OKUL YÖNETİCİLERİN GÖSTERDİĞİ A TİPİ VE B TİPİ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ İLE ÖĞRETMENLERİN MOTİVASYONLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Year 2021, Volume: 8 Issue: 14, 162 - 191, 31.12.2021

Asuman Bilgin Yurdaöz Necati Cemaloğlu

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1015798

Abstract

Bu araştırmanın amacı, okul yöneticilerinin gösterdiği A Tipi ve B Tipi kişilik özellikleri ile öğretmenlerin motivasyonları arasındaki ilişkinin saptanmasıdır. Bu araştırma, ilişkisel tarama deseninde tasarlanmıştır. Araştırmanın evreni 2020-2021 eğitim- öğretim yılında Rize ili Merkez ilçe sınırları içerisinde görev yapan 394 ilkokul, ortaokul ve lise öğretmeni ile 45 okul müdüründen oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak okul yöneticilerinin kişilik tiplerini belirlemek için Kişilik Ölçeği ve öğretmenlerin motivasyon düzeylerini belirlemek için Öğretmen Motivasyon Ölçeği kullanılmıştır. Anket yolu ile toplanan veriler SPSS’de analiz edilmiştir. Verilerin analizi için Spearman Korelasyon analizi ve Basit Regresyon analizi yapılmıştır. A Tipi kişilik özelliği gösteren yöneticilerin en çok gösterdiği davranışın “Gecikmeye karşı tahammülüm yoktur”, en az gösterdiği davranışın ise “Çevremdekiler, çok kolaylıkla kızdırılabilen biri olduğumu söyler” olduğu belirlenmiştir. B Tipi kişilik özelliği gösteren yöneticilerin en çok gösterdiği davranışın “Ortalama birinden daha fazla enerjiye sahip olduğumu düşünürüm” , en az gösterdiği davranışın ise “Çevremdekiler tarafından oldukça hırslı ve agresif biri olarak tanınırım.” ve “Yarışmalar, sportif karşılaşmalar benim için oyun ve eğlenceden çok, karşıdaki rakibi yenmek için önemli bir fırsattır.” olduğu belirlenmiştir. Okul yöneticilerinin gösterdiği A Tipi kişilik özellikleri ile öğretmenlerin içsel motivasyon boyutu arasında negatif yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu ancak A Tipi kişiliğin öğretmenlerin içsel motivasyonunun anlamlı bir yordayıcısı olmadığı görülmektedir. A Tipi kişilik özellikleri ile öğretmenlerin dışsal ve yönetsel motivasyon boyutları arasında anlamlı bir ilişki olmadığı görülmektedir. Ayrıca okul yöneticilerinin gösterdiği B Tipi kişilik özellikleri ile öğretmenlerin tüm motivasyon boyutları arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

Keywords

Okul yöneticisi, A Tipi kişilik, B Tipi kişilik, motivasyon.

