Socıologıcal Analysıs Of The Problem Of Street Chıldren In Turkey

Yıl 2024, Sayı: 3, 51 - 69, 31.12.2024

Ali Er

Öz

Today, the problem of street children is one of the most important social phenomena around the world and in Turkey. Protecting the family, which forms the basic structure of society, and therefore the rights of children is of great importance for social welfare and the development of the country. For this, studies on social policy are needed. In this study, it is aimed to identify the causes and consequences of the problem of street children by examining books, theses, articles and legal texts related to the problem of street children in Turkey and to reveal the most up-to-date social policies currently implemented to solve this problem. In this context, first of all, the concept of street children is explained and protective and supportive legal regulations regarding street children are included. By examining the research conducted in Turkey on street children, the reasons that push the child to the street have been determined, the problems experienced by the child on the street and the risk factors for street children have been identified. Social policy activities for street children are explained. It has been observed that the program is noteworthy because the data obtained as a result of the social service studies carried out within the framework of the "Children Are Safe Program", which started operating in 2019, is recent and it is a new application. This study is a compilation and was prepared using the document analysis technique.

Anahtar Kelimeler

Street children, social policy, children are safe program

TÜRKİYE’DE SOKAK ÇOCUKLARI SORUNUNUN SOSYOLOJİK ANALİZİ

Öz

Günümüzde dünya genelinde ve Türkiye’de sokak çocukları sorunu en önemli toplumsal olgulardan biridir. Toplumun temel yapısını oluşturan ailenin ve dolayısıyla çocuk haklarının korunması toplumsal refahın ve ülkenin gelişimi için büyük bir önem taşımaktadır. Bunun için ise sosyal politikaya yönelik çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’de sokak çocukları sorunu ile ilgili kitap, tez, makale ve hukuki metinler incelenerek sokak çocukları sorununun sebep ve sonuçlarını tespit ederek bu sorunun çözümüne yönelik hâlihazırda uygulanan en güncel sosyal politikaların ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu çerçevede öncelikle sokak çocukları kavramı açıklanarak sokak çocukları ile ilgili koruyucu ve destekleyici yasal düzenlemelere yer verilmiştir. Sokak çocukları ile ilgili Türkiye’de yapılan araştırmalar incelenerek çocuğu sokağa iten sebepler belirlenmiş, çocuğun sokakta yaşadığı sorunlar ve sokak çocukları için risk faktörleri tespit edilmiştir. Sokak çocuklarına yönelik sosyal politika faaliyetleri açıklanmıştır. 2019 yılında faaliyete geçen “Çocuklar Güvende Programı” çerçevesinde yapılan sosyal hizmet çalışmaları neticesinde elde edilen verilerin yakın zamanda olması ve yeni bir uygulama olması nedeniyle programın dikkate değer olduğu görülmüştür. Bu çalışma derleme niteliğinde olup döküman analiz tekniği ile hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sokak çocukları, sosyal politika, çocuklar güvende programı

