Gagauz şiirlerinin tematik düzlemde incelenmesi

Year 2022, Issue: Ö11, 36 - 49, 21.07.2022

Leyla Dilek

https://doi.org/10.29000/rumelide.1146492

Abstract

Çalışmada Gagauz dilinin şiirsel boyutu tematik bağlamda incelenerek işlevsel açıdan yansıttığı anlam yelpazesi analiz edilmiştir. Bu nedenle anlam ve işlev odaklı bütüncül bir izlenim işe koşulmuştur. Bir yazın sanatı olmasının yanı sıra, fonetik yörüngede beliren Gagauz şiiri; simetri, harmoni ve orantı gibi estetiğe dair biçimsel nitelikleri de bünyesine katmıştır. Böylece yüzey yapıda betimsel bir görünüm sergileyen estetik ögeler, derin yapıyı zenginleştirip eserin güçlü bir kompozisyona kavuşmasını sağlamıştır. Evrensel bir düzleme sahip olan tema, konu ve ana düşünce sözceleri ile yakın konumda olması nedeniyle çoğu zaman anlamsal belirsizliğe temas etmektedir. Bu belirsizliğin ancak konuşucunun sanatsal yönü ve yorum gücüyle çözüme kavuştuğu görülmektedir. Şiirin bütününe hâkim olan his potansiyeli tema ibaresini işaretlerken, temanın sınırlandırılması suretiyle daha somut verilere ulaşılması hâlinde konu unsuruna ulaşılmaktadır. Polisemi yapı sergilediği için iletinin anlatım tarzına doğrudan etki eden tema, gizil anlamlı bir mekanizmaya dönüşmektedir. Ana teması hüzün ya da yalnızlık olan bir şiirin lirizm ifade tarzını, didaktik bakış açısını benimseyen şiirsel iletilerin de eğitsel üslubu yansıttığı görülmektedir. Yoğun bir perspektifle işlenen imgeler şiirin anlam sığasını ve ana temayı inşa eden olguları belirgin kılmaktadır. Çalışmada konuşucunun ele aldığı baskın duygular tematik düzlemde ifade edilmiştir. Şiirsel yapının her biriminde temanın aktif rol üstlenerek eserin değer katmanını şekillendirdiği tespit edilmiştir. Belirlenen örneklerde imge, düşünce ve sezgilerin yalnızca semantik analiz ile çözülebileceği dikkati çekmiştir. Şiirin derin yapısında konuşlanan anlam yoğunluğu şiire otantik ve coşkun bir söylem yükleyerek, dinleyiciye farklı düşünsel tasarımlara ulaşma imkânı sunmuştur. Gagauz şiirinde tematik yönelim doğrudan veya bazı simgesel çağrışımlar, metaforlar ve motifler aracılığıyla ifade edilmiştir. Bu ögeler ana temayı görünür kılan öncül işlevlerin tespiti aşamasında oldukça önem arz etmiştir.

Keywords

Gagauz şiiri, tema, işlev, anlam

Thematic analysis of the Gagauz poems

Abstract

In the study, the poetic dimension of the Gagauz language was examined in the thematic context, and the functional range of meanings it reflected was analyzed. For this reason, a holistic impression focused on meaning and function was employed. In addition to being a literary art, Gagauz poetry appearing in a phonetic orbit; It has also incorporated the formal qualities of aesthetics such as symmetry, harmony and proportion. Thus, the aesthetic elements exhibiting a descriptive appearance in the surface structure enriched the deep structure and enabled the work to attain a strong composition. The theme, which has a universal plane, often touches on semantic ambiguity due to its close proximity to the subject and main idea utterances. It is seen that this ambiguity is resolved only with the artistic side and power of interpretation of the speaker. While the potential of feeling that dominates the whole of the poem marks the phrase, the subject element is reached if more concrete data is reached by limiting the theme. The theme, which directly affects the narrative style of the message, turns into a latent meaningful mechanism because it exhibits a polysemy structure. It is seen that the lyricism of a poem whose main theme is sadness or loneliness, and the poetic messages that adopt the didactic point of view also reflect the educational style. Images processed with an intense perspective make the semantic capacity of the poem and the facts that build the main theme evident. In the study, the dominant emotions handled by the speaker were expressed on the thematic level. It has been determined that the theme plays an active role in each unit of the poetic structure and shapes the value layer of the work. It has been noted that in the determined examples, images, thoughts and intuitions can only be solved by semantic analysis. The intensity of meaning located in the deep structure of the poem has given the audience the opportunity to reach different intellectual designs by ascribing an authentic and enthusiastic discourse to the poem. In Gagauz poetry, the thematic orientation is expressed directly or through some symbolic connotations, metaphors and motifs. These elements have been very important in the determination of the antecedent functions that make the main theme visible.

Keywords

Gagauz poetry, theme, function, meaning

References

• Aksan, D. (2004). Dilbilim ve Türkçe Yazıları. İstanbul. Multilingual Yayınları.
• https://anasozu.com/wp-content/uploads/2022/01/Ana_Sozu_03_04_2022.pdf
• Arnaut, T. (2014). Anamın Evi. Kıiv.........................................................................
• Baboglu, N. (2003). Güz Çiçekleri, Chişinău. Pontos Yayınları.
• Bujilova, V. (2019). Soluyan Sözlär (haz. Bülent Hünerli). İstanbul. Paradigma Akademi.
• Bujilova, V. (2020). Sonsuza Uçan Kuşlar, (Haz. Bülent Hünerli), Çanakkale. Paradigma Yayınları.
• Kara Çoban, D. (2004). Seçmä Yaratmalar, Ankara. Türksoy Yayınları.
• Karadağ, M. (200). Edebiyat Bilgi ve Kuramları. İzmir. Ürün Yayınları.
• Kösä, M. (2001). Vakitin Soluması. Ankara. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kuroglu, S. (2011). Canımı Baaşlarım. Kişinöv. Gagauziya Bakannık Komiteti.
• Özel, İ. (1980). İmge ve Dizin, Şiir Okuma Kılavuzu. İstanbul. Yeryüzü Yayınları. Tukan, V. (2010). Şiirlär. Chişinău. İ. S. Firma Editorial – Poligrafică “Tipografia Centrală,
• Yanardağ, M. F. ve Karataş, Z. Y. (2021). İnci Okumuş’un Şiirleri Üstüne Tematik Bir İnceleme. Kahramanmaraş. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (3), 1739-1757.
• Zanet, T. (1998). Akar Yıldız. Chişinău. Chişinev Concernul Presa,
• Zanet, T. (2010). Gagauzluk: Kultura, Ruh, Adetlär. Chişinău. Pontos Yayınları,
• Zanet, T. (2012). Böcecik, Ankara. Moldova Respublikasının Üüredicilik Ministerliin.
• Zanet, Todur (2017). Gagauz Yortuları, Adetleri, Sıraları 3- ci kiyat. Chişinău. Pontos Yayınları.
• Zanet, T. (2018). Seçmä Yaratmalar “60 yaşına”. Chişinău. Pontos Yayınları.
• Zanet, T. (2021). Ana Sözü “Seçme Şiirler”. Ankara. Bengü Yayınları.