References

• Ada, Ş., Akan, D., Ayık, A., Yıldırım, İ., & Yalçın, S. (2013). Öğretmenlerin motivasyon etkenleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 151-166.
• Aelterman, A., Engels, N., Van Petegem, K., & Pierre Verhaeghe, J. (2007). The well‐being of teachers in Flanders: the importance of a supportive school culture. Educational studies, 33(3), 285-297. Doi:10.1080/03055690701423085
• Akbaşlı, S., Okan, D. İ. Ş., & Durnalı, M. (2020). İlkokul öğretmenlerinin karşılaştıkları yıldırma davranışları ile motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 1-18. https://doi.org/10.9779/pauefd.596426
• Akıncı Z., Güven, M., Demirel O. N., (2015), Öğrencilerin A ve B Tipi Kişilik Yapısı ile Psikoşiddet (Mobbing) ve Depresyon Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Finans Politika & Ekonomik Yorumlar Dergisi, 52(604), 55- 74.
• Aktaş, A. M. (2001). Bir kamu kuruluşunun üst düzey yöneticilerinin iş stresi ve kişilik özellikleri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 56(4), 25-42. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001872
• Almansour, Y. M. (2012). The relationship between leadership styles and motivation of managers conceptual framework. International Refereed Research Journal, 3(1), 161-166.
• Al-Naggar, R. A., Osman, M. T., Ismail, Z., Bobryshev, Y. V., Ali, M. S., & Menendez-Gonzalez, M. (2015). Relation between type of personality and academic achievement among Malaysian Health Sciences Students. International Archives of Medicine, 8(182). http://dx.doi.org/10.3823/1781
• Ambreen, M. and A. Jan. (2015). Investigating the role of personality traits as predictor of academic success: a case study of secondary level students in district mianwali, Pakistan. Asian Journal of Social Sciences and Humanities, 4(3), 93-101.
• Ayık, A., Akdemir, Ö. A., & Seçer, İ. (2015). Öğretme motivasyonu ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Current Research in Education, 1(1), 33-45.
• Ball, S.A., Kranzler, H.R., Tennen, H., Poling, J.C., & Rounsaville, B.J. (2011). Personality disorder and dimension differences between type a and type b substance abusers. Journal of Personality Disorders, 12(1), 1-12. https://doi.org/10.1521/pedi.1998.12.1.1
• Baron, R.A., Russell, G.W., & Arms, R. L. (1985). Negative ions and behavior: Impact on mood, memory, and aggression among Type A and Type B persons. Journal of Personality and Social Psychology, 48(3), 746-754. https://doi.org/10.1037/0022-3514.48.3.746
• Başaran, DE (1996). Eğitim yönetimi. Yargıcı Matbaası.
• Başaran, İE (2000). Örgütlerde davranış insanın üretim gücü. Feryal Matbaası.
• Beck, RC (2004). Motivation theories and principles (5.baskı). Prentice Hall. http://www.worldcat.org/oclc/647326171
• Bilgin Yurdaöz, A. (2018). Meslek liselerindeki yöneticilerin gösterdiği etik liderlik Tipi ile öğretmen performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayın No. 505527) [Yüksek lisans tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Buchanan, D., & A. Huczynski. (1997). Organizational behaviour. An ıntroductory text. (3. Basım). Prentice Hall International. Busato, V. V., F. J. Prins, J. J. Elshout, & C. Hamaker. (2000). Intellectual ability, learning style, achievement motivation and academic success of psychology students in higher education. Personality and Individual Differences, 29(6), 1057-1068. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(99)00253-6
• Cemaloğlu, N., & Kılınç, A. (2012). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 132-156.
• Çelik, V. (2013). Eğitimsel liderlik. Pegem A Yayıncılık.
• Chamorro-Premuzic, T., & A. Furnham, (2003b). Personality predicts academic achievement: Evidence from two longitudinal university samples. Journal of Research in Personality, 37(4), 319-338. https://doi.org/10.1016/S0092-6566(02)00578-0
• Cücelioğlu, D. (1998). İnsan ve davranışı: psikolojinin temel kavramları. Remzi Kitabevi.
• Dahar, M.A., & Yousuf, M.I. (2019). Influence of type A and type B personality on academic achievement of university students. Global Social Sciences Review, 4(2), 80-87. 10.31703/gssr.2019(IV-II).11
• Dearborn, M.J., & Hastings, J.E. (2010). Type a personality as a mediator of stress and straing in employed women. Journal of Human Stress, 13(2), 53-60. https://doi.org/10.1080/0097840X.1987.9936795
• DeYoung, C. G. (2010). Personality neuroscience and the biology of traits. Social and Personality Psychology Compass, 4(12), 1165-1180. https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2010.00327.x
