Acceptance of September 26 as Language Day and Language Day Celebrations in Amasya (1935-1936)

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 43 - 55, 30.06.2025

Turgut İleri

https://doi.org/10.34086/rteusbe.1674383

Abstract

Language is an important tool in the formation of a nation, its survival and the transfer of its culture to future generations. Stating that the Republic was founded on cultural foundations, Atatürk always gave the necessary value to our language, which is one of the important elements of our culture. In this context, with the directives of Atatürk himself, since the first years of the Republic, efforts have been made to develop and enrich the Turkish Language and to save it from the influence of foreign languages. The Turkish Language Research Society was founded on July 12, 1932, to carry out the necessary studies to investigate the origin, development and simplification of the Turkish language and to bring it to its rightful place among the world languages. Then, on September 26, 1932, 1st Turkish Language Congress was held in Dolmabahçe Palace in Istanbul. On the last day of the congress, which would enable the scientific construction of the future of the Turkish Language, poet and writer Halit Fahri Ozansoy proposed September 26, the opening day of the congress, to be celebrated as Language Day. The proposal was accepted unanimously by the members of the assembly. From that day on, September 26 is celebrated as Language Day. Since then, September 26 has been celebrated as Language Day. Language Day celebrations have been held effectively in the province of Amasya, where the aim and method of the War of Independence were determined, from the first years. In this study, information is given about the Language Day celebrations held in Amasya in 1935 and 1936, which can be considered the first years of the celebration. In this study, the document analysis method was used, and the Prime Ministry Republic Archives, research works on the subject and newspapers of the period were used.

Keywords

Amasya, Language Festival, Congress, Turkish Language

26 Eylül Gününün Dil Bayramı Olarak Kabulü ve Amasya’da Dil Bayramı Kutlamaları (1935-1936)

Abstract

Dil, bir milletin oluşmasında, varlığını sürdürmesinde ve sahip olunan kültürün gelecek nesillere taşınmasında önemli bir araçtır. Cumhuriyet’in kültür temelleri üzerine kurulduğunu ifade eden Atatürk, kültürümüzün önemli unsurlarından biri olan dilimize gerekli olan değeri her zaman vermiştir. Bu bağlamda, bizzat Atatürk’ün direktifleri ile Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren Türk dilinin geliştirilmesi, zenginleştirilmesi ve yabancı dillerin etkisinden kurtarılması üzerine çalışmalar yapılmıştır. Türk dilinin kökeni, gelişmesi ve sadeleştirilmesi ile dünya dilleri arasında hak ettiği yere gelmesi amacıyla gerekli çalışmaları yapmak üzere 12 Temmuz 1932’de Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulmuştur. Ardından 26 Eylül 1932’de İstanbul’da Dolmabahçe Sarayında I. Türk Dili Kurultayı toplanmıştır. Türk dilinin geleceğinin ilmi açıdan kurgulanmasını sağlayacak olan kurultayın son gününde şair ve yazar Halit Fahri Ozansoy, kurultayın açılış günü olan 26 Eylül gününün Dil bayramı olarak kutlanmasını teklif etmiştir. Teklif, kurultay üyelerinin oy birliği ile kabul edilmiştir. O günden sonra 26 Eylül günü Dil bayramı olarak kutlanmaktadır. Dil bayramı kutlamaları, Millî Mücadelenin amaç ve yönteminin belirlendiği Amasya vilayetinde de ilk yıllardan itibaren etkin bir şekilde yapılmıştır. Bu çalışmada, kutlamaların ilk yılları sayılabilecek 1935 ve 1936 yıllarında Amasya’da yapılan Dil bayramı kutlamaları hakkında bilgi verilmiştir. Makalenin hazırlanmasında doküman analizi yöntemi kullanılarak, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivinden, konu ile ilgili araştırma eserlerden ve dönemin gazetelerinden yararlanılmıştır.

