Kelime öğretimi yöntem ve teknikleri

Year 2022, Issue: 26, 284 - 299, 21.02.2022

Seher Çiçek Atilla Dilekçi

https://doi.org/10.29000/rumelide.1073911

Cited By: 1

Abstract

Bir dili anlamlı veya görevli birimler olan kelimeler ve yapı oluşturur. Bu iki unsurdan biri olan kelime en az yapı kadar önemlidir çünkü temel dil becerilerinin etkin ve yeterli bir şekilde kullanımı kelime hazinesinin yeterliğiyle doğru orantılıdır. Öğrencilerin sahip olduğu kelime hazinesi onların iletişim ile sosyal becerilerini ve akademik başarılarını etkilemektedir. Bu nedenle okullarda kelime öğretimi hedeflenmektedir. Bu öğretim sırasında kullanılan uygun, işlevsel yöntem ve teknikler; öğretmenler ve öğrencilerin hedefe ulaşmasını kolaylaştıracak, öğrencilerin alıcı ve üretici dil hazinesinin gelişimini destekleyecektir. Alanyazında kelime öğretiminde kullanılabilecek yöntem ve teknikler bulunmaktadır. Bu araştırmada; kelime öğretimi yöntem ve tekniklerinin belirlenmesi, bunların nasıl kullanılacağına ilişkin bilgi verilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla araştırma, betimsel araştırma modellerinden derleme çalışması şeklinde yürütülmüştür. Araştırmaya veri toplamak amacıyla alanyazından araştırma konusuyla ilgili ulaşılabilen çalışmalar incelenmiş; belirlenen kelime öğretimi yöntem ve teknikleri alt başlıklar hâlinde sıralanarak tanıtılmıştır. Araştırma sonucunda kelime öğretiminde kullanılan otuz yedi yöntem ve teknik olduğu belirlenmiş, bunların uygulanma usulleri açıklanmıştır. Açıklanan bu kelime öğretimi yöntem ve teknikleri sınıf içi bireysel ve grupla uygulanabileceği gibi sınıf dışı bireysel ve grupla da uygulanabilir. Bununla birlikte geleneksel kelime oyunlarının yanında dijital kelime oyunları ile kelime öğretimi yapılabileceği görülmüştür. Tespit edilip açıklanan bu kelime öğretimi yöntem ve tekniklerini; öğretmen, ders kitabı yazarı ve alan uzmanlarının kullanabileceği düşünülmüştür.

Keywords

Kelime, kelime hazinesi, kelime çalışmaları

Methods and techniques of vocabulary teaching

Abstract

A language consists of words and structures. The word is as important as the structure since the effective and adequate use of basic language skills is directly proportional to the adequacy of the existence of words. The presence of words that the students have affects their communication and social skills and academic achievements. Therefore, vocabulary teaching is aimed in schools. The appropriate and functional methods and techniques used may facilitate teachers and students to achieve their goals and enhance the development of the presence of receptive and productive vocabulary. There are methods and techniques that can be used in vocabulary teaching in the literature. In this study, it is aimed to determine the methods and techniques of vocabulary teaching and to provide information on how to use them. To this end, review study, one of descriptive research models, was used. To collect data, the studies related to the research subject in the literature were examined; the methods and techniques of vocabulary teaching identified were introduced in sub-headings. Thirty-seven methods and techniques used in vocabulary teaching were determined and the application procedures were explained. These vocabulary teaching methods and techniques can be applied in-class individually and with groups, as well as with out-of-class individuals and groups. However, it has been observed that, in addition to traditional word games, vocabulary teaching may be conducted through digital word games. It is thought that teachers, textbook authors and field experts can use these vocabulary teaching methods and techniques that are determined and explained.

