On the first academic critiques of the first Turkish novels

Year 2019, Issue: 15, 116 - 127, 21.06.2019

Elif Türker Gümüş

https://doi.org/10.29000/rumelide.580483

Abstract

The first examples of the novel genre in Turkish
literature are seen in the 19th century. These first examples are written by
the authors who only know traditional narration besides poem tradition. Hence
these examples which are imitated from French literature tried to find their
own reader by remaining in a position between traditional and new. When this
period is over, effective discussions on acknowledgement / understanding of the
novel as a genre was initiated. The first academic critiques which took place
in the early Republic Period described the first novels in the last period of
Ottoman as ‘a bad imitation’; ignoring the discussions on “novels” in that
period. Moreover, in these critiques the academicians neither give a clear
definition of ‘novel’, nor explicitly state what the deficiencies are in these
first examples. As we understood from the context of these critiques an academic
mistake is made by making comparisons of the first Turkish novel examples to
the most successful examples of French novel which are developed lately even in
French literature. In this research examples from Ottoman authors’ views and
the novel discussions in this period will be given in order to show the
relevant academic interpretations aim to degrade these novels. 

Keywords

First Turkish novels, westernization, imitation, discussions, critique

İlk Türk romanlarına getirilen ilk akademik eleştiriler üzerine

Abstract

Türk edebiyatında “roman” türünün ilk örnekleri
19. yüzyılda görülür. Bu ilk örnekler, nesir alanında yalnızca tahkiye usulünü
tanıyan bir topluma mensup kişilerin kaleminden çıkmıştır. Dolayısıyla Batı’dan
“taklit” yoluyla alınan bu ilk örnekler, geleneksel olanla “yeni” arasında bir
konumda kalarak okurunu bulmaya çalışmıştır. Bu evre atlatılınca türün
tanınması / anlaşılması yolunda işlevli tartışmalar yürütülmüştür.  Oysa ilk ürünleri Osmanlı Devleti’nin son
dönemlerinde verilen “roman” türüne dair erken Cumhuriyet Dönemi’nde getirilen
ilk akademik eleştirilerde, “roman” bağlamında yürütülen tartışmalar göz ardı
edilerek ilk ürünlerin “kötü bir taklit”ten ibaret olduğu yolunda yorumlar
yapılmıştır. Fakat bu yorumlarda bulunan araştırmacılar bir “roman” tanımı
yapmadıkları gibi ilk örneklerdeki eksikliklerin de neler olduğu yolunda
aydınlatıcı tespitlerde bulunamamışlardır. Eleştirilerin içeriğinden
anlaşıldığına göre, Batı edebiyatlarında dahi geç gelişmiş roman türünün en
başarılı örnekleri ile Türk edebiyatındaki ilk örnekleri karşılaştırmak gibi
akademik bir hataya düşmüşlerdir. Bu çalışmada ilk örnekleri veren yazarların
“roman” görüşlerinin yanı sıra, aynı dönemde yürütülen edebiyat
tartışmalarından örnekler verilerek söz konusu yorumların değer düşürücü bir
amaç güttüğü ileri sürülecektir. 

Keywords

İlk Türk romanları, batılılaşma, taklit, tartışmalar, eleştiri

References

• Ahmet Mithat Efendi. (2003). Ahbar-ı Asara Tamim-i Enzar. Nüket Esen (Haz.). İstanbul: İletişim Yayınları. (Metin, 1889-1890 yıllarında Tercüman-ı Hakikat gazetesinde tefrika edilmiştir.) Ahmet Mithat Efendi. (2016) Romanlar ve Romancılık. Edebiyat Yazıları 1. H. Harika Durgun-Fazıl Gökçek (Haz.) İstanbul: Dergâh Yayınları. (Tercüman-ı Hakikat, nr. 2487, 5 Kânunuevvel 1887) Başlı, Ş. (2008). ‘Ulusal Alegori’den İmparatorluk Eğretilemesine: Osmanlı Romanında Çok-Katmanlı Anlatı Yapısı. (Osmanlı Romanının İmkânları Üzerine adıyla İletişim Yayınları tarafından yayımlanmıştır.) Ankara: Bilkent Üniversitesi. Benjamin, W. (2006). Proust İmgesi. Ahmet Doğukan ve diğer (Çev.) Son Bakışta Aşk. Nurdan Gürbilek (Ed.). İstanbul: Metis Yayınları. Dino, G. (1954) Tanzimattan Sonra Edebiyatta Gerçekçiliğe Doğru: Birinci Kısım. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Dino, G. (1978) Türk Romanının Doğuşu: İntibah: Sergüzeşt-i Ali Bey-Eylem ve Kurgusu-Kişilerin Yeni Boyutları-İşlenen Temalar-Üslup. İstanbul: Cem Yayınevi. Eagleton, T. (2015). Edebiyat Nasıl Okunur. Elif Ersavcı (Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları. Finn, R. P. (1984). Türk Romanı (İlk Dönem / 1872-1900). Tomris Uyar (Çev.) Ankara: Bilgi Yayınevi. İbrahim Şinasi. (2011). Tercüman-ı Ahval Mukaddime. Yeni Türk Edebiyatı Metinleri-3: Nesir-1 (1860-1923). İnci Enginün-Zeynep Kerman (Haz.) İstanbul: Dergâh Yayınları. (Tercüman-ı Ahval, nr. 9, Teşrinievvel 22 Ekim 1860) Mardin, Ş. (2007). Türk Modernleşmesi: Makaleler 4. İstanbul: İletişim Yayınları. Moran, B. (1983). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış: Ahmet Mithat’tan A.H. Tanpınar’a. İstanbul: İletişim Yayınları. Namık Kemal. (1971). Son Pişmanlık’ın Mukaddemesi. İntibah: Sergüzeşt-i Ali Bey. Mustafa Nihat Özön (Haz.) İstanbul: Remzi Kitabevi. (“Kemal Bey’in Bir Makalesi” başlığı ile Şark, nr.5, Mart 1881) Namık Kemal. (1978). Mukaddime-i Celâl. Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II. Mehmet Kaplan ve diğer (Haz.) İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. (Kitaphane-i Ebuzziya, 1881) Okay, M. O. (2012). Beşir Fuad: İlk Türk Pozitivist ve Naturalisti. İstanbul: Dergâh Yayınları. Okay, M. O. (2016). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları. Ortaylı, İlber. 1996. Türkiye’de Klasik Çağın Algılanması. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi. Sayı: 1-4 C.: 51. (371-380) Erişim tarihi: 07.05 2019. http://www.dergiler.ankara.edu.tr Oxford Advanced Learner’s Dictionary. (2000). A S Hornby. Sally Wehmeier (Ed.) Oxford University Press. Özön, M. N. (2015). Türkçede Roman. İstanbul: İletişim Yayınları. Parla, J. (2004). Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları. Parlatır, İ. ve diğer. (1988). Türkçe Sözlük 1-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Tanpınar, A. H. (2001). 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi. Urgan, M. (2012). İngiliz Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Uşaklıgil, H. Z. (2017). Hikâye. İstanbul: Dergâh Yayınları. (Metin, 1887-1888 yıllarında Hizmet gazetesinde tefrika edilmiştir.) Watt, I. (2007). Romanın Yükselişi: Defoe, Richardson ve Fielding Üzerine İncelemeler. Ferit Burak Aydar (Çev.) İstanbul: Metis Yayınları