19.Yüzyıldan iki kamusal mektup: Giuseppe Mazzini ile Mustafa Fazıl Paşa’nın saraya mektupları

Year 2021, Issue: 25, 505 - 518, 21.12.2021

Esra Sazyek

https://doi.org/10.29000/rumelide.1036576

Abstract

Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın torunu Mısırlı Prens ve Osmanlı devlet adamı Mustafa Fazıl Paşa, Osmanlı hükümetine yönelik eleştirileri sebebiyle ülkeyi terk etmeye zorlanır. 4 Nisan 1866’da Paris’e hareket eden Paşa, Mısır’daki veraset sisteminin de değişmesiyle birlikte Babıali’ye karşı ciddi bir muhalefet başlatır. Bu muhalefetin ilk ve en önemli adımı, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu kötü duruma dikkat çekmek amacıyla Paris’ten Sultan Abdülâziz’e hitaben yazdığı mektuptur. Yeni Osmanlılar Cemiyeti’nin ekonomik anlamdaki himayeciliğini üstlenmeden kısa süre önce yazdığı ve ülkesi için laiklik ve özgürlük istediği bu mektup, İtalya’nın cumhuriyet yönetimi altında birleşmesini amaçlayan Carbonari örgütünün önderi Giuseppe Mazzini’nin, 1831’de Piemonte Kralı Carlo Alberto’ya yazdığı açık mektubu hatırlatır. İki mektup arasındaki ilintiye ilk kez Reform in the Ottoman Empire (1963) adlı kitabında dikkat çeken Amerikalı tarihçi Roderic H. Davison’dur. Kaya Bilgegil ise, “Bu iki mektubun bir mukayesesi yapılmalıdır.” diyerek, literatürdeki söz konusu boşluğa dikkat çeker. Ancak merhum Bilgegil’in 1970’te yaptığı bu çağrı, aradan geçen yarım yüzyıla rağmen karşılık bulmamış; her iki mektup mukayese edilmediği gibi Mazzini’nin mektubuna da ulaşılamamıştır. Dolayısıyla, Giuseppe Mazzini’nin Carlo Alberto’ya yazdığı ve dilimize hâlâ çevrilmemiş olan İtalyanca mektubuyla, Mustafa Fazıl Paşa’nın Sultan Abdülâziz’e yazdığı mektubu mukayeseli olarak değerlendirdiğimiz bu çalışmanın ardındaki esas gerekçe, Kaya Bilgegil’in önerisidir.

Keywords

Mustafa Fazıl Paşa, Yeni Osmanlılar Cemiyeti, Giuseppe Mazzini, Carbonari Örgütü, Mektup

Two public letters from the 19th century: Letters of Giuseppe Mazzini and Mustafa Fazıl Pasha to the palace

Abstract

The Egyptian Prince and Ottoman statesman Mustafa Fazıl Pasha, the grandson of Kavalalı Mehmet Ali Pasha, is forced to leave the country due to his unending criticism of the Ottoman government. Pasha, who moved to Paris on April 4, 1866, started a serious opposition to the Sublime Porte with the change of the inheritance system in Egypt. The first and most important step of this opposition was a French letter from Paris to Sultan Abdülâziz in order to draw attention to the plight of the Ottoman state. This letter, written shortly before assuming the economic patronage of the New Ottomans and demanding secularism and freedom for his country, reminds the open letter of Giuseppe Mazzini, leader of the Carbonari organization, which aimed to unite Italy under the Republic, to Carlo Alberto, the king of Piemonte, in 1831. The first to draw attention to the interest between the two letters in his book "Reform in the Ottoman Empire (1963)" is the American historian Roderic H. Davison. Kaya Bilgegil draws attention to the aforementioned gap in the literature by saying "A comparison of these two letters should be made." However, this call made by our deceased professor in 1970 has not been answered despite the intervening fifty-one years; both letters were not compared, and Mazzini's letter was not available. Therefore, the main reason behind this study, which we try to evaluate in comparison with the letter written by Giuseppe Mazzini to Carlo Alberto, which is still not translated into our language, and the letter that Mustafa Fazıl Pasha wrote to Sultan Abdulaziz, is the proposal of Kaya Bilgegil.

Keywords

Mustafa Fazıl Pasha, New Ottomans Society, Giuseppe Mazzini, Carbonari Organization, Letter

References

• Adıvar, H. E. (2015). Sinekli Bakkal, İstanbul: Can Yayınları.
• Berkes, N. (1978). Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.
• Bilgegil, M. K. (1970). Ziyâ Paşa Üzerinde Bir Araştırma, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Bilgegil, M. K. (1976). Yakın Çağ Türk Kültür ve Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I: Yeni Osmanlılar, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Çelik, H. (1994). Ali Suavî ve Dönemi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Davison, R. H. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform, 1856-1876, çev. Osman Akınhay, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Davison, R. H. (1994). “On Dokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Reformlarına Araç Olarak Fransız Dili”, çev. Çiğdem Erkal İpek, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, II/4, 171-188.
• Ebuzziya Tevfik (2019). Yeni Osmanlılar Tarihi, haz. Yakup Öztürk, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Gürer, M. O. (2007). “İtalyan Krallığı’nın Doğu Akdeniz Politikası (1861-1913)”, (Yayımlanmamış YL Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Koray, E. (1983). “Yeni Osmanlılar”, TTK Belleten, XLVII/186, 563-582.
• Korkmaz, F. (2012). “İlk Dönem Romancılığımızda Dikkat Çeken Bir Cemiyet”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, I/1, 517-531.
• Lieber, F. (1835). “Carbonari”, Encyclopedia Americana II, Philadelphia: Thomas Desilver&Co., 513-514.
• Mardin, Ş. (1998). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, çev. Mümtaz’er Türköne, Fahri Unan, İrfan Erdoğan, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mazzini, G. (1831). A Carlo Alberto di Savoia, Un Italiano, (G. Mazzini), Se no, no!, Nizza: S. Stampatore.
• Mehmed Galib (2003). Sadullah Paşa Yahud Mezardan Nidâ, haz.: Nazir Akalın, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Menemencioğlu, N. (1967). “Namık Kemal Abroad A Centenary”, Middle Eastern Studies, IV/1, 29-49.
• Mordtmann, A. D. (1999). İstanbul ve Yeni Osmanlılar, çev. Gertraude Songu-Habermann, İstanbul: Pera Yayıncılık.
• Mustafa Fazıl Paşa (1897). Lettre Adressé au feu Sultan Abdul Aziz par le feu Prince Moustapha Fazil Pacha 1866, Cairo: Typo-Lith.A.Costagliola.
• Mustafa Fazıl Paşa (1326/1910). Paris’ten Bir Mektup, Dersaadet: Artin Asadoryan Matbaası.
• Tanpınar, A. H. (2001). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.