaa.gov/products/ natural-hazards
• Nikonov, A. A., Gusiakov, V. K., & Fleifel’, L. D. (2018). Assessment of the tsunami hazard on the Russian coast based on a new catalogue of tsunamis in the Black Sea and the Sea of Azov. Russian Geology and Geophysics, 59(2), 193–205.
• NZ Transport Agency. (2009). Pedestrian planning and design guide. https://nzta.govt.nz/assets/resources/pedestrian-planning-guide/docs/pedestrian-planning-guide-superseded.pdf
• Oynakov, E., Dimitrova, L., Pashova, L., & Dragomirov, D. (2023). Compilation of Regional Homogeneous Seismic Catalog for Identification of Tsunamigenic Zones in the Black Sea Region. Geosciences, 13(8), Article 221. https://doi.org/10.3390/geosciences13080221
• Öcal, T., & Yıldız, A. (2023). 2023 Kahramanmaraş Depremleri Öncesi Toplanma Alanlarının Coğrafi Analizi: Antakya ve Çevresi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(52), 132–157.
• Özkılıç, E. N. (2020). İstanbul’da deprem sonrası toplanma alanlarının kapasitelerinin ve erişilebilirliklerinin CBS yardımıyla analizi ve değerlendirilmesi [Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Öztürk, F., & Kaya, G. K. (2020). Afet sonrası toplanma alanlarının Promethee metodu ile değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 25(3), 1239–1252.
• Partigöç, N. S. (2023). Afet sonrası toplanma alanlarına yönelik kapasite yeterliliğinin değerlendirilmesi: Merkezefendi ilçesi (Denizli) örneği. Afet ve Risk Dergisi, 6(1), 128–147.
• Pacific Northwest Seismic Network. (2025). Landslides. https://www.pnsn.org/outreach/earthquakehazards/landslides
• Reid, J. A., & Mooney, W. D. (2023). Tsunami occurrence 1900–2020: A global review, with examples from Indonesia. Pure and Applied Geophysics, 180(5), 1549–1571.
• Rezaei, S. (2014). Development of a decision support model for the optimum shelter location following a disaster [Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Sabuncu, A. (2023). İstanbul Bakırköy İlçesinin Geçici Barınma Alanlarının Uzaktan Algılama Yöntemi ile Analizi. Türk Uzaktan Algılama ve CBS Dergisi, 4(2), 289–300.
• Saygılı, H. B., & Akpınar, A. (2022). Aydın/Efeler kentsel yeşil alanlarının afet ve acil durum toplanma alanları açısından yeterliliğinin incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(2), 305–311.
• Soltani, A., Ardalan, A., Boloorani, A. D., Haghdoost, A., & Hosseinzadeh-Attar, M. J. (2014). Site selection criteria for sheltering after earthquakes: A systematic review. PLoS Currents, 6. https://doi.org/10.1371/currents.dis.17ad1f98fb85be80785d0a81ced6a7a6
• Soltani, A., Ardalan, A., Boloorani, A. D., Haghdoost, A., & Hosseinzadeh-Attar, M. J. (2015). Criteria for site selection of temporary shelters after earthquakes: a delphi panel. PLoS Currents, 7. https://doi.org/10.1371/currents.dis.07ae4415115b4b3d71f99ba8b304b807
• Şekkeli, Z. H. (2020). Afet ve acil durum lojistiği kapsamında acil durum toplanma merkezi seçiminde AHP yöntemi: Kahramanmaraş on iki şubat belediyesinde bir uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 903–930.
• Şirin, M., & Ocak, F. (2020). Gümüşhane Şehri’nde Afet ve Acil Durum Toplanma Alanlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri Ortamında Değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(44), 85–106.
• Taylan, S. (2018). Afet sonrası acil toplanma ve geçici barınma alanları standartlarının değerlendirilmesi, Çankırı ili örneği [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Trabzon İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü. (2021). Trabzon İl Afet Risk Azaltma Planı. T.C. Trabzon Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü. https://trabzon.afad.gov.tr/kurumlar/trabzon.afad/Haberler/2025/IRAP/Trabzon-IRAP-guncellenmis-27-03-2025.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2025). İstatistik Veri Portalı. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109
• Uyar, H. E., & Töre, E. (2023). Deprem sonrası ilk durak: İstanbul’da toplanma alanlarına dair bir inceleme. Afet ve Risk Dergisi, 6(1), 226–242.
• Vilibić, I., Denamiel, C., Zemunik, P., & Monserrat, S. (2021). The Mediterranean and Black Sea meteotsunamis: an overview. Natural hazards, 106(2), 1223–1267.
• Yalçıner, A. C., Alpar, B., Altınok, Y., Özbay, İ., & Imamura, F. (2002). Tsunamis in the Sea of Marmara: Historical documents for the past, models for the future. Marine Geology, 190(1-2), 445–463.
• Yalçiner, A., Pelinovsky, E., Talipova, T., Kurkin, A., Kozelkov, A., & Zaitsev, A. (2004). Tsunamis in the Black Sea: comparison of the historical, instrumental, and numerical data. Journal of Geophysical Research: Oceans, 109, Article C12023. https://doi.org/10.1029/2003JC002113