Kültürel Belleğin Sanatla Yeniden Deneyimlenmesi: Doris Salcedo Örneği

Yıl 2020, Sayı: 26, 579 - 600, 28.12.2020

Firdevs Sağlam

Öz

Yaşantılar sonucu elde edilen bilgiler bellekte yerini alarak, zamanla yine yaşama dâhil olur. Bellek
sadece ben’le değil ben’in dışında yer alan canlı ve cansız varlıklarla etkileşim sonucu oluşur. Bu etkileşim
toplu ve ortak yaşamın getirileri olan değerler, inançlar gibi kültürel yapıları beraberinde getirir. Belleğin
nesnelleştirilmesi, onun korunması, canlı tutulmasını ve aktarılmasını böylelikle varlığın devamlılığını
sağlar. Bellek kodlara ve göstergelere dönüşerek farklı yollarla nesnelliğe kavuşur. Bu yollardan biri olan
sanatta belleğe dair izleri, özellikle 20. Yüzyılın sonlarına doğru kültürel bellek temalı çalışmalarda, sıklıkla
görürüz. Buna zemin hazırlayan ise modernizmin geçmişi reddetmesi ve yaşanan şiddet olayları, savaşlar ve
soykırımlar nedeniyle belleğin yok olmasıdır. Bunların sonucunda galeriler ya da galeri dışındaki mekanlar
farklı kültürlere ait belleğin yeniden deneyimlendiği alanlara dönüşmüştür. Bu çalışmanın amacı kültürel
bellek ve sanat bağlamında Doris Salcedo’nun çalışmalarını incelemektir. Sanatçının çalışmalarında
Kolombiya’da yaşanan olaylar ve bunun çok yönlü etkisini içeren bellek, metafor ve metonimlerle izleyiciye
sunularak belleğin yeniden deneyimlenmesi gerçekleştirilir.

