Kubadabad Sarayı çinilerinde bulunan motiflerin endüstriyel alanda kullanımı; Paşabahçe Örneği

Year 2023, Issue: 35, 973 - 985, 21.08.2023

Asuman Aypek Aslan Emine Cantürk

https://doi.org/10.29000/rumelide.1346242

Abstract

Kubadabad sarayı Anadolu Selçuklu sultanı Alaaddin Keykubat tarafından 1236 yılında yaptırılmıştır. Alaaddin Keykubad’ın yazlık sarayı olarak inşa edilen saray, iç ve dış süslemelerinde çinilerin, alçıların kullanıldığı birbirinden renkli görsel bir şölene tanıklık etmektedir. Bulunan çini eserler üzerindeki insan figürleri yuvarlak yüzlü, badem gözlü, küçük burun ve ağza sahip Uygur tipi diye tabir edilen insan figürleridir. Oturarak resmedilmiş olan figürler, Türk oturuşu diye tabir edilen oturuşta resmedilmişlerdir. Ayrıca gücü ve kudreti temsil etmesi sebebi ile sultana atfedilen çift başlı kartal figürü ya da bitkisel motiflerin yer aldığı çiniler de bulunmaktadır. Bu çiniler çoğunlukla mavi, turkuaz, siyah gibi renklerin hâkim olduğu sır altı teknikte ve lüster teknikte yapılmış olan çini grubudur. Saray kazılarında ele geçirilen çiniler şu anda Karatay Çini Eserler Müzesi’nde sergilenmektedir. Kubadabad çinileri çağdaş sanat alanında ve endüstriyel üretimlerde üreticilere ve sanatçılara ilham kaynağı olmuş, izleyicilerin düşüncelerinde yüklü bir duygu bırakmıştır. Türkiye'nin önemli cam üretim firmalarından biri olan Paşabahçe Cam Fabrikası, Kristalin Çiniler grubu altında Kubadabad Sarayı kazılarında ele geçirilen çinilerin görsellerini kullanarak yeni bir üretim yapmıştır. Bu araştırmada, Paşabahçe kristalin Kubadabad çinileri, motif, desen, sembol, teknik ve içerik yönünden incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda, Paşabahçe firmasının Kubadabad Sarayı çinilerinde bulunan figür ve motifleri, endüstriyel alanda başarılı bir şekilde kullandığı görülmüştür. Paşabahçe cam fabrikasının yapmış olduğu bu uygulama ve yenilik hem tarihimizin günümüzde yaşamasına yardımcı olmuş, hem de gelecek nesillere aktarımında önemli bir rol oynamıştır. Bu araştırmanın amacı; günümüzde tarihe ışık tutan uygulamalara yön veren bu firmanın, Kubadabad Kristalin Çinileri ile Kubadabad Sarayı Çinilerini karşılaştırmak, uygulamaları benzerlikleri ile aktarmaktır.

Keywords

Anadolu Selçuklu, Kubadabad Sarayı, Çini, Paşabahçe

References

• ALBAYRAK, Y., & DAVUN, B. Türk İslam Sanatında Suret: Kubad-Abad Sarayı Siren Tasvirli Çiniler ve Estetiği. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi. (52), 197-211.
• Arık, R. (2000). Kubad Abad: Selçuklu saray ve çinileri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kurtoğlu, S., Çeken, B.(2023). Göç Olgusunun Çağdaş Sanat Yapıtlarına Yansımaları. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi. Cilt 8, Sayı 2, 98-113
• Oral, M. Z. (1953). Kubad Âbâd Çinileri. Belleten, 17(66), 209-222.
• Öney, G., & Zehra, Ç. (2007). Anadolu'da Türk devri çini ve seramik sanatı. T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Paşabahçe Kristalin Çiniler–Kubadabad Serisi Kataloğu.
• https://store.pasabahce.com/images/onlinekatalog/kubad_abad_katolog.pdf erişim tarihi: 05.06.2023 URL.1. https://www.pasabahce.com/tr/hakkimizda/tarihce erişim tarihi: 24.06.2023
• Şahin. S. (2021). Gök Tanrı İnancı ve Şamanizm’de Kullanılan Kartal Figürünün Kimliği Üzerine Bazı Düşünceler. Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi – Oguzhan Journal of Social Sciences Cilt/Volume: 3 Sayı/Issue: 2
• Görsel.1. https://www.beysehir.bel.tr/gezilecek-yerler/56 erişim tarihi: 21.06.2023
• Görsel.2.3.4.5.6.7.8.9.10. Arık, R. (2000). Kubad Abad: Selçuklu saray ve çinileri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Görsel.11. Paşabahçe Kristalin Çiniler–Kubadabad Serisi Kataloğu, https://store.pasabahce.com/images/onlinekatalog/kubad_abad_katolog.pdf erişim tarihi: 05.06.2023
• Görsel.12. Arık, R. (2000). Kubad Abad: Selçuklu saray ve çinileri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Görsel.13. Paşabahçe Kristalin Çiniler–Kubadabad Serisi Kataloğu, https://store.pasabahce.com/images/onlinekatalog/kubad_abad_katolog.pdf erişim tarihi: 05.06.2023
• Görsel.14. Arık, R. (2000). Kubad Abad: Selçuklu saray ve çinileri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Görsel.15. Paşabahçe Kristalin Çiniler–Kubadabad Serisi Kataloğu, https://store.pasabahce.com/images/onlinekatalog/kubad_abad_katolog.pdf erişim tarihi: 05.06.2023
• Görsel.16. Arık, R. (2000). Kubad Abad: Selçuklu saray ve çinileri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Görsel.17. Paşabahçe Kristalin Çiniler–Kubadabad Serisi Kataloğu, https://store.pasabahce.com/images/onlinekatalog/kubad_abad_katolog.pdf erişim tarihi: 05.06.2023
• Görsel.18. Arık, R. (2000). Kubad Abad: Selçuklu saray ve çinileri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Görsel.19. Paşabahçe Kristalin Çiniler–Kubadabad Serisi Kataloğu, https://store.pasabahce.com/images/onlinekatalog/kubad_abad_katolog.pdf erişim tarihi: 05.06.2023
• Görsel.20. Arık, R. (2000). Kubad Abad: Selçuklu saray ve çinileri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Görsel.21. Paşabahçe Kristalin Çiniler–Kubadabad Serisi Kataloğu, https://store.pasabahce.com/images/onlinekatalog/kubad_abad_katolog.pdf erişim tarihi: 05.06.2023