Mirasın İntikali ve Rızâî-Kazâî Taksim Konusunda İslâm Hukuku ile Türk Medeni Kanunu’nun Karşılaştırılması

Yıl 2021, Sayı: 20, 89 - 112, 25.12.2021

Mehmet Sait Arvas

https://doi.org/10.32950/rteuifd.1003531

Öz

Miras, mülkiyet edinme yollarından biridir. Miras üzerindeki mülkiyet, varislerin birden fazla kişi olmaları halinde zorunlu bir ortaklık olarak başlar ve daha sonra mirasın paylaşılmasıyla da şahsi mülkiyete intikal eder. Dolayısıyla mirasın intikali ve paylaşılması uzun soluklu ilişkiler ağını meydana getirir. Hukuk sistemleri de bu ilişkiler ağında taraflar arasında ortaya çıkması muhtemel anlaşmazlıkları önlemek için miras hukukuyla ilgili ayrıntılı düzenlemeler vaz‘ etmişlerdir. Benzer şekilde İslâm hukukunda da mirasa ilişkin birçok ayrıntılı hüküm nasla düzenlenmiştir. Bu durum da İslâm miras hükümlerinin her zaman için gündemde kalmasını gerektirmiştir. Bu çalışmada İslâm hukukuna göre mirasın intikali ve rızâî - kazâî açıdan paylaşılması konu edinilmiştir. Bununla beraber çalışmada konuyla ilişkili meseleler bağlamında İslâm hukuku ile Türk Medeni Hukuku arasında karşılaştırmaya gidilmiştir. Çalışma, biri mirasın intikali diğeri ise rızâî-kazâî açıdan mirasın paylaşılması şeklinde iki bölümden oluşmaktadır. Son olarak da çalışmada iki hukuk sisteminin mukayese edildiği genel değerlendirme ve sonuca yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Mirasın İntikali, Miras Ortaklığı, Rızâî Taksim, Kazâî Taksim.

المقارنة بين الشريعة الإسلامية والقانون المدني التركي في انتقال الميراث وقسمته بالتراضي أو بالقضاء

Öz

يتعلّق بعضُ الحقوق بتركة الميت. واحد منها هو الميراث. وبموت المورث، تنتقل ملكية الميراث إلى ورثته. تبدأ ملكية الميراث كشركة إجبارية إذا كان الورثة أكثر من شخص. ثم تنتقل إلى الملكية الشخصية مع قسمة الميراث. وهذا يؤدي إلى تكوين شبكة علاقة طويلة الأمد. تتضمن الأنظمة القانونية لوائح مفصّلة بشأن قانون الميراث من أجل منع النزاعات المحتملة التي قد تنشأ بين الأطراف في هذه الشبكة من العلاقات. وفي الشريعة الإسلامية، يوجد العديد من الأحكام التفصيلية المتعلقة بالميراث بالنص. لهذا السبب، أصبح قانون الميراث الإسلامي موضوع العديد من الدراسات وقورِن هذا القانون بالأنظمة القانونية الأخرى. و في هذه الدراسة تناقش مسألة انتقال الميراث وقسمته بالتراضي أو بالقضاء وفْقًا للشريعة الإسلامية. بالإضلفة إلى ذلك ، في هذه الدراسة، تم إجراء مقارنة بين الشريعة الإسلامية والقانون المدني التركي في إطار القضايا المتعلقة بالموضوع. تتكون الدراسة من قسمين ، أحدهما انتقال الميراث والآخر قسمة الميراث بالتراضي أو بالقضاء. أخيرًا، تم استعراض أهم النتائج العامة التي وصلت إليها للدراسة

Anahtar Kelimeler

: الشريعة الإسلامية، القانون المدني التركي، انتقال الميراث، الشراكة الميراثية، القسمة بالتراضي، القسمة بالقضاء

The Comparison between Islamic Law and Turkish Civil Code on Acquisition of Inheritance and İts Division by Voluntary or Judiciary

