Üniversite Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlık Düzeyleri ve İlişkili Bazı Faktörler

Year 2022, Volume: 12 Issue: 3, 390 - 400, 20.09.2022

Aysun Güzel Sevgi Turan Sarp Üner

https://doi.org/10.33631/sabd.1171149

Abstract

Amaç: Bu araştırmanın amacı bir üniversitede öğrenim gören öğrencilerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin ve ilişkili bazı faktörlerin belirlenmesidir.
Gereç ve Yöntemler: Tanımlayıcı tipteki araştırmanın evrenini, 1 Ocak - 11 Mayıs 2018 tarihlerinde bir üniversitenin Sağlık Bilimleri Fakültesi ve İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde öğrenimine devam eden toplam 2400 öğrenci oluşturmuştur. Çalışma 865 öğrenci ile (katılım düzeyi %36) tamamlanmıştır. Araştırmada Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32, Çok Boyutlu Sağlık Kontrol Odağı Ölçeği A Formu ile öğrencilerin bazı sosyodemografik özelliklerini sorgulayan 15 soruluk anket formunu içeren veri toplama aracı kullanılmıştır. Veriler SPSS 22.0 programında yüzdelik, ortalama, tek yönlü varyans analizi, post-hoc testleri, bağımsız örneklem t-testi, korelasyon ve lojistik regresyon kullanılarak analiz edilmiş ve p<0,05 olan değerler anlamlı kabul edilmiştir.
Bulgular: Araştırmaya katılan öğrencilerin %72,4’ü kadındır. Araştırmaya katılan öğrencilerin Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği toplam puan ortalamaları 31,54±11,4; tedavi ve hizmet alt boyutu puan ortalamaları 32,58±10,9; hastalıklardan korunma ve sağlığın geliştirilmesi alt boyut puan ortalamaları 30,80±12,0 olarak bulunmuştur. Kadınların erkeklere göre sağlık okuryazarlığı toplam puanlarının yeterli olma olasılığı 0,624 kat (%95 GA=0,440-0,885) fazla bulunmuştur. İç kontrol odağı alt boyutu puanı bir birim arttığında tedavi ve hizmet alt boyutu puanlarının yeterli olma olasılığı 1,045 kat artmaktadır (%95 GA=1,013-1,077).
Sonuç: Cinsiyet, gelir durumu, kronik hastalık varlığı, algılanan sağlık durumu, öğrencilerin algısına göre aileden, arkadaşlardan ve sağlık personelinden alınan sosyal destek durumu ile Çok Boyutlu Sağlık Kontrol Odağı Ölçeği A Formu iç kontrol odağı öğrencilerin sağlık okuryazarlığı ile ilişkili olan bazı değişkenlerdir.

Keywords

Öğrenci, kontrol odağı, sağlık okuryazarlığı

Levels and Factors Associated with Health Literacy among University Students

Abstract

Aim: This research aimed to determine the level and factors associated with health literacy among university students.
Material and Methods: A cross-sectional study was conducted among university students from the Faculty of Health Sciences and Faculty of Economics and Administrative Sciences from January 1 to May 11, 2018. Data was collected using the Turkish Health Literacy Scale-32, Multidimensional Health Control Locus of Control Scale A Form, and a 15-questions regarding some sociodemographic characteristics of the students. The data were analyzed by the SPSS version 22.0 program. Percentiles, mean with standard deviations, one-way analysis of variance, and correlation were used to describe the outputs. Independent sample t-test and logistic regression were done to identify factors associated with the health literacy of students. Statistical significance was declared at p < 0.05.
Results: Around three quarter (72.4%) of the participants were women. The mean score of the total Health Literacy Scale was 31.54±11.4 while the mean score of treatment and service sub-dimension was 32.58±10.9; disease prevention and health promotion sub-dimension were 30.80±12.0. Women were 37.6% less likely to have adequate health literacy (Adjusted Odds Ratio 0.624, 95% CI 0.440-0.885). When the internal locus of control sub-dimension score increases by a unit, the probability of being adequate for the treatment and service sub-dimension scores increases 1.045 times (95% CI=1.013-1.077). Conclusion: Gender, income status, presence of chronic disease, perceived health status, perceived social support from family, friends, and health personnel, and internal locus of control of Multidimensional Health Locus of Control Scale A Form were some variables that had an association with students' health literacy.

Keywords

Student, locus of control, health literacy.