Keywords

Word, vocabulary, vocabulary exercises

References

• Akar, S. (2020). Kelime öğretiminde kısa öykülerin kullanılması: Geleneksel ve dijital yöntemler, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aksoy, E. (2018). 5. sınıf öğrencilerinin hedef söz varlığı ve Türkçe sözlüğü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Akyol, H. (2008). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Apaydın, N. (2010). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Argıt, G. (2019). Oyunlarla kelime öğretimi: 4. ve 7. sınıflarla karşılaştırmalı bir çalışma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Arı, G. (2006). Kelime öğretimi. C. Yıldız (Ed.), Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi içinde (s. 311-333). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Armbruster, B. B., Lehr, F. ve Osborn, J. (2003). Put reading first: The research building blocks for teaching children to read: Kindergarten through grade 3 (2nd ed.). Jessup, MD: ED Pubs.
• Aygün, M. (1999). Yabancı dil dersinde sözcük öğretimi ve sözcük dağarcığını geliştirme teknikleri. Dil dergisi, 0 (78).
• Bağatur, S. (2019). Üniversite düzeyinde kelime öğretiminde teknoloji kullanımı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Balta, E. E. (2013). Bilmecelerin dil-düşünme bağlamında eğitimdeki yeri ve önemi. Turkish Studies, 8 (1), 891-899.
• Baş, B. (2011). Söz varlığı ile ilgili çalışmalarda kullanılacak ölçütler. Türklük Bilimi Araştırmaları, 29, 27-61.
• Budak, Y. (2000). Sözcük öğretimi ve sözlüğün işlevi. Dil Dergisi, 0(92).
• Chomsky, N. (2001). Dil ve Zihin. A. Kocaman (Çev.). Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Çeçen, M. A. (2007). Kelime hazinesinin geliştirilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar. Journal Of Turkish Linguistics, 1 (1).
• Çetinkaya, Ç. (2011). İlköğretim 4 ve 5. sınıf öğrencilerinin kelime kullanım sıklıkları üzerine araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çetinkaya, Z. (2002). İlköğretim ikinci kademe altıncı sınıfta ana diline ait sözcüklerin öğrenilmesi ve kavranılmasına ilişkin bir araştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Çiçek, S. (2012). İlköğretim 7. sınıf öğrencilerin anlatısal metin yazma becerilerinde eşdizimsel örüntüleme görünümleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Çiftçi, M. (1991). Bir grup yükseköğrenim öğrencisi üzerinde kelime serveti araştırması, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çiftçi, S. (2009). Kelime çağrışımlarının cinsiyet değişkenine gösterdiği temel nitelikler üzerine bir deneme. Turkish Studies, 4(3), 633-654
• Çolak, H. (2019). 6. sınıf öğrencilerinin hedef söz varlığı ve Türkçe sözlüğü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Demirci, S. ve Baş, B. (2016). İlkokul 3. sınıflarda söz varlığının geliştirilmesi üzerine bir eylem araştırması. Milli Eğitim Dergisi 45(210) 215-235.
• Dilekçi, A. (2021). 21. yüzyıl becerilerine göre tasarlanan öğretim etkinliklerinin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye etkisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bolu.
• Dilidüzgün, Ş. (2013). The efficiency of secondary school turkish students ın using cohesive devices. 13. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu: Basit Üslup, 1169-1182.
• Dilidüzgün, Ş. (2014). Türkçe öğretiminde sözcük öğretme yöntemlerinin yeterliliği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(17), 233-258. http://dx.doi.org/10.14520/adyusbd.771
• Ediger, M. (2002). Vocabulary development and the curriculum. ERIC, ED473483. http://www.eric.ed.gov/ERICDocs/data/erıcdocs2sqI/content_storage_01/0000019b/80/1a/cc/c7.pdf.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. ve Hyun, H. H. (2012). How to desing and evaluate research in education. New York: McGaw-Hill Companies.
• Genç M., Genç T. ve Yüzüak A. V. (2012). Kavram yanılgılarının oyunlarla tespiti: tabu oyunu. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 581-591.
• Göçer, A. (2010). Türkçe eğitiminde öğrencilerin söz varlığını geliştirme etkinlikleri ve sözlük kullanımı. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(1), 1007-1036. DOI:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1318
• Göğüş, B. (1978). Orta dereceli okullarımızda Türkçe ve yazın eğitimi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Greene, B. E. ve Lynch-Brown, C. (2002). Effects of teachers' reading aloud styles on vocabulary acquisition and comprehension of students in the early elementary graders. Journal of Educational Psychology, 94, 465-474.
• Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
• Hart, B. ve Risley, T. R. (2003). The early catastrophe. Education Review, 17(1), 110-118.
• Hertman, A. E. (2006). Derleme makale yazımında, konferans ve bildiri sunumu hazırlamada pratik bilgiler. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 3 (1), 2-4.
• İnce, H. G. (2006). Türkçede kelime öğretimi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• İzgören, M. K. (2003). Oyunlarla dil öğretimi. Ankara: Academyplus Yayınevi.
• Karadağ, Ö. (2005). İlköğretim I. Kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karadağ, Ö. (2021). Kelime öğretimi. (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Karakuş, İ. (2000). Türkçe, Türk dili ve edebiyatı öğretimi (öğretmen el kitabı). Ankara: Sistem Ofset Yayınları.
