Tomris Uyar’ın Gecegezen Kızlar öykülerine masallar bağlamında metinlerarası bir bakış

Year 2023, Issue: 33, 500 - 511, 26.04.2023

Harun Akçam , Vildan Almalı

https://doi.org/10.29000/rumelide.1285325

Abstract

Tomris Uyar, Türk öykücülüğünün önemli isimlerindendir. Uyar’ın 1983 yılında yayımlanan Gecegezen Kızlar adlı öykü kitabı metinlerarasılık kuramı ve geleneğin devamlılığı noktasında önem arz eden bir eser olarak karşımıza çıkar. Yazar, anonim halk edebiyatının önemli bir türü olan masalların kahramanlarını, yarattığı öykülerin evreni içerisine yerleştirip toplumsal ve politik meselelere değinen çok katmanlı öyküler kaleme almıştır. Bir çeşit yeniden yaratım olan metinlerarasılık pek çok yöntemiyle bu eserde görülmektedir. Uyar, bu yeniden yaratımı halk edebiyatının en yaygın türlerinden olan masallar aracılığıyla gerçekleştirmiştir. Yazar, ilişki kurduğu masalları, öykülerini güçlendirmek ve “Masal kahramanları çağımızda yaşasaydı nasıl yaşam sürerlerdi?” sorusuna alternatif bir cevap üretebilmek amacıyla kullanmıştır. Yazarın masallarla kurduğu metinlerarası ilişkilerin yanı sıra öykülerinde halk edebiyatına ait nazım parçalarına yer vermesi, modern Türk edebiyatı içerisinde halk edebiyatıyla ilişki kurmak olarak algılanan geleneğin aktarımını yapması yönünden önemlidir. Tüm bunların ışığında yazar parodi, pastiş, kolaj gibi metinlerarası yöntemlerden, diyalog, leitmotif, gibi anlatım tekniklerinden yararlanıp yoğun öyküler var etmiştir. Sözlü ve yazılı gelenek aktarıcılığı folklor ürünlerinde önemli bir yer tutmaktadır. Halk kültürüne ait temelde sözlü olan edebi ürünler, kurmaca eserlere de kaynaklık edebilmektedir. Masal, destan, efsane gibi halk edebiyatı ürünleri, geleneksel aktarımlarının dışında yeniden kurgulanarak modern aktarım unsurları olmuşlardır. Çalışmada halk edebiyatı türlerinden masallar, metinlerarası bir bakış ile değerlendirilecektir.

Keywords

Türk öykücülüğü, Tomris Uyar, Masal, Metinlerarasılık, Gelenek Aktarıcılığı

References

• Akın, B. (2018). Kültürel Bellek ve Müzik. Eurasian Journal of Music and Dance. S. 13, 101-117.
• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası İlişkiler. İstanbul: Öteki Yayınevi.
• Aktulum, K. (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Assmann, J. (2015). Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, R. (2008). Tür, Performans ve Metinlerarasılığın Üretimi. (çev. Işıl Altun). Milli Folklor Dergisi. S. 78, 114-122.
• Boratav, P. N. (1982). Folklor ve Edebiyat – I. İstanbul: Adam Yayınları.
• Boratav, P. N. (2013). Az Gittik Uz Gittik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Boratav. P. N. (2009). Zaman Zaman İçinde. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ergun, P. (2005). Altay Destanlarında ve Anadolu Türk Masallarında Tastarakay-Keloğlan. Milli Folklor Dergisi. S. 68, 78-84.
• Gönül, G. E. (2017), Tomris Uyar’ın “Düşkırıcı” İsimli Öyküsü Üzerine Anlatı Bilimsel Bir İnceleme. Söylem Filoloji Dergisi. S. 3, 6-20.
• Ölçer Özünel, E. (2011). Yazının İzinde Masal Haritalarını Okuma Denemesi: Masal Tarihine Yeniden Bakmak. Milli Folklor Dergisi. S. 91, 60-71.
• Özay, Y. (2009). Metinlerarasılık ve Türk Halk Hikâyelerinde Ana-Metinsel Dönüşümler. Milli Folklor Dergisi. S. 83, 6-18.
• Sakaoğlu, S. (1980). Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Şimşek, E. (2001). Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Uyar, T. (2018). Gecegezen Kızlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yılmaz, Ş. (2020). Kına Gecesi Ritüelinde Anlamsal İşleyiş: Çağrışımlar, Düşünyapılar, Dönüşümler. Milli Folklor Dergisi. S. 125, 163-176.