References

• Özdemir G, Kaya N, Turan N. The role of health literacy in access to online health information. Procedia - Soc Behav Sci. 2015; 195: 1683-87. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.06.252
• Tekin PŞ. Health literacy : an overview of the medical secretarial training in Turkey. International Journal of Research Granthaalayah. 2018; 6(9): 79-2. https://doi.org/10.29121/granthaalayah.v6.i9.2018.1210
• Elsborg L, Krossdal F, Kayser L. Health literacy among Danish university students enrolled in health-related study programmes. Scandinavian Journal of Public Health. 2017; 45: 831-38. https://doi.org/10.1177%2F1403494817733356
• Ergün S. Sağlık yüksekokulu öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı. Kocaeli Medical J. 2017; 6(3): 1-6. https://kocaelimj.org/jvi.aspx?un=KTD-20082
• Yılmaz Güven D, Bulut H, Öztürk S. Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi. 2018; 7(2): 400-09. https://doi.org/10.7596/taksad.v7i2.1511
• Uysal N, Ceylan E, Koç A. Health literacy level and influencing factors in university students. Health and Social Care in the Community. 2020; 28: 505-11. https://doi.org/10.1111/hsc.12883
• İnkaya B, Tüzer H. Bir üniversitenin sosyal ve sağlik bilimlerinde okuyan öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı durumunun incelenmesi. Kocaeli Med J. 2018; 7(3): 124-9. https://jag.journalagent.com/kocaelitip/pdfs/KTD-27146-ORIGINAL_ARTICLE-INKAYA.pdf
• Ertaş H, Kıraç R, Kavuncu B. Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Turkish Studies Social Sciences. 2019; 14(4): 1459-69. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.24969
• Yılmaz M, Tiraki Z. Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl ölçülür? DEUHFED. 2016; 9(4): 142-7. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/752999
• T. C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. P Okyay, F Abacıgil editörler. Ankara: 2016. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Okur%20Yazarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1.pdf
• Güzel A, Turan S, Üner S. Turkish validity and reliability of Multidimensional Health Locus of Control Scale Form A. Int J Nurs Pract. 2020; 26(5): e12813. https://doi.org/10.1111/ijn.12813
• Muslu L, Çiftçi Ş, Aktaş EN. Rehberlik ve psikolojik danışmanlık bölümü öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi. 2017; 6(3): 277-85. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/25.leyla_muslu.pdf
• Gamsızkan Z, Sungur MA. Düzce Üniversitesi’nde öğrenim gören öğrencilerin sağlık okur yazarlık düzeyi: Kesitsel bir çalışma. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi. 2020; 24(2): 117-25. https://doi.org/10.15511/tahd.20.00217
• Kaya SP, Kaplan S. Hemşirelik öğrencilerinde COVID-19 Pandemisi farkındalıklarının ve sağlık davranışlarının sağlık okuryazarlığı ile ilişkisinin değerlendirilmesi HEAD. 2020; 17(4): 304-11. https://jer-nursing.org/Content/files/sayilar/37/304-311.pdf
• Koç A, Tayaz E, Uysal N, Öztaş D. Sağlık hizmetlerinde hizmet kullanım tarafının en önemli bileşeni: Sağlık okuryazarlığı. Ankara Med J. 2020; (1): 205-13. https://www.journalagent.com/amj/pdfs/AMJ_20_1_205_213.pdf
• Levin-Zamir D, Leung AYM, Dodson S, Rowlands G. Health literacy in selected populations : Individuals , families , and communities from the international and cultural perspective. 2017; 37: 131-51. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28972530/
• Malatyalı İ, Biçer EB. Sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Örneği. ASHD. 2018; 17(2): 16-27. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/613762
• Özdenk S, Demir Özdenk G,Özcebe LH, Üner S. Bir üniversitenin 4. sınıf öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı ve ilişkili bazı faktörlerin incelenmesi. Mersin Univ Saglık Bilim Derg. 2019; 12(1): 48-9. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.412666
• Şahinöz T, Şahinöz S, Kivanç A. Üniversite Son sınıf öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. GÜSBD. 2018; 7(3): 71-9. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/554528
• Öztürk YE, Kıraç R, Kavuncu B. Sağlık okuryazarlığı ve öz yeterlilik arasındaki ilişkinin incelenmesi. 2nd International Social and Educational Sciences Symposium, 22-24 October 2018: Konya. file:///C:/Users/USER/Downloads/iscer3.pdf
• Özpulat, F. Öz yeterlilik düzeyi ile sağlıklı yaşam biçimi arasındaki ilişki. GÜSBD. 2016; 5(3): 37-44. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/371613