Öz

When a person dies, certain rights arise over her remaining property. One of them is inheritance. Upon the death of the inheritor, inheritance property descends his heirs. The inheritance property begins as a compulsory partnership if the heirs are more than one person and then it is transferred to personal property with the division of the inheritance. This creates a long-term relationship network between the heirs. Legal systems include detailed regulations on inheritance law in order to prevent possible disputes that may arise between the parties in this network of relations. In Islamic law, many detailed provisions relating to inheritance are regulated in accordance with the Qur’an and the Sunna. For this reason, Islamic inheritance law has been the subject of many studies and compared to other legal systems. In this study, acquisition of inheritance and its division by voluntary or judiciary are discussed within the scope of Islamic law. In addition to this, a comparison between Islamic law and Turkish Civil Law is made in the context of issues regarding to the issue. The study consists of two parts, one of which is the acquisition of inheritance and the other is its division by voluntary or judiciary. Finally, the general evaluation and conclusion in which the two legal systems are compared are given in the study.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Turkish Civil Code, Acquisition of Inheritance, Inheritance Partnership, Voluntary Division, Judicial Division

Kaynakça

• Akıntürk, Turgut – Ateş, Derya. Medenî Hukuk. İstanbul: Beta Yayıncılık, 24. Basım, 2018.
• Aktan, Hamza. “Kısmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 25/258-259. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Aktan, Hamza. Mukayeseli İslâm Miras Hukuku. İstanbul: İşaret Yayınları, 1. Baskı 1991.
• Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. 4. Cilt. Kostantiniyye: Matbaa-i Ebûzziyâ, 1330.
• Ali Haydar Efendi. Teshîlü’l-ferâiz. Çev. Orhan Çeker. Konya: Tekin Kitabevi, ts.
• Apaydın, H. Yunus Apaydın. “İbrâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/263-266. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Arı, Abdüsselam. İslâm Miras Hukuku. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 3. Baskı, 2020.
• Bardakoğlu, Ali. “Iskat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/137-143. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Berdîsî, Muhammed Zekeriyya. el-Miras. Kahire: Darü’n-Nahda el-Arabî, 1971/1391.
• Berki, Şakir. “İslâm Miras Sistemi ile Medeni Kanunun Miras Sistemi Arasındaki Farklar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/1 (1978), 1-15.
• Berki, Şakir. “Kur’an’da Mîrâs Hukuku”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 38/1 (1981), 107-132. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000000804
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuki İslâmiyye ve ıstılahatı fıkhiyye kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
• Buhârî, Alaüddin Abdülaziz b. Ahmed. Keşfü’l-esrâr an usûli Fahri’l-İslâm el-Pezdevî. thk. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. 4 Cild. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2009.
• Cürcânî, es-Seyyîd eş-Şerîf Alî b. Muhammed. Şerhu’s-Sirâciyye. thk. Muhammed Muhyiddin Abddülhamid. Mısır: Matbaa Mustafa Elbâbî Mahlebî ve Evladihi, 1323/1944.
• Ebû Zehre, Muhammed. Ahkâmü’t-terikât ve’l-mevâris. Kahire: Darü’l-fikri’l-Arabî, ts.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Hacak, Hasan. “Muşâ‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/ 151-152. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Hafîf, Ali. el-Milkiyye fî’ş-şerîati’l-İslâmiyye maa’l-mukârene bi’ş-şerâii‘l-vad‘iyye. Kahire: Darü’l-fikri’l-Arabî, 1996/1416.