Keywords

Amasya, Dil Bayramı, Kurultay, Türk Dili

References

• BCA. 490.1.0.0 yer: 1166.93.2, s. 1-2.
• BCA. 490.1.0.0 yer: 1166.93.2, s. 3-4.
• BCA. 490.1.0.0 yer: 1166.93.2, s. 6-7.
• BCA. 490.1.0.0 yer: 1166.93.2, s. 8.
• BCA. 490.1.0.0 yer: 1166.93.2, s. 9-11.
• BCA. 490.1.0.0 yer: 1166.93.2, s. 12.
• BCA. 490.1.0.0 yer:1166.93.2, s. 14-16.
• BCA. 490.1.0.0 yer:1166.93.2, s. 17-20.
• BCA. 490.1.0.0 yer: 1166.93.2, s.22.
• BCA. 490.1.0.0 yer:1166.93.2, s. 23.
• Akalın, Ş.H. (2002). Atatürk Döneminde Türkçe ve Türk Dil Kurumu, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi, S. 607. https://turkoloji.cu.edu.tr/
• Akalın, Ş.H. (2004). Atatürk’ün Dil Politikası, BAL-TAM/Türklük Bilgisi Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi, 1, 31.
• Akşam, Dil bayramı: Türkçe nasıl Türk olur? 26 Eylül 1934, (1,5)
• Akşam, Dil bayramı dün parlak bir surette kutlandı, 27 Eylül 1936, (1)
• Cumhuriyet, Birinci Dil Kurultayı Büyük Merasimle Açıldı, 27 Eylül 1932:1,5
• Cumhuriyet, İkinci Dil bayramı, 4 Eylül 1934, (1,3)
• Cumhuriyet, Dil bayramımız, 26 Eylül 1934, (1,6)
• Cumhuriyet, Dil bayramı, 26 Eylül 1936, (5)
• Ergün, M. (1982). Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara: DTCF. Yayınları.
• Ertan, T. F. (2011). Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Haber, Dil bayramı, 27 Eylül 1936, (1)
• Hacıeminoğlu, N. (1967). Dil bayramının Düşündürdüğü, Türk Kültürü, Eylül, 59.
• https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/dil-bayrami/ (Erişim Tarihi: 7 Şubat 2025).
• https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/detay/642/Dil-Bayram/ (Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2025).
• https://tdk.gov.tr/icerik/duyurular/26-eylul-dil-bayrami/ (Erişim Tarihi: 5 Şubat 2025).
• https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1030T.pdf (Erişim Tarihi: 1 Şubat 2025).
• İnan, A. A. (2000). Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• İnan. A.A. (1968). Atatürk Devrinde Dil Çalışmaları ve Akademi Meselesi, Türk Kültürü, Mayıs, 67.
• Kendirci, M. (2023). Cumhuriyet’in Yüzyılı ve 26 Eylül Türk Dili Bayramı, Mülkiye Dergisi, 47, 5.
• Korkmaz, Z. (1995). Atatürkçü Düşüncede Türk Dilinin Yeri, Atatürkçü Düşünce El Kitabı, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Köymen, M.A. (1966). Atatürk’ün Kültür Siyaseti, Türk Kültürü, Kasım, 49.
• Kurun, Dil Bayramını İçten Kutladık, 27 Eylül 1935, (1).
• Özüçetin, Y., Kara, B.ve Bolat, M. (2017). Bazı İl ve İlçelerde Halkevi Bünyesinde Muhtelif Dil Bayramı Kutlamaları, The Journal of Academic Social Science Studies, Autumn III, 61,
• Resmî Gazete, 3 Teşrinisani 1928: 6001-6002)
• Sakaoğlu, S. (1991). Türk Dili Tetkik Cemiyetinin Kuruluşu ve Atatürk, Belleten, 39.
• Sertkaya, O. F. (1966). Atatürk’ün Dil Politikası, Türk Kültürü, Kasım, 49.
• Tan, Bütün memleket Dil bayramını kutluyor, 26 Eylül 1936, (1)
• Temir, A. (1967). Dilimizle İlgili Bir Kanun Teklifi Üzerine, Türk Kültürü, Haziran, 56.
• Timurtaş, F. K. (1967). Dil bayramı ve Gerçekler, Türk Kültürü, Ekim, 60.
• Tongul, N. (2004). Türk Harf İnkılâbı, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Mayıs-Kasım, 9, 33.
• Turan, R. (2002). Kültür Alanındaki Gelişmeler, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi C. II., Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA). (2003). 28, 445-446.
• Ulus, Dil bayramını bugün kutluyoruz, 26 Eylül 1935, (1-2)
• Ulus, Bugün Dil bayramı, 26 Eylül 1936, (1)
• Ülgen, E. (2023). Atatürk’ün Himayesinde Türk Dili Üzerine Yapılan Çalışmalar, Yeni Yüzyılda İletişim Çalışmaları Dergisi, 4, 8.
• Vakit, Türk Dili Birinci Kurultayı, 27 Eylül 1932, (1)
• Yamaç, M. (2023). Türkiye’nin Modernleşmesinde Harf Devriminin Rolü ve Tekirdağ, Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 6, 11.