• Durmaz, M. (2004). Kişilerarası iletişim ve motivasyon. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Durna, U. (2004). Stres, A ve B Tipi kişilik yapısı ve bunlar arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 11(1), 191 – 206.
• Durna, U. (2005). A Tipi ve B Tipi kişilik yapıları ve bu kişilik yapılarını etkileyen faktörlerle ilgili bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 275-290.
• Ercan, L. (2000). Motivasyon (Güdülenme). Leyla Küçükahmet (Ed.), Sınıf yönetiminde yeni yaklaşımlar (107-122). Nobel Yayın Dağıtım.
• Eren, E. (2008). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beta Yayıncılık.
• Evans, G.W., Palsane, M.N., & Carrère,S. (1987). Type a behavior and occupational stress: a cross- cultural study of blue-collar workers. Journal of Personality and Social Psychology, 52(5), 1002-1007. https://doi.org/10.1037/0022-3514.52.5.1002
• Furnham, A., Chamorro-Premuzic, T., & McDougall, F. (2003). Personality, cognitive ability, and beliefs about intelligence as predictors of academic achievement. Learning and Individual Differences, 14(1), 47-64. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2003.08.002
• Gail M. Brennan, G.M. (1989). A study of Type A and Type B personality and burnout in nurses [Master's Theses, San Jose State University]. 3178. https://doi.org/10.31979/etd.kw53-zb4t
• Genç, N. ve Demirdöğen, O. (1994). Yönetim el kitabı, Erzurum: Birey Yayıncılık.
• Ghazi, D., Shahzada, M., & Ullah, S. (2013). Relationship between students’ personality traits and their academic Achievement in Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan. Journal of Educational and Social Research, 3(2), 437.
• Guay, F., Chanal, J., Ratelle, C. F., Marsh, H. W., Larose, S., & Boivin, M. (2010). Intrinsic, identified, and controlled types of motivation for school subjects in young elementary school children. British Journal of Educational Psychology, 80(4), 711–735. https://www.richtmann.org/journal/index.php/jesr/article/view/269
• Hakimi, S., Hejazi, E., & Lavasani, M. G. (2011). The relationships between personality traits and students’ academic achievement. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 29, 836-845. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.11.312
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi (7. Baskı). (Çev. Selahattin Turan). Nobel Yayım Dağıtım. İbrahimoğlu, N., & Karayılan, D. (2012). A ve b Tipi kişilik özellikleri ile zaman yönetimi davranışları arasındaki ilişkiler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (33), 251- 262.
• Janjhua, Y., & Chandrakanta (2012). Behavior of personality type toward stress and job performance: a study of healthcare professionals. J Family Med Prim Care, 1(2), 109–113. doi: 10.4103/2249-4863.104969
• Jenkins, JD (1998). Type A/B behavior pattern. Jeanne Mager Stellman (Ed.), Encyclopaedia of Occupational Helath and Safety (4. Basım). 2, 42-43.
• Karakaya, İ. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Tanrıöğen, A. (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık. Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kılıç, Y., & Yılmaz, E. (2019). İçsel, dışsal ve yönetsel faktörler bağlamında öğretmen motivasyon ölçeği’ nin geliştirilmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(1), 77-91.
• Kling, K. C. (2001). The role of personality, academic ability, and gender in predicting academic achievement. In Poster presented at the 2001 meeting of the International Society for the Study of Individual Differences.
• Kunnanatt, JT (2003). Type A Behavior Pattern and Managerial Performance: A Study Among Bank Executivesin India. International Journal of Manpower, 24(6), 720-734. Doi:10.1108/01437720310496175
• Lavanda, C. (2013). Personality as Predictor of Job Satisfaction: Study of the Relationship between Personality and Job Satisfaction amongst workers in the Bahamas. Journal of Management Research, 5(3), 200-229. https://doi.org/10.5296/jmr.v5i3.3936
• Lee, M. T., & Raschke, R. L. (2016). Understanding employee motivation and organizational performance: Arguments for a set-theoretic approach. Journal of Innovation & Knowledge, 1(3), 162-169. https://doi.org/10.1016/j.jik.2016.01.004
• Lin, Y.G., McKeachie, W. J., & Kim, Y. C. (2003). College student intrinsic and/or extrinsic motivation and learning. Learning and Individual Differences, 13(3), 251-258. https://doi.org/10.1016/S1041-6080(02)00092-4
• Luthans, F. (1995). Organizationa behaviour. Literatür Yayınları.
