Toplumun çevreye ilişkin tutumu, geri dönüşüm niyetine ilişkin toplumsal kurallar ve ilişkili faktörler

Year 2023, , 216 - 226, 01.08.2023

Sude Uçman , İlknur Dolu

https://doi.org/10.25279/sak.933745

Abstract

Giriş: Çöplerin kaynağında ayrıştırılması davranışı, toplumun çevre bilinci ve geri dönüşüm niyeti ile bağlantılıdır. Amaç: Bu çalışma, toplumda yaşayan yetişkin bireylerin çevreye ilişkin tutumlarını belirlemek ve geri dönüşüm niyetine ilişkin toplumsal kurallar ile ilişkisini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntemler: Kesitsel, tanımlayıcı nitelikte planlanan bu çalışma, 18 yaş ve üzeri bireylerin katılımı ile Eylül 2020- Ocak 2021 tarihleri arasında Bartın İlinde yürütülmüştür. Çalışma verilerini toplamak amacıyla anket formu, Geri Dönüşüm Niyetine İlişkin Toplumsal Kurallar Ölçeği ve çevre bilgi, duygu ve davranış alt boyutlarından oluşan Çevre Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Bulgular: Katılımcıların %66,7’si evlerine yakın bir konumda geri dönüşüm noktasının olmadığını ve %59,4’ü alışverişe giderken kendi alışveriş torbasını götürdüğünü ifade etmişlerdir. Katılımcıların demografik özelliklerine göre yapılan karşılaştırmalı analizlere göre tam zamanlı çalışan bireylerin çalışmayan bireylere göre Çevre Davranış Ölçeği alt boyutu (F = 4,177; P = 0,017) ve Geri Dönüşüm Niyetine İlişkin Toplumsal Kurallar Anketinden (KW = 6,476; P = 0,039) aldıkları puanlar istatistiksel olarak daha yüksek bulunmuştur. Değişkenler arasındaki ilişki incelendiğinde çevreye karşı tutum ile geri dönüşüm niyetine ilişkin toplumsal kurallar arasında güçlü bir ilişki olduğu görülmüştür (r = 0,508; p < 0,01). Sonuç ve Öneriler: Çalışmadan elde edilen bulguların toplumun çevreye karşı olumlu tutum geliştirmesine ve geri dönüşüme sağlayacağı katkıyı artırmaya yönelik eğitim ve girişimsel programların planlanmasında kullanılabileceği öngörülmektedir.

Keywords

: Çevreye yönelik tutum, geri dönüşüm, çevre sağlığı, geri dönüşüm niyeti

Society's attitude towards the environment, social norms on recycling intent and related factors

Abstract

Introduction: The behavior of separating the garbage at the source is related to the environmental awareness and recycling intention of the society. Aim: This study was conducted to determine the attitudes of adults living in the society towards the environment and to determine its relationship with the social rules regarding recycling intention. Materials and Methods: This cross-sectional study was conducted with the participation of people aged 18 and over in Bartın Province between September 2020 and January 2021. A questionnaire, the Social Rules Survey Regarding Recycling Intention, and the Environmental Attitude Scale including cognitive attitudes, affective attitudes, and psychomotor attitudes were used to collect data. Results: 66.7% of the participants stated that there is no hereabout recycling box to their homes and 59.4% of them take their own shopping bags while going shopping. According to the comparative analysis based on the demographic characteristics of the participants, the scores of psychomotor attitudes subscale (F = 4.177; P = 0.017) and the Social Rules Survey Regarding Recycling Intention (KW = 6.476; P = 0.039) was higher in the full-time employees compared to unemployed individuals. Relationship between the variables was analyzed and it was seen that there was a strong relationship between the attitude towards the environment and the social rules regarding recycling intention (r = 0.508; p <0.01). Conclusion and Suggestions: It is predicted that the findings might be used for the planning of education and entrepreneurial programs aimed to develop a positive attitude towards the environment and recycling.

