13. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türk sağlık sisteminin gelişim süreci üzerine bir derleme

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 4, 183 - 189, 01.12.2015

Umut Beylik , İbrahim Halil Kayral Ümit Çıraklı

Öz

OzetToplumlar sağlık hizmetleri alanında sürekli bir arayış içinde gelişim ve değişim süreci yaşamaktadır. Aslında bu arayış köklerini o toplumun geçmişte yaşadıklarından ve çevresiyle etkileşiminden yani tarihsel sürecinden almaktadır. Bu kapsamda Türk sağlık sistemi de ilk olarak Anadolu Selçuklu Dönemi ile sistemleşme ve kurumsallaşma anlamında önemli adımlar atmış ancak bu süreç Osmanlı’da 19. Yüzyıla kadar duraksamış, sağlık hizmetleri saray ve ordu üzerine ağırlıklanmıştır. Ardından Batı’daki gelişmeler doğrultusunda hızlı bir kurumsallaşma ve sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması çabaları gittikçe ağırlık kazanarak günümüze değin sistemsel değişimlere uğramış olup halen bu dinamik süreç devam etmektedir. Bu kapsamda derleme amaçlı yapılan bu çalışma ile Türk sağlık sisteminin tarihsel gelişim sürecinin özeti Anadolu Selçuklularından günümüze kadar incelenmiştir. Tarihsel süreç içerisinde bireysel ve kurumsal sağlık hizmet sunucularının nasıl bir değişime uğradığı, sağlık hizmetlerinin kapsamı ile sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesi sürecine geçiş aşamaları ilgili dönemlerin aktörleri kapsamında ifade edilmiştir. Günümüzde bu süreç 700 bine yaklaşan sağlık sektörü çalışanı ve ülkenin tamamına yayılmış durumda olan kamu ve özel sağlık kurum ve kuruluşları ile sağlık hizmetlerinin yönetimi faaliyetleri hızlı bir değişim içerisinde devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Sağlık Sistemi Tarihi, Sağlık Yönetimi, Sağlık Hizmetler

A review of the Turkish health system development process from 13th century to 21st century

Öz

AbstractSocieties are experiencing a continuous search for development and change processes in the field of health care. Actually, the roots of this search are the past experiences of society, and interactions of society with its environment. In this context, Turkish health system had taken important steps in terms of the institutionalization and being systematized first in the period of Anatolian Seljuk. However, this process had been stalled in the Ottoman Empire until the 19th century, and health services had been focused on the palace and army. Then, in accordance with developments in the West, the efforts of the rapid institutionalization and dissemination of health services have gradually gained more importance and undergone systematic changes until today. This dynamic process is still continuing. In this review study, the summary of historical development process of Turkish health system was investigated up to present from Anatolian Seljuk. The changes in the individual and institutional providers of health services providers, transition process to the socialization of the health care, the changes in the health care coverage were expressed in terms of the related periods’ actors. Today, the activities of management of health services are still ongoing with nearly 700 thousand health care workers, the public and private health care institutions which have been spread to the entire country.

Anahtar Kelimeler

History of Turkish Health System, Health Management, Health Services.

Kaynakça

• Akdur, R. (2000), Türkiye’de Sağlık Hizmetleri ve Avrupa Topluluğu Ülkeleri ile Kıyaslanması (Üçüncü Baskı), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Akdur, R., (2003), Sağlık Sektörü Temel Kavramlar Türkiye ve AB’de Durum ve Türkiye’nin Birliğe Uyumu, Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Araştırma Dizisi No: 17, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Akdur, R., (2006), Sağlık Sektörü Temel Kavramlar Türkiye ve AB’de Durum ve Türkiye’nin Birliğe Uyumu (genişletilmiş ve güncellenmiş ikinci baskı), Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Araştırma Dizisi No: 25, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Aydın, E., (2004), “19. Yüzyılda Osmanlı Sağlık Teşkilatlanması”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Ankara.
• Akyay, N., (1982), Osmanlı İmparatorluğu’nda Sağlık Örgütleri ve Sosyal Kuruluşlar, Hacettepe Üniversitesi Toplum Hekimliği Bölümü Yayını, No: 20, Ankara.
• Çavdar, N., ve Karcı, E., (2014), “XIX. Yüzyıl Osmanlı Sağlık Teşkilatlanması’na Dair Bibliyografik Bir Deneme”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/4.
• Ek, Ü., (1990), Samastı M. Mekteb-j Tıbbiye-i Mülkiye, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayını, İstanbul.
• Fişek, N.H., (1983), Halk Sağlığına Giriş, Hacettepe Üniversitesi ve Dünya Sağlık Örgütü Araştırma ve Araştırıcı Yetiştirme Merkezi Yayını, No: 2, Ankara.
• OECD, (2008), OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri: Türkiye, OECD and the World Bank, Paris, Fransa.
• Ortaylı, İ., (2000), Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Seçim, H., (1985), Hastane Yönetim ve Organizasyonu, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, No:53, Eskişehir.
• Tengilimoğlu, D. ve Çıtak N., (2003), Yönetici ve Tıp Sekreterliği, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Tok, Ö., (2008), “Osmanlı Dönemi Hekim-Hasta İlişkileri (Kadı Sicillerine Göre XVII. Ve XVIII. Yüzyıllarda Kayseri Örneği/ Relations Of Patient-Physicion In The Ottoman Period”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/4.
• Yavuz, N., (2011), “Türkiye ve OECD Ülkelerinde Sağlık Sistemleri ve Karşılaştırılması”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Bitirme Projesi, Isparta.
• Yavuz, Y. (1988), “Batılılaşma Döneminde Osmanlı Sağlık Kuruluşları”, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt: 8, Sayı:2, Ankara
• Yıldırım, H.H., ve Yıldırım, T,. (2013), Türkiye Sağlık Reformları ve Politikaları: Politika Analizi Çerçevesinde Bir Değerlendirme İçinde: Yıldız, M. ve Sobacı, M.Z. (Editörler), Kamu Politikası: Kuram ve Uygulama. Adres Yayınları, Bölüm 16: 364-397, Ankara.