Yunanistan’da İslâm Hukuku Uygulamaları ve AİHM’ye Taşınan Molla Sali Davası

Yıl 2023, Sayı: 11, 10 - 21, 30.04.2023

Ritvan Toptsi

https://doi.org/10.53336/rumeli.1239085

Öz

Günümüz Yunanistan topraklarının büyük bir bölümü uzun yıllar Osmanlı hâkimiyeti altında bulunmuştur ve bu durumun bir neticesi olarak bugün pek çok bölgede şer’iyye sicilleri arşivi mevcuttur. Yunanistan’ın kuzeyinde yer alan ve Batı Trakya diye isimlendirilen bölgede yaşayan Müslüman-Türk azınlığa antlaşmalarla tanınan haklar gereği bugün hâlâ İslâm hukukunun uygulandığı görülmektedir. Tarihi süreç içerisinde, azınlığa tanınan haklarda kısıtlamalara gidilmiş ve İslâm hukukunun uygulama alanı elden geldiğince daraltılmaya çalışılmış olsa da, tarafların istemesi durumunda şahıs, aile ve miras hukuku alanlarında İslâm hukukuna göre hüküm verilmesi günümüzde hâlâ yasal olarak kabul edilmektedir.
Yunanistan, İslâm hukukunun uygulanma alanına kısıtlamalar getirilmesini temellendirirken, en çok kadın-erkek eşitliği argümanını kullanmaktadır. İslâm hukukunun bu ilkeye aykırı olduğunu iddia ederek, kadınlara bu hukuk sisteminde zulmedildiğini düşünmektedir. Makalemizde inceleyeceğimiz Molla Sali davasını Yunan hukukçular bu bakış açısıyla değerlendirmiş ve uluslararası antlaşmalarla Batı Trakya Müslüman Türk azınlığına tanınan bu yetkilerin kaldırılması yönünde adımlar atılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yunanistan, Batı Trakya, İslâm Hukuku, Antlaşma, Azınlık, Molla Sali

Teşekkür

Derginizin Nisan sayısı için değerlendirmeye almanızı rica ediyor, ilginize çok teşekkür ediyorum...

Islamic Law Practices in Greece And the Molla Sali Case Transferred to the ECHR

Öz

Most of the lands of today's Greece were under Ottoman rule for many years, and as a result of this situation, there are archives of sharia records in many regions today. It is seen that Islamic law is still applied today in accordance with the rights granted to the Muslim-Turkish minority living in the region called Western Thrace, located in the north of Greece. In the historical process, although restrictions have been made on the rights granted to the minority and the scope of application of Islamic law has been tried to be narrowed as much as possible, it is still legal today to make judgments in the fields of personal, family and inheritance law.
Greece mostly uses the argument of equality between men and women while basing restrictions on the application of Islamic law. Claiming that Islamic law is against this principle, it thinks that women are persecuted in this legal system. Greek lawyers evaluated the Molla Sali case, which we will examine in our article, from this point of view, and steps were taken to abolish these powers granted to the Muslim Turkish minority of Western Thrace by international treaties