• Karaman, G. ve Aytar A. G. (2016). Erken okuryazarlık becerilerini değerlendirme aracının (EOBDA) geliştirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 516-541.
• Karatay, H (2004). İlköğretim II. Kademe Türkçe ders kitaplarının ortak kelime kazandırma yönünden değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 141-153.
• Kargın, F. (2019). 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı ögeleri üzerine bir inceleme, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Kayılı, G., Koçyiğit, S. ve Erbay, F. (2009). Montessori yönteminin beş-altı yaş çocuklarının alıcı dil gelişimine etkisinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(26), 347-355.
• Koca, B. (2020). 7. sınıf öğrencilerinin hedef söz varlığı ve Türkçe sözlüğü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Kocaman, O. (2015). Bilgisayar destekli kelime öğretiminin kelime öğrenimine ve kelime öğrenme stratejilerine etkileri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Korkmaz, Z. (2017). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kurtoğlu, U. (2021). Web 2.0 araçları yoluyla kelime öğretimi: Kahoot! ve Quizlet karşılaştırması,
• (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Edirne . Kurudayıoğlu, M. (2005). İlköğretim II. Kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kurudayıoğlu, M. ve Dölek O. (2018). Kelime Öğretimi. İlkokuma Yazma ve Türkçe Öğretimi içinde 273-326 (Ed. Bilginer Onan ve Mustafa Onur Kan). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kurudayıoğlu, M. ve Karadağ, Ö. (2005). Kelime hazinesi çalışmaları açısından kelime kavramı üzerine bir değerlendirme. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (2), 293-307.
• Kuşçu, Ö., Bozdaş, Y. ve Doğru, S. Y. (2014). Montessori eğitiminin çocuklarda sorumluluk alma, sırasını bekleme, başladığı işi bitirme becerisine etkisinin değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 307-322.
• Öz, M. F. (2003). Uygulamalı Türkçe eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık
• Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2008). Türkçe eğitiminde kelime hazinesinin önemi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 30-45.
• Özkırımlı, A. (1994). Dil ve Anlatım. Ankara: Ümit Yayınları.
• Özsoy, S. (2012). Dil ve Dilbilim. S. Özsoy, Z. Erk Emeksiz (Der.), Genel Dilbilim I (2-17). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Pehlivan, A. (2003). Türkçe kitaplarında sözcük dağarcığını geliştirme sorunu ve çözüm yolları. Atatürk Üniversitesi Dil Dergisi, 122, 84-94.
• Pilav, S. (2008). Üniversite birinci sınıf öğrencilerinin söz varlığı üzerine bir araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Robbins, C. ve Ehri, L. C. (1994). Reading storybooks to kindergartners helps them learn new vocabulary words. Journal of Educational Psychology, 86, 54-64.
• Sağlık, E. (2017). Oyunlaştırılmış oyun temelli kelime öğretiminin öğrencilerin başarılarına ve motivasyona olan etkisi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Selver, Akar, S. (2020). Kelime öğretiminde kısa öykülerin kullanılması: Geleneksel ve dijital yöntemler, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Şimşek, Ş. ve Demirel, İ. F. (2020). Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı kazandırma/kelime öğretimi etkinliklerinin kullanılan yöntemler açısından incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11, 317-330.
• Tağa, T. (2016). Kelime öğretiminde hedef kelimelerin belirlenmesi. Milli Eğitim Dergisi 45(210), 163-177
• Temur, T. (2006). İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin yazı dilindeki kelime hazinelerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tosunoğlu, M. (1998). İlköğretim okullarına başlayan öğrencilerin okuma yazmayı öğrenmeden önceki kelime serveti üzerine bir araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Türkçe Sözlük (1998). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uçar, S. (2012). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin kelime öğretiminde kullanılan yöntem ve tekniklerden haberdar olma ve kullanma sıklıkları düzeyleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Uğur, F. (2014). Türkçe öğretmenlerinin kelime öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma düzeyleri üzerine bir araştırma (Afyonkarahisar ili örneği), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Uluçay, M. (2016). Etkinlik temelli kelime öğretiminin ortaokul öğrencilerinin söz varlığını geliştirme sürecine etkisi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Verhoeven, L. ve Van Leeuwe, J. (2008). Prediction of the development of reading comprehension: A longitudinal study. Applied Cognitive Psychology, 22(3), 407–423. https://doi.org/10.1002/acp.1414
• Yaman, H. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin sözlük kullanma alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27(27), 735-751.
• Yıldırım, A. F. (2006). İlköğretim ikinci sınıf Türkçe ders ve öğrenci çalışma kitaplarındaki kelime öğretimi teknikleri üzerine bir inceleme, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.