MEVLÂNA FELSEFESİNDE MİSTİSİZM ARAYIŞININ İNANÇ TURİZMİ PERSPEKTİFİNDEN İNCELENMESİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 523 - 548, 31.12.2024

Fahriye Tokat , Münevver Çiçekdağı

Öz

İnanç turizmi bağlamında önemli bir figür olan Mevlâna, mistik öğretileri ve felsefesiyle dünya genelinde geniş ilgi görmektedir. Çalışmanın konusu Mevlâna ve mistisizm olgusu arasındaki ilişkidir. Çalışmanın amacı; Mevlâna felsefesinde mistisizmin yerini ortaya koymak ve mistik öğretilerin bu düşünce sistemini nasıl şekillendirdiğini akademik bir perspektiften incelemektir. Bu doğrultuda araştırmada nitel araştırma yönteminden yararlanılmış, çeşitli disiplinlerde uzmanlaşmış akademisyenlerin görüşlerine başvurulmuştur. Alınan cevaplar içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Sonuçlara göre, katılımcıların büyük çoğunluğu Mevlâna’nın öğretilerinde mistisizmin önemli bir yeri olduğu ve bu öğretilerin bireyin manevi gelişiminde öncülük ettiği görüşündedir. Akademisyenlerin büyük oranda Mevlâna ve mistisizm konusunda çalışmadıklarını ifade etmeleri ve literatür incelemesinde de konuya ilişkin çalışmaya rastlanmamış olması bu çalışmayı önemli hale getirmektedir. Çalışmanın bu yönüyle akademiye katkı sağlayacağı ve rehberlik edeceği umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mevlâna, İnanç Turizmi, Mistisizm, Görüşme Tekniği

Kaynakça

• Akarsu, B. (1984). Felsefe Terimleri Sözlüğü (3. Basım). Anakara: Savaş Yayınları.
• Akay Şumnu, E. (2023). Batı Modern Sanatında Mistisizm, Okült ve Kadın Sanatçılar, Sanat ve Tasarım Dergisi, 13(1), 253-269.
• Alsaç, F. (2023). Mevlâna felsefesinde yeniden doğuş arketipi bağlamında semâ töreni. In C. Mollamehmetoğlu Çekici & M. Çekici (Eds.), Mevlânâ'nın düşünce dünyası üzerine edebi yazılar (ss. 166-196). İstanbul: Rumi Yayınları.
• Arpaguş, S. (2007). Mevlâna Celâleddin Rûmî (1207-1273), İSTEM, (10), 91-111.
• Arslan, S. (2023). Mevlânâ’nın Mesnevî adlı eseri örneğinde Sufi şahsiyet eğitimi, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Arslanoğlu, İ. (2000). Mevlânâ’nın Aşk ve İnsan Felsefesi, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 16, 175-197.
• Atasever, A. N. (2024). Varoluşçu Psikoterapi ve Mevlâna Celaleddin-i Rumi, Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(1), 100-124.
• Baltacı, M., & Aytemir, Ş. (2024). Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin İnanç Turizminin Swot Analizi ile Değerlendirilmesi. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(1), 1-16.
• Bayram, B. (2002). Çağdaş sanatta boşluk kavramı minimalizm-mistisizm ilişkileri, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• Bilen, O. (2018). Beauty Torn by a Prick of Thorn: Rumi’s Philosophy of Human Love. Humanities Bulletin, 1(2), 110–119.
• Boyacıoğlu, F., ve Erdağ, S. (2013). Mevlâna Celaleddin Rumi ve La Fontaine’de Hoşgörü Algısı. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(8), 325-340.
• Büyükünal, Z. (2014). Mevlânâ'nın tasavvuf felsefesinde sembolizm, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Çam, O., ve Çılgınoğlu, H. (2020). İnanç Turizmi Merkezi Olarak Mevlâna Müzesi ile Şeyh Şaban-I Veli Külliyesi’nin Değerlendirilmesi. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2), 342-357.