Kaynakça

• Akgül, A. & Kaptı, A. (2010). Türkiye’nin uyuşturucu ile mücadele politikası politika süreç analizi. Polis Akademisi Yayınları.
• Akıllı, H. & Dirikoç, A. (2017). Türkiye’de kent yoksulluğu ve çocuk: Nevşehir örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 197-224.
• Akıntürk, T. & Ateş, D. (2016). Türk medeni hukuku, aile hukuku (19. baskı, Cilt II). Beta Yayınevi.
• Akkan, B. (2022). Krizler çağında çocuk yoksulluğu çocuğun iyi olma hali “ekosistemi” üzerine düşünceler. Cogito Dergisi, (105/106).
• Aksoy, A. & Ögel, K. (2005). Sokakta yaşayan çocuklarda kendine zarar verme davranışı ve madde kullanımı. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6, 163-169.
• Alacahan, O. (2010). Çocuğunu sokakta çalıştıran ailelerin sosyo-ekonomik profili, tutum ve beklentileri. Sosyal Siyaset Konferansları, 59, 133-147.
• Arabacı, L. B., Taş, G., & Dikeç, G. (2017). Çocuk ve ergenlerde madde kullanımı, suça yönelme, ruhsal bozukluklar ve hemşirelik bakımı. Bağımlılık Dergisi, 18(4), 135-144.
• Arslan, D. & Akbulut, Y. (2017). Sağlık Bakanlığının uyuşturucuya yönelik politikalarının analizi. Türkiye Yeşilay Cemiyeti, 4(2), 151-180.
• Bahar, O. & Bingöl, F. K. (2010). Türkiye’de iç göç hareketlerinin istihdam ve işgücü piyasalarına etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 43-61.
• Balo, S. Y. (2009). Uluslararası ilkeler ışığında çocuk koruma kanunu ve uygulaması (2. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Barış, İ. (2008). Sokakta yaşayan çocuklar ve aileleri (İstanbul örneği). (Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bauman, Z. (1999). Çalışma, tüketicilik ve yeni yoksullar (Ü. Öktem, Çev.). Sarmal Yayınevi.
• Baygın, C. (2010). Soybağı hukuku. Oniki Levha Yayıncılık.
• BBC News Türkçe. (2024). Sokakta Yaşayan Çocuklar. Url: https://www.bbc.com/turkce/articles/ce31k45qy1yo
• Bilgili, A. (2022). Kentsel yoksulluk bağlamında çocuk olgusu ve Türkiye’de sokaklarda çalışan çocuklar. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 101-107.
• Buran, M. (2019). Çocuk destek merkezlerinden reşit olarak ayrılan bireylerin sosyal hayata uyum süreci. (Yüksek lisans tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Çırak, Y. & Çivitçi, N. (2004). Malatya ilinde sokakta çalışan çocuklar üzerine bir inceleme. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 33-41.
• Çolak, B. & Kahriman, İ. (2022). Yüksek riskli çocuk grubu: Sokakta yaşayan çocuklar karşılaştıkları sorunlar ve hemşirelik yaklaşımları. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), 81–91.
• Davis, M. (2006). Planet of slums. Verso. (Türkçesi: Gecekondu gezegeni, G. Koca, Çev., Metis Yayınları).
• Demirel, Ö. F., & Balcıoğlu, İ. (2015). Alkol ve madde bağımlılığında ceza sorumluluğu ve fiil ehliyeti. Yeni Sempozyum Dergisi, 53(1).
• Dedeoğlu, N. (2004). Sağlık ve yoksulluk. Toplum ve Hekim Dergisi, 19(1), 51–53.
• Erbay, E. (2013). Türkiye’de çocuk işçiliğinin büyük resmi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 1, 157–167.
• Erdoğan, E. T. (2022). Sokak çocuklarına yönelik Türkiye’deki sosyal politikaların analizi (Yüksek lisans tezi). Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Hizmet Anabilim Dalı.
• Fırat, M. &Tan, M. (2022). The situation of Street children from the perspective of urban poverty and subaltern. İn M. Talas (Ed.), Violence studies on the axis of children and women, (99-113) İksad Psblishing House.
• Günöz, M. (2007). Türkiye’de çocuk işçiliği sorunu ve çözüm önerileri (Uzmanlık tezi). T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü.
• Günşen İçli, T. (2009). Çocuk, suç ve sokak. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. İstanbul Planlama Ajansı İstatistik Ofisi. (2020). İstanbul’un çocukları.
• İNCB (2022). Url: https://unis.unvienna.org/unis/uploads/documents/2023-INCB/INCB_press_kit_2022_tur.pdf
• Kaplan, V. (2015). Sokakta yaşayan madde bağımlısı çocuklarda öfke ve saldırganlık düzeyi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi.