• Gözlü K, Kaya S. Aile sağlığı merkezlerine başvuran hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyinin değerlendirilmesi: Çankaya ilçesi örneği. Ankara Med J. 2020; (2): 254-68. https://www.journalagent.com/amj/pdfs/AMJ-02360-ORIGINAL_ARTICLE-GOZLU.pdf
• Kıraç R, Öztürk YE. Halkın sağlık okuryazarlık düzeyi ile sağlık kaygısı arasındaki ilişki. 2020; 23(2): 214-243. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1372861
• Bakan AB, Yıldız M. 21-64 Yaş grubundaki bireylerin sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesine ilişkin bir çalışma. Sağlık ve Toplum. 2019; 29(3): 33-40. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TXpRMk1EZzVPUT09
• Sarıyar S. Üniversite öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı [Yüksek lisans tezi]. Kuzey Kıbrıs: Doğu Akdeniz Üniversitesi; 2018. http://i-rep.emu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11129/4704/sar%c4%b1yarsultan.pdf?sequence=1
• Poureslami I, Nimmon L, Rootman I, Fitzgerald MJ. Health literacy and chronic disease management : drawing from expert knowledge to set an agenda. Health Promot Int. 2017; 32(4): 743-54. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5914455/
• Liu L, Qian X, Chen Z, He T. Health literacy and its effect on chronic disease prevention : evidence from China's data. BMC Public Health. 2020; 20: 690. https://doi.org/10.1186/s12889-020-08804-4
• Harrison T, Lazard A. Advocating for a population-specific health literacy for people with visual impairments. Health Commun. 2015; 30(12): 1169-72. https://doi.org/10.1080/10410236.2015.1037424
• Yakar B, Gömleksiz M, Pirinççi E. Bir Üniversite hastanesi polikliniğine başvuran hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyleri ve etkileyen faktörler. 2019; 8(1): 27-5. https://doi.org/10.33880/ejfm.2019080104
• Hazer O, Ateşoğlu L. Yaşlılarda sağlık okuryazarlığının başarılı yaşlanma üzerine etkisi : Ankara ili örneği. Türkiye Klinikleri. 2019; 48-6. file:///C:/Users/USER/Downloads/ichastaliklarihemsireligiozel5-2-8.pdf
• Öztaş D, Güzeldemirci GB, Özhasanekler A, Yıldızbaşı E, Karahan S, Eray İK ve ark. Sağlık okuryazarlığı perspektifinden mükerrer acil servis başvurularının değerlendirilmesi. Ankara Med J. 2016; 3: 255-62. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/224093
• Akbolat M, Kahraman G, Erigüç G, Sağlam H. Sağlık okuryazarlığı hasta-hekim ilişkisini etkiler mi ?: Sakarya ilinde bir araştırma. TAF Prev Med Bull. 2016; 15(4): 354-62. https://www.researchgate.net/publication/311440632_Saglik_Okuryazarliginin_Hasta-Hekim_Iliskisine_Etkisi_Sakarya_Ilinde_Bir_Arastirma
• Mckenna VB, Sixsmith J, Barry M. Facilitators and barriers to the development of health literacy capacities over time for self-management. HLRP. 2020; 4(2): 104-18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7213021/
• Edwards M, Wood F, Davies M, Edwards A. The development of health literacy in patients with a long-term health condition : the health literacy pathway model. BMC Public Health. 2012; 12(1): 130. http://www.biomedcentral.com/1471-2458/12/130
• Juvinyà-Canal D, Suñer-Soler R, Porquet AB, Vernay M, Blanchard H, Bertran-Noguer C. Health literacy among health and social care university students. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(7): 2273. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32230985/
• Mullan J, Burns P, Weston KM, Mclennan PL, Rich WC, Crowther S et al. Health literacy amongst health professional university students : a study using the Health Literacy Questionnaire. Educ. Sci. 2017; 7: 54. https://doi.org/10.3390/educsci7020054
• Evans AY, Anthony E, Gabriel G. Comprehensive health literacy among undergraduates : A Ghanaian university-based cross-sectional study. HLRP. 2019; 3(4): 227-37. https://doi.org/10.3928/24748307-20190903-01
• Morowatisharifabad MA, Mahmoodabad SSM, Baghianimoghadam MH, Tonekaboni NR. Relationships between locus of control and adherence to diabetes regimen in a sample of Iranians. Int J Diabetes Dev Ctries. 2010; 30(1): 27-32. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2859281/
• Cobb-Clark DA, Kassenboehmer SC, Schurer S. Healthy habits: The connection between diet, exercise, and locus of control. J Econ Behav Organ. 2014; 98: 1-28. https://doi.org/10.1016/j.jebo.2013.10.011
• Muhanga MI, Malungo JRS. The what , why and how of health literacy : a systematic review of literature. International Journal of Health. 2017; 5(2): 107-114. https://www.researchgate.net/publication/318454610_The_what_why_and_how_of_health_literacy_a_systematic_review_of_literature