Anahtar Kelimeler

Heykel, Bellek, Kültür, Kültürel Bellek, Doris Salcedo

Kaynakça

• Alzate, G., ve Olander, M. (2013). “Absence and Pain in the Work of Doris Salcedo and Rosemberg Sandoval”. South Central Review, 30(3), 5-20.
• Assmann, J. (2015). Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlatma ve Politik Kimlik (çev. A. Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bacal, E. (2015). “The Concrete and the Abstract: On Doris Salcedo, Teresa Margolles and Santiago Sierra’s Tenuous Bodies”. Parallax, 21(3), 259-270.
• Barash, J. A. (2007). “Belleğin Kaynakları”. Cogito, 50, 11-22.
• Comay, R. (2017). “Material Remains: Doris Salcedo. Oxford Literary Review, 39(1), 42-64.
• Connlly, W. E. (1995). Kimlik ve Farklılık: Siyasetin Açmazlarına Dair Demokratik Çözüm Önerileri (çev. F. Lekesizalın). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Doyuran, L. (2018). “Tarih İçerikli Belgesel Filmlerde Kolektif Belleğin İnşası (II. Abdülhamid Belgeselleri Örneği)”. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20), 29-58.
• Erll, A. ve Nünning, A. (2008). Cultural Memory Studies: an International and Interdisciplinary Handbook. Berlim: Verlag.
• Görmez, H. (2017). Yaşamda Yerinden Edilen Nesnenin Sanattaki Yeni Yeri, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Grynsztejn, M. ve Widholm, J. R. (2015). Doris Salcedo. The University of Chicago Press: Chicago ve London.
• Halbwachs, M. (1992). On Collective Memory. Chicago: The University of Chicago Press.
• Heller, A. (2001). “Cultural Memory, Identity and Civil Society”. International Politics and Society, (2), 139-143.
• Hughes, E. (Ed.). (2013). “Kolombiya’da Siyasal Şiddet ve Henüz Olgunlaşmayan Barış Süreci”. Democratic Progress Institute
• Huyssen, A. (2019). “Memories of Europe in the art from elsewhere”. PORTO ARTE: Revista de Artes Visuais, 24(42).
• Kern, A. (2016). Doris Salcedo’s Sites of Collective Mourning: The Embodied Subject and Ritualized Interactivity, Doktora Tezi, Texas Christian Universitesi, Teksas.
• Kılınçarslan, R. Ö. (2007). Günümüz Sanatında Zaman ve Bellek Kavramlarının Görsel Açılımları, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
• Mackie, V. (2008). “Doris Salcedo’s Melancholy Objects”. PORTAL Journal of Multidisciplinary International Studies, 5(1).
• Madra, B. (2003). İki Yılda Bir Sanat Bienal Yazıları 1987-2003. İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Medin, B. (2019). “İktidar, Bellek ve Sinema”. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (31), 123-146.
• Nora, P. (2006). Hafıza Mekanları (çev. M. E. Özcan). Ankara: Dost.
• Odacı, S. (2015). “Kültürel Bellek Aktarıcısı Olarak Postmodern Yazar ya da Metinlerarasılıkla Yeniden Kurulan Geçmiş: Buket Uzuner ve Su Romanı Örneği”. Türkbilig, (30), 129-136.
• Posner, R. (2003). “Basic Tasks of Cultural Semiotics”. Semiotics, 307-353.
• Sancar, M. (2007). Geçmişle Hesaplaşma: Unutma Kültüründen Hatırlama Kültürüne. İletişim Yayınları.
• Schacter, D. L. (2010) Belleğin İzinde Beyin, Zihin ve Geçmiş (çev. E. Özgül). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Schneider, M. E. (2014). Material Witness: Doris Salcedo’s Practice as an Address on Political Violence through Materiality, Doktora Tezi. Harward Üniversitesi, Boston.
• Schudson, M. (2007). “Kolektif Bellekte Çarpıtma Dinamikleri”. Cogito, 50, 179-199.
• Shincariol, L. (2012). Art’s Intervention: Activating Cultural Memory for Social Chanege, Doktora Tezi, York Üniversitesi, Toronto.
• Streiffert, C. (2012). Memorials of Suffering-The Human Trace in Artefacts by Doris Salcedo, Yüksek Lisans Tezi, Lund Üniversitesi, Lund.
• Türlü, S. (2019). Güncel Sanat Pratiği Olarak Kimliği İnşa Etmek, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Williams, R. (1977). Culture and Society: 1780-1950. Middlesex: Penguin Books.
• Winter, J. (2006). Notes on the Memory Boom: War, Remembrance and the Uses of the Past”, Bell, D. (ed.), Memory, Trauma and World Politics. New York: Palgrave Macmillan.
• Görsel 1: https://www3.mcachicago.org/2015/salcedo/works/untitled-concrete/ 25.06.2020’de alınmıştır
• Görsel 2: https://www3.mcachicago.org/2015/salcedo/works/untitled-concrete/ 25.06.2020’de alınmıştır
• Görsel 3: https://www3.mcachicago.org/2015/salcedo/works/unland/images/unland_6. html, 15.05.2020’de alınmıştır
• Görsel 4: https://www.nomuraartaward.com/naa_winner.html, 05.07.2020’de alınmıştır
• Görsel 5: https://mcachicago.org/Publications/Blog/2015/4/The-Permanence-Of-Memory 25.06.2020’de alınmıştır
• Görsel 6: https://www3.mcachicago.org/2015/salcedo/works/unland/images/unland_3. html, 25.06.2020’de alınmıştır
• Görsel 7: https://www3.mcachicago.org/2015/salcedo/works/unland/images/unland_4. html, 05.07.2020’de alınmıştır
• Görsel 8: https://www3.mcachicago.org/2015/salcedo/works/unland/images/unland_7. html, 05.07.2020’de alınmıştır
• Görsel 9: https://www3.mcachicago.org/2015/salcedo/works/unland/images/unland_5. html, 05.07.2020’de alınmıştır
• Görsel 10: https://www3.mcachicago.org/2015/salcedo/works/plegaria_muda /images/ plegaria_muda_4.html, 05.07.2020’de alınmıştır
• Görsel 11: https://www.theguardian.com/artanddesign/2015/jul/10/doris-salcedo-reviewartist- in-mourning?page=with:img-3#img-3, 05.07.2020’de alınmıştır
• Görsel 12: https://www3.mcachicago.org/2015/ salcedo/ works/atrabiliarios/ images/ atrabiliarios_3.html
• Görsel13: https://www3.mcachicago.org/2015/ salcedo/works/ atrabiliarios/ images / atrabiliarios_5.html, 05.07.2020’de alınmıştır