Cezayir’in ilk modern öykülerinden biri olması yönüyle İbn Heddûka’nın Yedu’l-İnsân adlı öyküsü üzerine teknik bir inceleme

Year 2022, Issue: 26, 930 - 944, 21.02.2022

Ahmet Hamdi Can

https://doi.org/10.29000/rumelide.1075644

Abstract

Bir Fransız kolonisi olarak çok uzun süre yaşamak zorunda kalan Cezayir, hayatın her alanında bu sürecin etkisini görmüş bir ülkedir. Bu alanlardan biri olan edebiyatın önemli türlerinden biri hiç şüphesiz kısa öyküdür. Modern anlamda kısa öykünün Cezayir’de ortaya çıkması oldukça geç dönemlere rastlar. İlk ortaya çıkan örnekler, klasik anlatı türlerinden biri olan makâme tarzını andırırken 1970’li yıllara gelindiğinde edinilen tecrübeler neticesinde bu tür, büyük ve önemli bir dönüşüm yaşayarak şekil, üslup ve içerik bakımından Avrupalı yazarların öncülüğünü yaptığı modern öykü tarzına geçiş yapar. Cezayir’de öykünün bu dönüşümüne eşlik ve hatta öncülük eden ilk isimlerden biri de Abdülhamid bin Heddûka’dır. Aynı zamanda Cezayir’in ilk modern edebî romanı olan Rîhu’l-Cenûb’un yazarı olan İbn Heddûka dört öykü koleksiyonuyla modern Cezayir öykücülüğünün de kilometre taşlarından biri olmayı başarmıştır. Modern öykünün Cezayir’deki ilk örneklerinden biri olan Yedu’l-İnsân isimli çalışma el-Eşi‘‘atu’s-Seba‘ adını taşıyan koleksiyonun on üç öyküsünden biridir. İlkler arasında yer alması sebebiyle adı geçen öykü, elinizdeki bu çalışmanın merceğine alınmıştır. Çalışmanın giriş kısmında kısa öykünün Cezayir’deki seyrine, edebiyat tarihçileri tarafından önemli görülen isimlere, akabinde İbn Heddûka’ya ve Cezayir edebiyatındaki yerine kısaca değinilecektir. Birinci bölümde öykünün özeti sunulacak, ikinci bölümde ise metin çözümleme teknikleri kullanılarak öykünün teknik incelemesi yapılacak ve elde edilen sonuçlar sunulacaktır.

Keywords

İbn Heddûka, Yedu’l-İnsân, öykü, Cezayir, çözümleme

A technical anaylsis on Ibn Hadduqa's story entitled Yad Al-Insân as one of the first artistic storıes in Algeria

Abstract

Algeria, which has had to live as a French colony for a very long time, is a country having seen the effect of this period in every area of the life. One of the important genres of the literature, one of these fields, is undoubtedly short story. The artistic short story as a modern genre had emerged in Algeria by the fairly late periods. While the first examples resemble the maqâme style, one of the classical narrative genres, this genre has undergone a great and important transformation and transitions to the modern artistic story style pioneered by European writers in terms of form, style and content as a result of the experiences gained in the 1970s. One of the first people who have accompanied and even pioneered this transformation of the story is Abd al-Hamid bin Hadduqa. At the same time, Ibn Hadduqa, the aurthor of the Rîh al-Ganûb, which is the first artistic novel of Algeria, has accomplished to be one of the milestones of modern Algerian storytelling with his four story collections. The Work Yad al-İnsân, one of the first examples of Modern artistic story in Algeria, is one of the thirteen stories of the collection named as al-Ashe’a al-Sab’a ‘. Thanks to being among the initials, the aforementioned story has been put under examination in this study. In the introduction of the study the progress of the short story in Algeria, the names considered significant by the literature historians, then briefly Ibn Hadduqa and his place in Algerian literature will be touched on. The summary of the story will be given in the first part, in the second part the technical examination of the story will be made by using the text analysis techniques and the deduced results will be presented.