• Çelepi, M. S. (2017). Türk Mistisizm Geleneğinde Yunus Emre’nin Sırra Ermesi, Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Dergisi, 17(38), 111-134.
• Çelik, C. (2002). Mevlana’nın Fikirlerinin Türklerin Dini Hayatına Etkileri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(12), 21-38.
• Çetin, T., ve Önder, S. (2017). Ortaokul Öğrencilerinin İnanç Turizmi ve Hoşgörü Algısı. Journal of Anatolian Cultural Research (JANCR), 1(1), 70-84.
• Çetinkaya, Y. (2011). Mevlevilikte Müzik Felsefesi: Mesnevi’de Aşk, Mûsikî, Ney. İnsan ve Toplum, 1(2), 57-86.
• Dede, E. (2023). Mistisizm ışığında Molla Sadrâ'nın tanrı anlayışı üzerine bir inceleme, Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Deniz, Y. S., Çılgınoğlu, H., & Avcı, M. (2024). İnanç Turizmi Bağlamında Saratlı Halkının Hacı Bektaş Veli Yılı Farkındalığı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (109), 257-270.
• Di Biase, G. (2018). Mysticism and Morality. Iris Murdoch’s Platonic Mysticism. Teoria. Rivista di Filosofia, 38(1), 133-144.
• Dikici, E. ve Sağır, A. (2012). Antalya'da İnanç Turizminin Sosyolojik Çözümlemesi: Demre-Myra Örneği. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2012(1), 35-43.
• Doğan, A. F. (2023). İngiliz Edebiyatı'nda Bir Mistik: William Blake, Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Dergisi, 17 (38), 111-134.
• Edsman, C. M. (1970). Mysticism, Historical and Contemporary. Scripta Instituti Donneriani Aboensis, 5, 7-33.
• Erdem, E. (2024). Mesnevî’de Mevlâna’nın Dünya, Zühd, Rızık ve Kanaat Telakkileri: İslam İktisat Düşüncesi Üzerinden Bir Değerlendirme, İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi (İEFD), 10(1), 240-273.
• Esel, E. (2009). Dinî ve Mistik Deneyimlerin Muhtemel Bilişsel ve Nörobiyolojik Düzenekleri. Psychiatry and Clinical Psychopharmacology, 19(2), 193.
• Gäb, S. (2021). Mysticism Without Concepts. International Journal for Philosophy of Religion, 90(3), 233-246.
• Gül, H. (2014). Mesnevî'de Tasavvufî Tefsir (1. Baskı), İstanbul: İnsan Yayınları.
• Gürdal, K. (2023). Konya ilinin inanç turizmi potansiyelinin değerlendirilmesi ve Konya'daki turist rehberlerinin inanç turizmine bakış açıları, Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Güzel, Ö. (2010). Turistik Ürün Çeşitlendirmesi Kapsamında Yeni Bir Dinamik: İnanç Turizmi, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 2(2), 87-100.
• Küçük, M. A. (2013). Din-turizm ilişkisi çerçevesinde Yahudilikte, Hıristiyanlıkta ve İslamiyette hac uygulamasına genel bakış. Dini Araştırmalar, 16(42 (17-06-2013)), 101-128.
• Harunoğulları, M. (2016). Kilis'in İnanç Turizmi Potansiyeli ve Kutsal Mekânları. Electronic Turkish Studies, 11(21).
• Imran, M. M., & Hussain, M. (2019). Positive Disintegration in Mystical Experiences: A Psychological Study of Muriel Maufroy’s Rumi’s Daughter. Journal of Social Sciences and Humanities, 58(2), 97–105.
• İnan, Ö. S. (2024). Konyalı Aczî’ye Ait Bir Naʻt-I Mevlânâ, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 11(29), 23-40.
• İspir, M. (2007). Mevlâna’da İnsan ve Aşk, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 7(4), 179-186.
• Jones, R. H. (2020). On Constructivism in Philosophy of Mysticism. The Journal of Religion, 100(1), 1-41.