Anahtar Kelimeler

Greece, Western Thrace, Islamic Law, Treaty, Minority, Molla Sali

Kaynakça

• Adıyeke, Ayşe Nükhet. Yunanistan Sınırları İçinde Müslüman Cemâat Örgütlenmeleri: “Cemâat-ı İslâmiyeler” 1913-1998. Ankara: SAEMK Yayınları, 2001.
• Aslan, Nasi. Kayseri Şer’iyye Sicillerindeki Hicrî 1084, 1087 Tarihli 81 ve 84 Numaralı Defterler ve İslâm Hukuku Açısından Tahlili. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1995.
• Atina Barış Antlaşması. Düstur, Tertib-i Sânî, Cilt: 7, Der-saâdet: Matbaa-i Âmire, 1332.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. Dava Müracaat No: 20452/14.
• , Maurits S. “The Last Sharia Court in Europe: On Molla Sali v. Greece (ECHR 2018)”. Journal of Islamic Law, 1/1, (İlkbahar 2020).
• Cin, Turgay. Yunanistan’daki Müslüman Türk Azınlığın Din ve Vicdan Özgürlüğü. Ankara: Seçkin yayıncılık, 2003.
• Cin, Turgay. Yunanistan’daki Türk Azınlığın Hukuki Özerkliği. Ankara: Orion kitabevi, 2009.
• Clogg, Richard. Modern Yunanistan Tarihi. İstanbul: İletişim Yay, 2007.
• Demir, Hasan Onur. Karaferye’ye Ait 94 (552) Numaralı ve 1924 Tarihli Şer’iyye Sicil Defteri (Traskripsiyon ve Değerlendirme). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Diafonidou, Eleni. “Anikse o dromos gia tin pliri katargisi tis Sarias”. Empros (21 Aralık 2018). https://empros.gr/2018/12/anoikse-o-dromos-gia-tin-pliri-katargisi-tis-sarias/ (Erişim Tarihi: 25.11.2022).
• Evliya Çelebi. Seyahatname. İstanbul: Orhaniye matbaası, 1928.
• Fokas, Effie. “On Aims, Means, and Unintended Consequences: The Case of Molla Sali”. Religions, 12/10, (Ekim 2021).
• Güler, Ümit. Osmanlı Kıbrısı’nda Müslüman-Zimmî İlişkileri ve İslam Hukuku Açısından Tahlili. Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Güler, Ümit. Osmanlı’da Suç ve Ceza (Kıbrıs Örneği). Ankara: Fecr Yayınları, 2019.
• Güler, Ümit. Osmanlı Toplumunda Cinayet. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2020.
• Hallaf, Abdülvehhab. Ahkâmü’l-ahvâli’ş-şahsiyye. Kuveyt: Dâru’l-kalem li’n-neşr ve’t-tevzî, 1990.
• Hüseyinoğlu, Tevfik-İmamoğlu, Mehmet. Yunanistan’da Başmüftülük, Müftülükler ve Müftüler (1913-2014). Gümülcine: Bakeş yayınları, 2017.
• İskeçe Şer’iyye Sicil Defteri (1926-1929).
• İskeçe Türk Birliği Resmî Web Sayfası. http://www.iskeceturkbirligi.org/m/hukuki.php (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
• Karampougioukoglou, Sami. “Katadiki Elladas apo to Europaiko Dikastirio Anthropinon Dikeomaton”. Ertnews (19 Aralık 2020). https://www.ertnews.gr/perifereiakoi-stathmoi/komotini/katadiki-elladas-kai-dikaiosi-tis-chatitze-molla-sali-apo-to-eyropaiko-dikastirio-anthropinon/ (Erişim Tarihi: 25.11.2022).
• Kartal, İsa. 567 Numaralı Karaferye Şer’iye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Koumoutzis, Nikos-Papastylianos, Christos. “Human Rights Issues Arising from the Implementation of Sharia Law on the Minority of Western Thrace - ECtHR Molla Sali v. Greece, Application No. 20452/14, 19 December 2018”. Religions, 10/5, (Mayıs 2019).
• Lozan Barış Antlaşması. Düstur, Üçüncü Tertip. İstanbul: Necmi İstikbal Matbaası, 1931.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr li-ta’lîli’l-muhtâr. tlk: Mahmûd Ebu Dakîka, İstanbul: Çağrı yayınları, 2005.
• Oğuz, Mustafa. Girit (Resmo) Şer’iye Sicil Defterleri (1061-1067). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• Öksüz, Hikmet. Batı Trakya Türkleri. Çorum: Karadeniz Araştırmaları Merkezi (KaraM), 2006.
• Özcan, Yusuf. “AİHM Yunanistan’ın Batı Trakyalı kadına tazminat ödemesi gerektiğine karar verdi”. Anadolu Ajansı (18 Haziran 2020). https://www.aa.com.tr/tr/dunya/aihm-yunanistanin-bati-trakyali-kadina-tazminat-odemesi-gerektigine-karar-verdi/1881919 (Erişim Tarihi: 25.11.2022).
• Papadopoulou, Lina. “Filakismenes Stin İstoria Ellinides Mousoulmanes İpo Ton İero Nomo Tou İslam”. To Dimosio Dikaio se Ekseliksi, Gümülcine: Sakkoula, 2012.
• Paratiritis Tis Thrakis. “Tris Ekkremis Dikes gia tin Efarmogi tou Ellinikou Nomou gia ti Saria”. (26 Ocak 2017). https://www.paratiritis-news.gr/news/g-ktistakis-treis-ekkremeis-dikes-gia-tin-efarmogi-tou-ellinikou-nomou-gia-ti-saria/ (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
• Psara, Maria. “Posa xrimata tha plirosi i Xantise Molla Sali gia ti saria”. Ethnos (18 Haziran 2020). https://www.ethnos.gr/greece/article/111249/posaxrhmatathaplhroseihelladasthxantisemollasaligiathsaria (Erişim Tarihi: 27.11.2022).
• Selanik Makedonya Tarih Arşivi http://gak.thess.sch.gr/ArchCol/othom/archcol-ierod.html (Erişim Tarihi: 28.11.2022).
• Sofuoğlu, Hadi. İslam Hukukunun Uygulanması Açısından Manisa Şer’iye Sicilleri (1625-1650). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Soltaridis, Simeon. İ İstoria Ton Mouftion Tis Ditikis Thrakis. Atina: Nea Sinora, 1997.
• Topçu, Rıdvan. İslâm Hukuku Açısından Batı Trakya’daki Müftülerin Yetkileri. Gümülcine: Bakeş yay, 2012.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.
• Vagdoutis, Nikolas. “Apofasi Orosimo gia ti Saria”. Syntagma Watch (05 Nisan 2019). https://www.syntagmawatch.gr/trending-issues/apofasi-orosimo-gia-ti-sharia/#_ftn3 (Erişim Tarihi: 27.11.2022).
• Yıldız, Kemal. “İslam Muhakeme Hukukunda Dâvanın Şartları ve Muhakeme Süreci”. EKEV Akademi Dergisi, 9/24, (Yaz 2005).
• Yılmaz, İbrahim. “İslâm Hukukunda Vasiyet Yoluyla Varisleri Mirastan Mahrum Etmeye Yönelik Tasarrufların Sınırlandırılması”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21/3, (Aralık 2017).
• Yunan Hükûmet Gazetesi, ΦΕΚ Α’ 148, 03.07.1920.
• Yunan Hükûmet Gazetesi, ΦΕΚ Α’ 11, 04.02.1991.
• Yunan Hükûmet Gazetesi, ΦΕΚ 2/Α/15.1.2018.
• Yunan Hükûmet Gazetesi, ΦΕΚ Α’ 150, 30.07.2022