Masallarda geçen ikilemelere anlambilimsel bir bakış

Year 2022, Issue: Ö11, 109 - 114, 21.07.2022

Derya Yücel Çetin Zeynep Cin Şeker

https://doi.org/10.29000/rumelide.1146513

Abstract

Masal, Türk sözlü geleneğinde önemli bir yeri olan ve Türk dilinin sözvarlığını en iyi şekilde yansıtan halk edebiyatı türlerindendir. Köklü ve zengin bir dil olan Türkçenin sözvarlığı denince akla ilk atasözleri, deyimler, ikilemeler vb. gelir. Bu nedenle sözvarlığı çalışmalarının temel veri kaynağını oluştururlar. Bu çalışmanın amacı, Pertev Naili Boratav’ın derlemiş olduğu masallardaki ikilemelere anlambilimsel bir bakış sunmaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiş ve doküman analizine başvurulmuştur. Söz konusu masallar ikilemeler bağlamında taranmış ve ikilemelerin geçtiği sözceler sayfa ve satır numaraları ile kaydedilmiştir. Tarama sonucu kaydedilen tüm veriler çalışmanın hacmini artırmaması sebebiyle bulgularda sunulmamıştır. Kaydedilen veriler, Vecihe Hatipoğlu’nun ‘Türk Dilinde İkilemeler’ adlı eserinde ikilemeleri anlam bakımından ele aldığı tasnif doğrultusunda incelenmiştir. Bahse konu tasnifte ikilemeler; anlamı pekiştirme, anlamı güçlendirme, anlamı abartma, anlamı çoğaltma ve anlamı kolaylaştırma başlıkları yer almaktadır. Bu çalışmada da veriler, bu başlıklardan hareketle analiz edilmiş ve doğrudan alıntılarla desteklenerek yorumlanmıştır. Çalışmada sonuç olarak, masallarda ikilemelerden sıklıkla istifade edildiği ve bu ikilemelerin anlatımı farklı anlam değerleri katarak güçlendirdiği görülmüştür.

Keywords

İkileme, masal, anlambilim, söz varlığı

A Semantic look at the reduplications in fairy tales

Abstract

Fairy tale is one of the folk literature genres that has an important place in the Turkish oral tradition and best reflects the vocabulary of the Turkish language. When it comes to the vocabulary of Turkish, which is a deep-rooted and rich language, the first thing that comes to mind is proverbs, idioms, reduplications, etc. income. Therefore, they form the main data source of vocabulary studies. The aim of this study is to present a semantic view of the reduplications in the fairy tales compiled by Pertev Naili Boratav. For this purpose, qualitative research approach was adopted in the study and document analysis was applied. The tales in question were scanned in the context of reduplications and the utterances in which the reduplications occurred were recorded with page and line numbers. All the data recorded as a result of the scan were not presented in the findings because it did not increase the volume of the study. The recorded data were analyzed in line with the classification in which Vecihe Hatipoğlu dealt with reduplications in terms of meaning in her work titled " Reduplications in Turkish Language". The reduplications in the classification in question; reinforcing the meaning, strengthening the meaning, exaggerating the meaning, multiplying the meaning and facilitating the meaning. In this study, the data were analyzed based on these titles and interpreted by supporting them with direct quotations. As a result of the study, it has been seen that reduplications are frequently used in fairy tales and that these reduplications strengthen the narration by adding different meaning values.

Keywords

Duplication, tale, semantics, vocabulary

References

• Aksan, D. (2005). Türkçenin zenginlikleri incelikleri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksan, D. (2015a). Her yönüyle dil, ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksan, D. (2015b). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aslan, C. (2017). Oğuz Tansel'in derlediği masalların Türkçenin sözvarlığı bağlaında incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 57-80.
• Coşkun, C. (2020). Tümceye kattığı anlam bakımından ikilemeler. Homeros, 3(3), 113-128.
• Gökdayı, H. (2008). Türkçede kalıp sözler. Bilig Dergisi(44), 89-110.
• Hatipoğlu, V. (1981). Türk Dilinde İkileme. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi kavramlar ilkeler teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Sever, S., & Karagül, S. (2014). Oğuz Tansel'in derleyip yazdığı masal kitaplarında yer alan sözvarlığı öğelerinin incelenmesi. Folklor/Edebiyat, 20(77), 173-188.
• Toklu, M. O. (2015). Dilbilime Giriş. Ankara : Akçağ Yayınları.
• Uysal, A. (2021). Çocuk kitaplarının kalıplaşmış söz varlığı üzerine bir inceleme: Keloğlan masalları. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 4 (2), 160-181.