Vâkı’a Sûresi’nin 78-80. Âyetlerinin Anlamı: Abdestsiz Mushaf’a Dokunma ve Âdetli Kadınların Kur’an Okuması Meselesi

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 22 - 41, 30.06.2025

İsmail Karagöz

https://doi.org/10.71083/rusuhder.1617805

Öz

Allah kelamı Kur’an-ı Kerîm, Tevrat’ın Hz. Musa’ya verildiği gibi Hz. Peygambere yazılı olarak değil, şifahi ola-rak vermiştir. Vahiy meleği Cebrâil, okuduğu zaman Hz. Muhammed (s.a.s) sûre ve âyetleri hafızasına almış oluyordu. Hz. Peygamber kendisine indirilen sûre ve âyetleri sahabeye okuyor, vahiy kâtiplerine de yazdırıyor-du. Sahabe, sûre ve âyetleri namazda ve sair zamanda okuyor, bazıları ezberliyordu.
Mekke halkının çoğunluğu, Hz. Muhammed’in (s.a.s) peygamber, Kur’an’ın Allah sözü olduğuna inanmadı. Pey-gambere yalancı, büyücü, deli ve şair, Kur’an’a eskilerin masalları, büyü, şiir, sihir, Muhammed’in uydurması, Şeytanların indirdiği bir söz dediler. Yüce Allah, “Ey Peygamberim! Bu kitap eskilerin masalları, şiir ve büyü dediği çok değerli ve şerefli bir Kur’an’dır, aslı, Levh-i Mahfuz’dadır” anlamındaki Bürûc sûresinin 21 ve 22. âyetleri ile “Şüphesiz size okunan Kur’an, kesinlikle çok değerli bir Kur’an’dır, onun aslı korunmuş bir kitap Levh-i Mahfuzdadır. Ona, semada ancak günahlardan temizlenmiş melekler dokunabilir, o, âlemlerin Rabbin-den indirilmedir” anlamındaki Vâkı’a sûresinin 77-80. âyetlerinde Kur’an’ın korunduğunu, buraya görevli melek-lerden başkasının dokunamayacağını, dolayısıyla cin şeytanlarının Levh-i Mahfuz’a ulaşamayacaklarını, bu itibarla Kur’an’ın Allah sözü olduğunu bildirdi.
Vâkı’a sûresinin ”Ona temizlenmiş olanlardan başkası dokunamaz” anlamındaki 79’uncu âyetindeki ”ona” za-mirini Levh-i Mahfuz’daki Kur’an, “temizlenmiş olanları” da melekler olarak anlayanların yanında, ilk halife Hz. Ebû Bekir’in zamanında muhtelif malzemelerdeki âyet ve sûrelerin bir araya getirildiği Mushaf, “temizlenmiş olanları” da abdestli müminler olarak anlayanlar oldu. Böylece kâfirlerin, abdestsiz, cünüp, âdetli ve loğusa kadınların Mushaf’ı ellerine alıp alamayacakları ve okuyup okuyamayacakları ihtilafı ortaya çıktı. Makalemizde Vâkı’a sûresinin 79. âyetinin anlamı ve içeriği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir , Mushaf , Levh-i Mahfûz , Kur’ân’ı Okumak , Kur’ân’a Dokunmak , Temizlenenler.