• Karataş, K., Attepe Özden, S., Ege, A., Fırat, E., Erim, F., & Aslan, H. (2016). Ankara sokaklarında çalıştırılan çocuklar: Sorunlar ve ihtiyaçlar raporu. Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü Çocuk Hizmetleri Şube Müdürlüğü - Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hakları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 1–153.
• Karaman, H. (2017). Türkiye’de bağımlılık alanında bir rehabilitasyon modeli olarak Yeşilay danışmanlık merkezinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Kasatura, İ. (2002). Sokaktaki çocuklar, sokakta çalışan çocuklar. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 211-227.
• Kelebek, G. (2017). Sokakta çalışan çocukların karşılaştığı tehlikeler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Kongresi, 375–382.
• Kızmaz, Z. & Bilgin, R. (2010). Sokakta çalışan/yaşayan çocuklar ve suç: Diyarbakır örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 269-311.
• Konuk Şener, D. & Ocakçı, A. F. (2014). Yoksulluğun çocuk sağlığı üzerine çok boyutlu etkileri. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 13(1), 57-68.
• Kucur, F. (2016). Sosyo-ekonomik bir sorun olarak sokakta çalışan çocuklar. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 1, 55-66.
• Okumuş, E. (2009). Sokak çocukları’nın sosyolojisi-Diyarbakır örneği. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9(4), 9-37.
• Ögel, K., Tamar Gürol, D. & Çakmak, D. (1997). Uyuşturucu madde kullanımının aile üstüne etkisi. Aile Araştırmaları Kurumu Yayınları.
• Özçevik, D. & Ocakçı, A. F. (2021). Çocukları sokağa iten faktörler, karşılaştıkları sorunlar ve hemşirenin rolü. Sağlık Hizmetleri ve Eğitimi Dergisi, 5(1), 26-32.
• Özdemir H. & Ruhi A. (2018) Çocuk Hukuku (Ders Kitabı), 2. Baskı. On iki Levha Yayınları.
• Öztürk, M. (2012). Toplumsal bir yara: Madde bağımlısı sokak çocukları. İletişim Fakültesi Hakemli Dergisi, (23), 187-193.
• Sayım, A. (2000). Lise öğrencilerini bilgilendirmenin madde konusundaki görüşlerine etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü.
• Sevinç, G., Davran, M. K., & Sevinç, M. R. (2018). Türkiye’de kırdan kente göç ve göçün aile üzerindeki etkileri. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 3(6), 70–82.
• Şener, S. & Serdar, M. (2015). Sokak çocukları problemi ve bu probleme yönelik uygulanan politikalar (Türkiye-Hindistan örneği). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 45, 104-117.
• Şenses, F. (2017). Küreselleşmenin öteki yüzü: Yoksulluk, 8. Baskı. İletişim Yayınları.
• Tuncel, M. K. (2003). Türkiye’de ve Almanya’da sokak çocuklarına uygulanan eğitim programlarının karşılaştırılması ve bir model örneği (Doktora tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tuncel Meriç, S. & Senemoğlu, N. (2017). Türkiye ve Almanya’da sokak çocuklarına uygulanan eğitim programlarının karşılaştırılması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 543–568.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı. (2024). Cumhurbaşkanlığı 2025 yılı programı. Url: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2024/11/2025-Yili-Cumhurbaskanligi-Yillik-Programi-05112024.pdf
• TÜİK. (2019). Türkiye Nüfus İstatistikleri.
• TÜİK. (2020). İstatistiklerle Çocuk.
• TÜİK. (2013). İstatistiklerle Çocuk.
• Uluğtekin, S. (1997). Sokak çocukları, eğiticilerin eğitimi programı, Bizim Büro Basımevi.
• UNICEF Türkiye. (2024). Türkiye'deki Suriyeli çocuklar. Url: https://www.unicefturk.org/yazi/acil-durum-turkiyedeki-suriyeli-cocuklar
• World Health Organization. (2003). Working with street children: Module 1: A profile of street children: Mental health determinants and populations. Department of Mental Health and Substance Dependence, Geneva, Switzerland.
• Yenigün, E. (2006). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da sosyal ve ekonomik öncelikler. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Yeter, A. (2019). Sokak çocuklarına yönelik sivil toplum kuruluşlarının sosyal hizmet çalışmaları analizi: İstanbul örneği (Doktora tezi). Yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, S. (1998). Sokak çocukları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yetim, N. & Çağlayandereli, M. (2007). Toplumsal algı boyutuyla sokakta çalışan çocuklar: Mersin örneği. Sosyoloji Dergisi, 3(14), 31-55.