• Mabula, J.S. (2013). Impact of motivation on commitment of teachers for public secondary schools in Dar Es Salaam: A Case of Kinondoni District [Master’s thesis, Human Resource Management (Mhrm) of The Open Unıversity of Tanzania ]. http://repository.out.ac.tz/id/eprint/875
• Mehta, T. G., Atkins, M. S., & Frazier, S. L. (2013). The organizational health of urban elementaryschools: School health and teacher functioning. School mental health, 5(3), 144-154. doi: 10.1007/s12310-012-9099-4
• Ocak, M., & Güler, M. (2013). A Tipi kişilik ve başa çıkma yöntemlerinin stresle ilişkisi: Türk ve Bosnalı öğrenciler arasında karşılaştırmalı bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(8), 135 - 147.
• O'Driscoll, M. P., & Beehr, T. A. (1994). Supervisor behaviors, role stressors and uncertainty as predictors of personal outcomes for subordinates. Journal of Organizational Behavior, 15(2), 141–155. https://doi.org/10.1002/job.4030150204
• Okutan, E., & Sütütemiz, N. (2015). Mobbing (yıldırma) ve kişilik ilişkisi: hizmet sektörü çalışanları üzerinde bir örnek olay incelemesi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 10(1).
• Olurotimi, O.J., Asad, K.W., & Abdulrauf, A. (2015). Motivational factors and teachers commitment in public secondary schools in Mbale Municipality. Journal of Education and Practice, 6 (15), 117-123.
• Ozgan, E. (2011). Artificial neural network based modelling of the Marshall Stability of asphalt concrete. Expert Systems with Applications, 38(5), 6025-6030. Doi:10.1016/j.eswa.2010.11.018
• Ovcharchyn, C.A., Johnson, H.H., & Petzel, T.P. (1981). Type A behavior, academic aspirations, and academic success. Journal of Personality, 49(3), 248-256. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1981.tb00934.x
• Özsoy, E., Erol, E., Korkutata, A., & Şeker, M. (2014). Kişilik modelleri boyutlarının karşılaştırılması: A Tipi ve B Tipi kişilik ve beş faktör kişilik modeli. Uluslararası Hakemli Beşeri Rayburn, J.M., & Rayburn, L.G. (1996). Relationship between machiavellianism and type a personality and ethical-orientation. Journal of Business Ethics, 15, 1209-1219. https://doi.org/10.1007/BF00412819
• Rosander, P. (2013). The importance of personality, IQ and learning approaches: Predicting academic achievement (ISBN: 978-91-7473-3) [Published thesis, Lund University Publications]. https://lup.lub.lu.se/record/3217342
• Sanchez, M. M., Rejano, E. I., & Rodriguez, Y. T. (2001). Personality and academic productivity in the university student. Social Behavior and Personality: An International Journal, 29(3), 299-305. https://doi.org/10.2224/sbp.2001.29.3.299
• Steinmayr, R., & Spinath, B. (2007). Predicting school achievement from motivation and personality. Journal of Educational Psychology, 21(3/4), 207-216. https://doi.org/10.1024/1010-0652.21.3.207
• Sabuncuoğlu, E. T. (2012). Liderlik, değişim ve yenilik. C. Serinkan (Ed.), Liderlik ve motivasyon: geleneksel ve güncel yaklaşımlar (s. 63-82) içinde. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Sapkale, A. P. (2009). A study of relationship of work motivation and job satisfaction towards teaching attitude of secondary school teachers of Dhule City. International Referred Research Journal, 2(22).
• Serinkan, C. (2012). Liderlik ve motivasyonda güncel konular. Serinkan, C. (Ed.), Liderlik ve motivasyon: Geleneksel ve güncel yaklaşımlar (s. 149-177) içinde. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Stella, O. (2008). Motivation and work performance: complexities in achieving good performance outcomes; a study focusing on motivation measures and ımproving workers performance in Kitgum District Local Government [Master’s thesis, Institute of Social Studies].
• Sünbül, M.A. (2002). Öğretmenlik mesleğine giriş. Demirel, Ö ve Kaya, Z (Ed.), Bir meslek olarak öğretmenlik (s,245-276) içinde. Pegem Yayıncılık.
• Üzüm, B., & Şenol, L. (2020). Tip a ve tip b kişilik Tipi ile devamsızlık ilişkisi: bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 257-267. http://hdl.handle.net/11467/3241
• Tutar, H. (2004). İşyerinde psikolojik şiddet. Platin Yayıncılık.
• Yazıcı, H. (2009). Öğretmenlik mesleği, motivasyon kaynakları ve temel tutumlar: Kuramsal bir bakış. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 33-46.
• Yüksel, Ö. (1997). İnsan kaynakları yönetimi. Gazi Üniversitesi.
• Zehiroğlu, Ç., & Şencan, H. (2019). Kabin memurlarında tip A/B kişilik yapısının algılanan stres üzerindeki etkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37(19), 139-153.