• Kahteran, N. (2009). Rumi's Philosophy of Love in the Era of U-turned Islam. イスラーム世界研究, 2(2), 51-62.
• Kahveci, K. (2019). Mistik Bir Tecrübe Olarak Ruhun Baş Dönmesi: Hint Mistisizmi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 875-885.
• Kahveci, K. (2019). Muzdarip Ruhların Huzur Arayışı: Hıristiyan Mistisizmi/Stricken Souls’ Search of Tranquility: Christian Mistisism. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (62), 161-176.
• Karabulut, T., ve Kaynak, İ. H. (2016). İnanç Turizmi Bağlamında Kentsel Turizm ve Kültürel Turizm: Konya Örneği, Selçuk üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi, (35), 185-191.
• Karter, Ç. S. (2024). Soyut Sanatın Mistik Boyutu: Wassily Kandinsky ve Erol Akyavaş'ın Eserleri Üzerine Bir İnceleme. The Journal of Turk-Islam World Social Studies, 11(40), 100-127.
• Kaval, M. (2015). Mistisizm’in Dili; Sembolizm. Turkish Studies International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic, 10, 6.
• Kayışlı, B., ve Önal, M. (2022). Mevlana’da Aşk Felsefesi ve Kendini Gerçekleştirme, Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2).
• Kervankıran, İ., & Eryılmaz, A. G. (2017). İnanç Turizmine Yönelik Ziyaretçi Algılarının Demografik Farklılıklar Açısından İncelenmesi: Konya Mevlâna Müzesi Örneği. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (59), 276-296.
• Kızbaz, K. (2008). Mevlânâ felsefesi ve Türkiye'de yapımı tamamlanan Mevlânâ belgesellerinin karşılaştırmalı incelemesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kök, M. (2001). Mistik Dünya Görüşü ve Bergson (1. Baskı), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kuşlu, A. (2024). Mevlânâ’da İnsanın Yaratılması Bağlamında Rahmet, İyilik ve Kötülük Tasavvuru. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 28(1), 507-525.
• Küçük, M. A. (2013). Din-Turizm İlişkisi Çerçevesinde Yahudilikte, Hıristiyanlıkta ve İslamiyette
• Mahdieh, B. (2017). Rumi's Mystical Ontology in His Poetry. Research Result: Theoretical and Applied Linguistics, 3(3), 74-77.
• Marshall, P. (2022). Does Mystical Experience Give Access to Reality?. Religions, 13(983).
• Mehdiyev, N. (2017). Delilcilik ve Tanrı İnancının Epistemik Statüsü. Fəlsəfə və Sosial-Siyasi Elmlər (Cilt 2, ss. 9-27). Bakı: Uluslararası Felsefe Araştırmaları Derneği (U F A D).
• Noyan, S. (2013). Türk romanında mistisizm (1923-1980), Doktora Tezi, Marmara Universitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Sanders, J. W., ve Zijlmans, J. (2021). Moving Past Mysticism in Psychedelic Science. ACS Pharmacology & Translational Science, 4(3), 1253-1255.
• Sarı, Ö. (2013). Kent Markalamasında Konya ve Mevlâna Örneği, İdealkent, 4(8), 170-179. Saruhan, M. S. (2005). Islâm düşüncesinde" isti'are"(metafor). Bizim Büro Basımevi.
• Sayın, E. (2016). Ontolojik Açıdan Tasavvuf, Mistisizm ve Maneviyatçılığa Dair Yaklaşımların Karşılatırılması, Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 11(21).
• Scholem, G. (2020). Dinî Otorite ve Mistisizm, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29(1), 361-378.
• Seyed-Gohrab, A. (2020). Rūmī’s Antinomian Poetic Philosophy. Mawlana Rumi Review, 9(1-2), 159-199.
• Soylu, R. (2016). Çağdaş Türk resim sanatında mistik semboller ve göstergebilim analizleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Spencer, D. (2021). The Challenge of Mysticism: A Primer From A Christian Perspective. Sophia, 60(4), 1027-1045.