Keywords

İbn Hadduqa, Yad al-İnsân, story, Algeria, analysis

References

• Aktaş, Ş. (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş (2 b.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ayyıldız, E. (2003). Makâme. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 27, s. 417-419). içinde Ankara: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
• Benamou, G. M. (2006). Bir Fransız Yalanı. (S. E. Kaya, Çev.) İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılık.
• Bois , M., & Bjornson, R. (1992). Arabic Language Algerian Literature. Research in African Literatures, 23(2), 103-111.
• Cox, D. (1998). Symbolism and allegory in the Algerian Arabic Novel. Arabic & Middle Eastern Literature, I(2), 193-204.
• Çetin, N. (2008). Roman Çözümleme Yöntemi (6 b.). Ankara: Öncü Kitap.
• Çetişli, İ. (2004). Metin Tahlillerine Giriş/ 2 Hikaye- Roman- Tiyatro. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Doğru, İ. (2018). Endülüslü Müslümanlara Uygulanan Zulmün 20. yy. Romanına Yansıması: Radvâ Âşûr’un Granada Üçlemesi Örneği. D. Abik (Dü.) içinde, II. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi Bildiri Tam Metin Kitabı Filoloji ve Edebiyat (s. 158-182). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Dursun, D. (1993). Cezayir Sömürge Dönemi. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 7, s. 489-494). içinde İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
• el-Yesû'î, R. C. (1996). A’lâmu’l-Edebi’l-‘Arabiyyi’l-Mu‘âsır (Cilt I). Beyrut: eş-Şeriketu’l-Muttehidetu li’t-Tevzîʿ.
• Er, R. (2012). Çağdaş Arap Edebiyatı Seçkisi. Ankara: Vadi Yayınları.
• Fidan, M. (2018). Anayurt Oteli’nin Anlatım Biçimleri ve Bireylerin İletişim Sorunlari Yönünden İncelenmesi. MOLESTO: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 1(3), 15-32.
• Forster, E. (1985). Roman Sanatı (2 b.). (Ü. Aytür, Çev.) İstanbul: Adam Yayınları.
• Gökgöz, T. (2019). Modern Cezayir Edebiyatı. İstanbul: Akdem Yayınları.
• Gökgöz, T., & Yıldırım, M. F. (2019). Modern Cezayir Öyküsü. İstanbul: Akdem Yayınları.
• Grande Poste d'Alger. (2021, 10 07). https://en.wikipedia.org/: https://en.wikipedia.org/wiki/Grande_Poste_d%27Alger adresinden alındı
• Güner, İ. (2000). Kıtalar ve Ülkeler Coğrafyası (Eski Dünya Kıta ve Ülkeleri) (Cilt 1). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• İbn Heddûka, A. (1981). el-Eşi''atu's-Seba'. Cezayir: eş-Şeriketu'l-Vataniyye li'n-Neşr ve't-Tevzî'.
• Ma'âş, H. (2013). es-Sevre ve'l-İsstiklâl fi'r-RivAyeti'l-Arabiyye el-Eşi''atu's-Seb'a libni Heddûka Nemûzecen. Mecelletu'l-Mehber(9), 91-98.
• Shafik, V. (2003). Arab Cinema History an Cultural İdentity (3 b.). Kahire: The American University in Cairo Press.
• Tekin, M. (2001). Roman Sanatı Romanın Unsurları 1. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tepebaşılı, F. (2012). Roman İncelemesine Giriş. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Uçan, H. (2002). Kısa Öyküye Kuramsal Bir Yaklaşlm Denemesi. İlmi Araştırmalar(14), 197-207.
• Yazıcı, H. (1998). Hikâye. TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt XVII, s. 479-485). içinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Yıldırım, M. (2018). Modern Ceayir Edebiyatında Kısa Öykü Türünün Doğuşu ve Gelişimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldız, M. (2002). Arap Edebiyatında İlk Modern Kısa Öykü; Muhammed Teymûr’un Fî’l-Kitâr’ı. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi(4), 43-55.