• İbn Âbidîn. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. thk. Abdulmecid Ta’me Halebî. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 3. Basım, 1432/2011.
• İbn Manzûr. Lisânü’l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr vd. 6 Cild. Kahire: Darü’l-Meârif, 1119.
• İbn Rüşd, Ebû’l-Velîd Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-Müçtehîd ve Nihâyetü’l-Muktesid. Heysem Cum’a Hilâl. Beyrut: Müessesetü’l-Meârif, 1. Basım, 1427/2006.
• İnan, Ali Naim vd. İnan Türk Medeni Hukuku Miras Hukuku. Ankara: Bilge Yayınevi, 9. Basım, 2015.
• Karataş, A. Elif Ulusu. “Türk Miras Hukukunda Mirasın Kazanılmasında Halefiyet Türleri ve Türk Millerlerarası Özel Hukukundaki Yansımaları”. Journal of Istanbul University Law Faculty 73/2. Kasım 2016. 357-390.
• Kâsânî, Alaeddin Ebû Bekr b. Mes‘ud. Bedâiu‘s-sanâi‘ fî tertibi’ş-şerâi‘, thk. Ali Muhammed Muhammed Muavvaz – Adil Ahmed Abdülmevcud. 10 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1424/2003.
• Koşum, Adnan. İslâm Hukukunda Taksim. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.
• Kudûrî, Ebû’l-Hasan Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Ca’fer. Muhtasaru’l-Kudûrî fi’l-fıkhi’l-Hanefî. thk. Kamil Muhammed Muhammed ‘Uveyda. Beyrut: Darü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne, thk. Mecdî Basellûm. 10 Cild. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1426/2005.
• Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye. İstanbul: Matbaa-i Osmânî, 1300.
• Mer‘î b. Yûsuf el-Hanbelî, Delilü’t-tâlib. b.y.: el-Mektebetü’l-İslâmî, 2. Basım, 1389/1969.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd. Kitâbü’l-İhtiyâr li ta‘lili’l-Muhtâr. thk. Halid Abdurrahman el-Akk. 5 Cilt. Beyrut: Darü’l-Ma’rife, 1. Basım, 1419/1998.
• Meydânî, Abdulğanî el-Ğuneymî. el-Lübâb fî şerhi’l-Kitâb. thk. Beşşâr Bekrî Arabî. Dımeşk: Dâr-ü Kubâ’, 1424/2003.
• Nesefî, Ebû’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Tefsirü’n-Nesefî Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Yusuf Ali Büdeyvî. 3 Cilt. Dımeşk: Dârü İbn Kesîr, 4. Basım, 1429/2008.
• Nevevî , Ebû Zekeriyya Yahya b. Şeref ed-Dımeşkî. Ravdatü’t-tâlibîn. thk. Adil Ahmed Abdülmevcût – Ali Muhammed Muavvez. 8 Cilt. Suud: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1423/2003.
• Serahsî, Şemsüddin. Kitabü’l-Mebsût. 31 Cild. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, ts.
• Serozan, Rona – Engin, Baki İlkay. Miras Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 4. Basım, 2014.
• Şirbînî, Şemsüddin Muhammed b. El-Hatîb. Muğnil muhtaç ilâ ma‘rifeti meânî elfâzi’l-Minhâc. thk. Muhammed Halil Aytânî. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-Marife, 1. Basım, 1418/1997.
• Topal, Şevket. İslâm Hukukunda Satış Akdi ve Mülkiyet. Rize: STS Yayınları, 2014.
• Topal, Şevket. İslâm Hukukunda Zilyedlik. İstanbul: Nizamiye Akademi, 2016.
• Tûrî, Muhammed b. Hüseyin b. Ali. Tekmiletü’l-Bahri’r-râik, nşr. Muhammed Alî Beydavî. 9 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütüb’i-İlmiyye, 1. Basım, 1418/1997.
• Yaran, Rahmi. “Halef”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/233-234. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Yayla, Hatice Tolunay Ozanemre. Mirasın Paylaşılması. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011), 11-12.
• Zerkâ, Mustafa Ahmed. el-Medhalü’l-fıkhiyyü’l-âm. 2 Cilt. Dımeşk: Darü’l-Kalem, 2. Basım, 1425/2004.
• Zühayli, Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmî ve edilletuhu. 8 Cilt. Dımeşk: Darü’l-Fikr, 2. Basım, 1405/1985.