17. Asır Osmanlı Taşrasında Bir Fakih Portresi: Ali en-Nisârî

Year 2019, Issue: 15, 13 - 33, 20.06.2019

Ahmet Hamdi Furat

https://doi.org/10.32950/rteuifd.492435

Abstract

Öz

Ali en-Nisârî (ö. 1111/1699) 17.
asrın ikinci yarısında orta ve doğu Anadolu coğrafyasının çeşitli
medreselerinde ilim tahsil ettikten sonra Kayseri’ye dönmüş ve orada uzun
yıllar müftülük yapmış bir Osmanlı taşra âlimidir. Bazı siyasî çekişmeler
sebebiyle uzun yıllar yürüttüğü müftülük görevinden azl edilen, Ali
en-Nisârî’nin oğullarından Abdurrahman, babasının hayatını anlatan bir manzum
menâkıbnâme kaleme almıştır. Bu menâkıbnâme sayesinde bir taşra âliminin
hayatı, eğitimi hakkında geniş sayılabilecek bilgiye sahibiz. Ayrıca onun
sadece fıkıh ile değil özellikle felsefî ilimlerle de iştigal ettiğini ve
eserler telif ettiğini biliyoruz. Ali en-Nisârî’nin fıkha dair eseri el-Fevâ’idu’l-ʿAliyye mine’l-Mesâ’ili’ş-Şerʿiyye, soru cevap tarzı bir fetva mecmuası olması yanında özgün
bir başlıklandırmaya sahiptir. Eser, Ali en-Nisârî’nin oğlu Mehmed (ö.
1119/1708) tarafından – ki o da babası gibi Kayseri müftülüğü yapmıştır-
babasının müftülüğü sırasında verdiği fetvalar toplanarak oluşturulmuştur. Eser
klasik fıkıh sistematiğine göre düzenlenmişse de mâ yeteʿallaku bi’l-hadis, mâ yeteʿalluku
bi-esma’illah,
mâ yeteʿallaku bi’l-vahyi
ve’l-muʿcizât, mâ yeteʿallaku
bi-emri’s-sultânî gibi
başlıkları ile dikkat çeker. 

Keywords

İslam Hukuku, Ali en-Nisârî, el-Fevâ’idu’l-ʿaliyye mine’l-mesâ’ili’ş-şerʿiyye, Soru-cevap Fetvâ Mecmûası, Fetvâ

References

• Akgündüz, Murat. “Osmanlı Dönemi Urfa Medreseleri ve Tedrisat Hayatı”. İSTEM 11 (2008): 113-121.Alak, Musa. İcâzetnâme. İstanbul: ts.Ali Rıza, Karabulut. Meşhur Mutasavvıflar. b.y.: y.y., ts.Baltacı, Cahit. XV –XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Vakfı Yayınları 2005.el-Kevseri, Muhammed Zâhid b. el-Hasan. et-Tahrirü'l-vecīz fi mā yebtegihi'l-müsteciz. Kahire: Matbaatü’l-Envar, 1360. Genç, Mehmet. “Tarihimize Giydirilen Deli Gömleği”. Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak Gerileme Paradigmasının Sonu, Haz. Mustafa Armağan. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayıncılık, 2011.İsmail Paşa, Bağdatlı. Hediyyetü'l-arifin esmaü'l-müellifin ve âsârü'l-musannifin. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1955.Mehmet Şeyhî Efendi. Vekâʿiu’l-Fuzalâ. Haz: Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.Nazif, Ahmed. Kayseriyye Meşahiri. Haz. Haydar Ali Diriöz - Meserret Diriöz. Kayseri: Yak-Taş, 1991.Özen, Şükrü. “Bir Mirasın Gölgesinde Velâ Tartışması: Müzellef Ahmed Efendi’nin Terekesi ve Ganîzâde Mehmed Nâdirî’nin Şeyhülislâma Mektubu”. Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies 41 (2013): 71-124.Özen, Şükrü. “Osmanlı Dönemi Fetva Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 3 (2005): 249-378.Özvar, Erol. “Osmanlı Dünyasında Yazma Eser Üretkenliği”. Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası Âlimler, Müesseseler ve Fikri Eserler XVII. Yüzyıl. Ed. Hidayet Aydar - Ali Fikri Yavuz. 17-45. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 2017.Tahir, Bursalı Mehmet. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1333.