Keywords

Environmental Attitude, recycling, environment health, recycling intention

References

• Ak, Ö., Genç, A. T. (2018). Üniversite Öğrencilerinin Geri Dönüşüm Bilinci Üzerine Bir Araştırma: Sakarya Üniversitesi Örneği. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(2), 1-21.
• Akhtar, R., Masud, M. M., Afroz, R. (2014). Household perception and recycling behaviour on electronic waste management: A case study of Kuala-Lumpur, Malaysia. Malaysian Journal of Science, 33(1), 32-41.
• Arık, S., Yılmaz, M. (2017). Fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları ve çevre kirliliğine yönelik metaforik algılar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 1147-1164.
• Aslan Efe, H., Baran, M. (2017). Atık maddelerden öğretim materyali geliştirme sürecinin öğretmen adaylarının çevresel tutum, davranış ve algılarına etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 22-46.
• Ateş, E. (2021). Döngüsel ekonomi kapsaminda gsyih ile geri dönüşüm ilişkisi: Avrupa Birliği ülkeleri örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 67, 125-137.
• Avan, C., Aydınlı, B., Bakar, F., Alboğa, Y. (2011). Preparing attitude scale to define students‟ attitudes about environment, recycling, plastic and plastic waste. International Electronic Journal of Environmental Education, 1(3), 180-191.
• Bahar, Z., Aydoğdu, N. G. (2015). Çevre, sağlık, araştırma ve hemşirelik. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 2015, 8(2), 119-122.
• Çavuşoğlu, F., Altay, B., Nuriyeva, G., Öngör, B. (2017). İlköğretim öğrencilerinin çevre bilgi ve tutumlarinin değerlendirilmesi. Anadolu Hem Sağ Bil Derg., 20(4), 254-259.
• Çevre Online. (2020). Geri dönüşüm. Erişim Adresi: https://cevreonline.com/geri-donusum/ Erişim Tarihi: 09.03.2021.
• Doğan, İ., Purutçuoğlu, E. (2017). Sosyal hizmet uzmanlarının çevresel farkındalık seviyeleri ile çevreye yönelik tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(2), 389-405.
• Dünya Sağlık Örgütü (2016). Preventing disease through healthy environments A global assessment of the burden of disease from environmental risks. Erişim Adresi: https://www.who.int/quantifying_ehimpacts/publications/preventing-disease/en/ Erişim Tarihi: 18.03.2021.
• EPA (United States Environmental Protection Agency). (2020). Recycling Basics. Erişim Adresi: https://www.epa.gov/recycle/recycling-basics Erişim tarihi: 09.03.2021.
• Gürer, A., Sakız, G. (2019). Yetişkinlerin küresel ısınma ile ilgili bilgi düzeyleri ve geri dönüşüm farkındalıkları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştirmalari Dergisi, 7(2), 1364-1391.
• OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development). (2015). Environment at a Glance 2015. OECD Indicators. Erişim Adresi: https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/9789264235199-en.pdf?expires=1617823252&id=id&accname=guest&checksum=D019778952E8B8C8DF492D4871CADC75 Erişim Tarihi: 18.03.2021.
• OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development). (2019). Environmental Performance Reviews, Turkey Highlight Reviews. Erişim Adresi: http://www.oecd.org/env/country-reviews/Highlights-Turkey-2019-ENGLISH-WEB.pdf Erişim Tarihi: 04.03.2021.
• Öztek, Z. (2020). Çevre ve Sağlık. Halk Sağlığı Kuramlar ve Uygulamalar. 2020. Erişim Adresi: https://ssyv.org.tr/wp-content/uploads/2021/01/Halk-Sagligi-Kuramlar-ve-Uygulamlar.pdf Erişim Tarihi: 18.03.2021.
• Philippsen Y. (2015). Factors influencing students’ intention to recycle. (Master Thesis). School of Management and Governance, University of Twente, The Netherland. 2015. Erişim Adresi: https://essay.utwente.nl/66693/1/Philippsen_MA_BMS.pdf Erişim tarihi: 09.03.2021.
• Sarac, H., Özarslan, M. (2018). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin çevresel tutum düzeyleri ile bilişüstü yetilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Journal of Computer and Education Research, 6(11), 65-87.
• Selanders, L. C. (2010). The Power of Environmental Adaptation: Florence Nightingale’s Original Theory for Nursing Practice. Journal of Holistic Nursing, 28(1), 81-88.
• Sönmez, E., Yerlikaya, Z. (2017). Ortaokul öğrencilerinin çevresel bilgi düzeyleri ve çevreye yönelik tutumları üzerine bir alan araştırması: Kastamonu İli örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 1239-1249.
• Stockburger, D. (2019). Correlation. Erişim Adresi: http://faculty.webster.edu/woolflm/correlation/correlation.html Erişim tarihi: 18.03.2021.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (1983). Çevre Kanunu. Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2872.pdf Erişim tarihi: 18.03.2021.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2017). Sıfır atık. Erişim Adresi: https://sifiratik.gov.tr/sifir-atik/sifir-atik-nedir Erişim Tarihi: 04.03.2021.
• Tabachnick, B.G., Fidell LS. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Taş Divrik, M., Karakaş, H., Divrik, B. (2018). Meslek yüksekokulu öğrencilerinin plastik atıklar ve geri dönüşüme yönelik tutumları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 21(2), 448-470.
• Ünsal A. (2015). Hemşireliğin dört temel kavramı: İnsan, çevre, sağlık&hastalık, hemşirelik. Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 11-25.