Selanik Salnamelerine Göre Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinde Gevgeli Kazası’nın İdari Yapısı ve Kurumları

Yıl 2019, Sayı: 3, 7 - 21, 28.04.2019

Erdovan Shabanovski , Ali İhsan Karataş

Öz

Osmanlı
belgelerinde köy ve nahiye olarak kaydedilen Gevgeli, Makedonya’nın doğu tarafında
Yunanistan sınırında yer almaktadır. Gevgeli, ilk kayıtlarda Avrat Hisara bağlı
iken daha sonraki süreçte Lankaza Kazası’na bağlı bir nahiye konumundadır.  Selanik Üsküp demir yolunun 1867 de
açılmasından sonra ekonomik ve nüfus yönünden ilerleme sağlamış ve kaza
statüsüne yükselmiştir. Kaza olduktan sonra Selanik Vilayeti’ne bağlanmıştır.
Makedonya’nın birçok kazasında olduğu gibi burada da Müslüman ve gayri
Müslimler birlikte yaşamıştır. Osmanlının son dönemlerinde idari kurumların
kontrolü Müslümanların elinde olmakla birlikte Gayri Müslimlerin sayılarının
daha fazla olduğu yerlerde idari kurumlarda Gayri Müslimlerden de personel
bulundurulmuş hatta başkan yardımcı vekilleri onlara verilmiştir. Gevgeli’de de
aynı durum söz konusudur. Bu çalışmamızda salnamelere göre Gevgeli’nin kaza
olmasından 1302 (1385) yılından 1325 (1907) yılına kadar olan süreçte idarî
yapısı ve kurumları ve bu yapılarda meydana gelen değişiklikler ele
alınacaktır. Araştırmanın ana kaynaklarını salnameler ve Osmanlı Arşiv
belgeleri teşkil etmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Gevgeli, İdari Yapı, Selanik, Salname, Osmanlı, Balkanlar, Makedonya

The Structure and Institutions of the Gevgeli Province According to Theessaloniki Registires (Salnames) in late Ottoman Era

Öz

Gevgeli is
located in the Greek border in the eastern part of Macedonia. Firstly, it was
recorded as a sub-district and county in the Ottoman registers. The main
sources of the present study are the Yearbooks and Ottoman Archive documents.
Gevgeli County will be evaluated according to the data given in the sources.
Firstly, Gevgeli was a sub-district of the Avrat Hisar; however, it became a
county of Lankaza District later. Gevgeli made economic and populational
progresses after the opening of Skopje - Thessaloniki railway in 1867 and was
promoted to the status of being a county. After it was announced as a county,
it became a sub-county of Thessaloniki. Muslim and non-Muslims lived here
together, which was the case in many Macedonian Counties. In the last periods
of the Ottoman State, although the control of administrative institutions was
in the hands of Muslims, in areas where the number of non-Muslims was more than
that of the Muslims, such as in Gevgeli, non-Muslims were also included in
administrative institutions, and even the vice-presidents were chosen from
among them. In this study, the administrative structure of Gevgeli, and the
changes in this administrative structure and institutions between the periods
1385, when Gevgeli became a county, and 1907 will be discussed according to the
yearbooks in the archives.

Anahtar Kelimeler

Gevgelija, administrative Structure, Thessaloniki, Salnâme, Ottoman, Balkans, Macedonia

Kaynakça

• (BOA), BEO, 2507-188023, 1698-137311, 4058-304285, 1858- 139345, 3391-254294, 3417-256268, 3474-260520.
• (BOA), İ..DH..,1374-4, 967 – 76428.
• (BOA), DH. MKT. ,2068-92, 2845-30.
• (BOA), AE.SMHD.I..,40-2402.
• 167. Numaralı Muhâsebe-i Vilayet-i Rum-İli Defteri: 939/1530 (nşr. Ali Coşkun v.dğr.), Ankara 2003, I, 115-123.1307 (M.1890) Selanik Vilâyeti Salnamesi, 10’cu defa.
• 1310 (M.1892) Selanik Vilâyeti Salnamesi,11’ci defa.
• 1311 (M.1893), Selanik vilâyeti salnamesi, 12’ci defa.
• 1312 (M.1894), Selanik vilâyeti salnamesi, 13’cü defa.
• 1313 (M.1895), Selanik vilâyeti salnamesi, 14’cü defa
• 1315 (M.1897), Selanik vilâyeti salnamesi, 15’ci defa
• 1318 (M.1900), Selanik vilâyeti salnamesi, 16’cı defa
• 1320 (M.1902), Selanik vilâyeti salnamesi, 17’ci defa
• 1322 (M.1905) Selanik Vilayeti Salnamesi, 18’ci defa
• 1324 (M.1906), Selanik vilâyeti salnamesi, 19’cu defa
• 1325 (M.1907), Selanik vilâyeti salnamesi, 20’ci defa
• Aydın, Bilgin, “Salname’’ , Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2009)
• Kiel, Machiel, ‘‘Gevgili”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. Ek.1, s. 475-476, İstanbul 2006.
• Kurşun, Zekeriya, Küçük Mehmed Said Paşa (Siyasi Hayatı, İcraat ve Fikirleri), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 1991.
• Nureski, Dzuneis, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt/Volume 3, Sayı/Number 1, Temmuz/July 2014, s. 63-102.
• N. Todorov- B. Nedkov, Turski İzvori za Balgarskata İstorija, Sofia 1996, II/1, s. 388-429; II/2, s. 324-360.
• Panov, Mitko, “Gevgelija”, Makedonska Enciklopedija, C:1,Kn-1, Üsküp,1976, s.339-340.
• Şahin, Furkan, Eytam Sandıklarının Kuruluşu ve Konuyla İlgili Yapılan Yasal Düzenlemeler, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2017.
• http://gevgelija.gov.mk/index.php?option=com_content&view=article&id=6&Itemid=135&lang=mk-18.05.2016; 23:26
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Düyûn-i_Umûmiye, 03.06.2017, 12:22
• https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCt%C3%BCn_Rejisi, 01.06.2017; 00.36