• Sunar, C. (1966). Mistisizmin Ana Hatları (1.Baskı), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Sunar, C. (1979). Mistisizm Nedir? (1.Baskı), İstanbul: Kılıç Kitabevi.
• Sutekin, A., ve Sert, N. (2019). Mevlevîlikteki Nefis Mertebelerinin Semâ Ayini'nde Sembolize Ettiği Renkler. Atlas Journal, 5(16), 10-17.
• Şafak, Y. (2004). Mevlânâ Celâleddin-î Rûmî Bütün Eserleri Seçmeler (2.Basım), Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Şahin, B. (2012). Mevlâna Celâleddin Rûmî Bütün Eserlerinden Seçmeler, (3.Baskı) Konya: Rûmî Yayınları.
• Şahin, İ. (2024). Turist Rehberlerinin İnanç Turizmi’ne İlişkin Algıları, Sorumluluk Alma Eğilimleri ve Uzmanlaşma Niyetleri Üzerine Nicel Bir Araştırma, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 19(74), 221-247.
• Tamer, C. (2022). Güneydoğu Asya Dinlerinin Bâtıni Boyutlarının İran Örneğinde İncelenmesi: Tasavvuf, Mistisizm ve Mehdilik, Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 6(2), 575-611.
• Tapur, T. (2009). Konya İlinde Kültür ve İnanç Turizmi. Journal of International Social Research, 2(9).
• Taş, Mutluhan. (2010). XIII. Yüzyılda Anadolu’da hâkim olan tasavvuf düşüncelerinin 1980 sonrası çağdaş̧ Türk resim sanatına yansımaları, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Temiztürk, H. (2019). Kilise, Mistisizm ve Feodalite Perspektifinden Orta Çağlı Bir Hıristiyan Mistik: Bingenli Hildegard, Amasya İlahiyat Dergisi, (12), 373-408.
• Toğuşlu, A. (2011). " Mevlâna-Aşkın Dansı" İle Evrenselliğe Odaklanmak, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1).
• Torun, F. K. ve İsmailoğlu, S. (2024). İnanç Turizmi Kapsamında Erzurum’da Yer Alan Dini Yapılar. Journal Of Academic Tourism Studies, 3(2), 1-15.
• Turhan, P. (2024). New Age Sufısm and its Foundatıons: The Case of Mevlânâ Celaleddın Rumı in Roger Housden’s Chasıng Rumı, Akademik Hassasiyetler, 12(25), 570-601.
• Wainwright, W. J. (2021). Mysticism. The Encyclopedia of Philosophy of Religion, 1-10.
• Yaylı, G. (2020). Mevlânâ Düşüncesinde Felsefe ve Hakikat, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 659-669.
• Yazoğlu, R. (2017). Mevlânâ ve Batı Düşüncesindeki İnsanlık Sevgisinin Karşılaştırılması. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(7), 1-13.
• Yıkar, O. F. (2024). Yahudi Düşünür Bahya ibn Pakuda’nın el-Hidâye ilâ Ferâizi’l-Kulûb Eseri Çerçevesinde Mistik Görüşleri, Marifetname, 11(1), 237-261.
• Yıldırım, A. (2008). Mevlânâ'nın Vahdet Anlayışı ve Paradoksal Söylemi, Erdem, (50), 223-232.
• Yıldırım, A. (2021). Tasavvuftaki Sürekli Yaratılış Nazariyesinin Mevlânâ’nın Şiirlerindeki İzleri. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 7(4), 1630-1643.
• Yıldız, İ. (2024). Mevlana’da İman Felsefesi ve Evrensel Kuramlar, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (46), 396-430.
• Yöntem, M. K. (2015). Mevlâna Mesnevi Sinde Aşkın Bilinç, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (52), 10-28.
• İnternet Kaynakçası https://tdk.gov.tr/?s=mistisizm [Erişim Tarihi: 14.08.2024].