Kaynakça

• Âbâdî, Muhammed Eşref b. Emîr. Avnü’l-ma’bûd şerhu Süneni Ebî Dâvûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Abdullah b. Muhammed. Şerhu kitâbi’t-tevhîd min Sahîhil-Buhârî. Medine: Mektebetü’d-dâr, 1405.
• Akpınar, Ali. "Mushaf’a Abdestsiz Dokunma Meselesi". Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (2001), 81-109.
• Aydar, Hidayet. “Kur’an’a Dokunmak ve Abdest Meselesi”, Kur’an Mesajı İlmi Araştırmalar Dergisi. 4 (Şubat 1988), 54-73.
• Aydemir, Abdullah. “Kur’an’a Dokunma” Diyanet Dergisi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, 10 (1971), 114-115.
• Bâcî, Ebû’l-Velîd Süleyman b. Halef. el-Müntekâ Şerhu’l-Muvatta’. Kahire: Matbaatü's-Saâde, 1332.
• Bağavî, EbûMuhammed el-Huseyn b. Mes’ûd. Me’âlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’an. Beyrut: Dâru’t-Türâsiyyi’l-Arabiyyi, 1420.
• Buhârî, İsmail b. Muhammed. el-Câmiʻu’s-Sahih. İstanbul: Çağrı yayınları, 1981.
• Çetin, Abdurrahman. “Abdestsiz Kur’an Okuma Meselesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (Ocak 1993), 105-118.
• Dârakutnî, Ebûl-Hasan Ali b. Ömer. es-Sünen. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Farz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/184. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Dâvûd et-Tayâlisî. el-Müsned, Mısır: Dâru Hicr, 1999.
• Ebû İshâk, ez-Zeccâc. Me’ânî’l-Kur’an ve i’râbühû. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1988.
• Ebû’l-Ferac el-Cevzî, Abdurrahman b. Ala b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fî ‘ılmi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabîyyi, ts.
• Ebû’l-Leys, Nasr b. Muhammed. Bahru’l-ulûm. by, yy, ts.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Muhammed. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tûnûsiyye, 1984.
• İbn Atiyiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Abdürrahman b. Temam. el-Muhrraru’l-vecîz fî tefsiri kitâbi’l-azîz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Battal, Ebû’l-Hasan Ali b. Halef. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Riyad: Dâru’n-Neşr, 2003.
• İbn Cüzey, Ebû’l-kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Abdullah. et-Teshîl li ulûmi’t-tezîl. Beyrut: Şirketü Dâru’l-erkâm, 1416.
• İbn Düreyd, Ebû Bekir Muhammed b. el-Hasan el-Ezdî. Cemheretü’l-lüga. Beyrut: Dâru’l-ilmi li’l-Melâyin, 1987.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed. el-Musannef fî’l-ehâdîsi ve’l-âsâr. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• İbn Fâris, Ebû’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî. Mu’cemü mekâyisi’l-lüga. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Fethu’l-bâri fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekir Muhammed b. İshak. es-Sahîh. Beyrut: Mektebetü’l-İblâmî, ts.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr. Tefsîru’l-Kur’an’il-Kerîm. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 1410.
• İbn Kesîr, Ebû’l-fida İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’ani’l-azîm. b.y., Dâru Tayyibe,1999.
• İbn Mâce, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem Cemâlüddîr. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sadr, 1414.
• Karagöz, İsmail, İslam’ın Ana Kaynakları Kur’an ve Sünnet. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Karagöz, İsmail, Kur’an’ın Anlamı Açıklamalı ve Kırık Meâli. Ankara: Kar Yayınları, 2025.
• Karaman, Hayrettin-Çağrıcı, Mustafa vd. Kur’an yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, 2015.
• Kâsimî, Muhammed Cemâleddîn b. Muhammed. Mehâsinü’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418.
• Koca, Ferhat. “Haram”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/100-104. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, 1997.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’an. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 1964.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin. Letâifü’l-işârât. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısrıyye el-âmmetü li’l-kitab, ts. Mâlik b. Enes. el-Muvatta’. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Muzhirî, Muhammed Senâüllah. et-Tefsîr. Pakistan: Mektebetü’r-rüşdiyye, 1412.
• Mücâhid b. Cebr, Ebû’l-Haccac. et-Tefsîr. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî, 1989.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed b. Ali. Feyzü’l-kadîr şerhu câmi’u’s-sağîr. Mısır: el-Mektebetü’t-ticâriyyetü’l-kübrâ, 1356.
• Müslim b. el-Hac el-Kuşeyrî. el-Câmi’u’s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982.
• Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer Fahraddîn. Mefâtîhu’l-gayb (et-Tefsîru’l-kebîr). Beyrut: Dâru İhyâü’t-türâsi’l-Arabiyyi, 1420.
• Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed. el-Keşfü ve’l-beyân. Beyrut: Dâru İhyâü’t-türâsî’l-Arabbî, 2002. Sana’ânî, Muhammed b. İsmail. Sübülü’s-Selâm. b.y., Dâru’l-hadîs, ts.
• Şâfi’î, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. et-Tefsîr. Suud: Dâru’t-tedmiriyye, 2006.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1414. Şevkânî,Muhammed b. Ali, Neylü’l-evtâr. Mısır: Dâru’l-hadîs, 1993. Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmi’u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’an. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000. Vâhidî, Ebû’l-Hasan Ali b. Ahmed. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’ani’l-Mecîd. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts. Yazır, Hamdi. Hak Dini Kur'an Dili. İstanbul: Eser Kitabevi, 1971. Yusuf b. Abdullah, Ebû Ömer. el-İstizkâr. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2000. Zamahşerî, Ebû’l-kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşâf ‘an hakâiki ğavâmidi’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407.