GÜNCEL SANAT PRATİĞİNDE EV MEKÂNININ PERFORMATİF BİR ALAN OLARAK HETEROTOPİK KURGUSU

Year 2025, Issue: 52, 172 - 188, 31.05.2025

Betül Buldak Baltürk

Abstract

Temelde bir mimarlık nesnesi olan ev, insanı temel alan disiplinler tarafından yapısal niteliğinin yanı sıra hem kültürel hem de fenomenolojik boyutuyla, tarihsel/ güncel bağlamları içinde çokça tartışılan bir niteliğe sahiptir. Günümüz sanatında birbirinden farklı konu ve pratik alan etrafında şekillenen örnekler olarak karşımıza çıkan ev kavramı, bu araştırmada yer verilen sanat yapıtlarından hareketle heterotopya kavramıyla bağlantılı olarak yorumlanmıştır. Fransız düşünür Michel Foucault tarafından geliştirilen heterotopya kavramı, mekânla ilişkili bir kavram olarak bir mekânın içinde barındırdığı farklı unsurların ilişkiselliği temelinden okunmaktadır. Bizlere çok boyutlu bir mekân okuması sunan kavram, araştırma kapsamında ev imgesine yönelik sanat üretim pratikleriyle birlikte ele alınırken nesne, mekân ve kişiler arasında aktif bir iletişimin yer aldığı güncel sanat örneklerine yer verilmiştir. Bu anlamda günümüz sanatçılarından Olivia Erlanger, Alex Da Corte ve Volkan Aslan’ın video ve performans gibi pratiklerin bir arada kullanıldığı üç boyutlu ev-mekân düzenlemeleri, heterotopya kavramının iç içe geçmiş farklı mekânsallıklara açılan yapısı bakımından incelenmiştir.

Keywords

Heterotopya , Mekân , Ev , Sanat , Güncel Sanat

HETEROTOPIC CONSTRUCTION OF HOME SPACE AS A PERFORMATIVE FIELD IN CONTEMPORARY ART PRACTICE

Abstract

The house, which is fundamentally an architectural object, has a quality that is frequently discussed by disciplines based on humans, in terms of its structural nature as well as its cultural and phenomenological dimensions, within historical/current contexts. The concept of house, which emerges as examples reflecting different subjects and practices in contemporary art, has been interpreted in connection with the concept of heterotopia based on the works of art included in this research. The concept of heterotopia, developed by the French thinker Michel Foucault, is read on the basis of the relationality of different elements contained within a space as a concept related to space. The concept, which offers us a multi-dimensional reading of space, is addressed within the scope of the research together with art production practices aimed at the image of home, while examples of contemporary art in which there is an active communication between objects, spaces and people are included. In this sense, the three-dimensional home-space arrangements of contemporary artists Olivia Erlanger, Alex Da Corte and Volkan Aslan, where practices such as video and performance are used together, have been examined in terms of the structure of the concept of heterotopia that opens up to different intertwined spatialities.
Keywords: Heterotopia, Space, Home, Art, Contemporary Art.

Keywords

Heterotopia , Space , Home , Art , Contemporary Art

References

• Altınyıldız Artun, Nur. (2012). Mimarlık Nesnesi ve Başka Nesneler. Ali Artun (Ed.), e-skop. Erişim: 15.02.2023. https://www.e-skop.com/skopdergi/mimarlik-nesnesi-ve-baska-nesneler/580
• Bachelard, Gaston. (2013). Mekânın Poetikası. (A. Tümerkekin, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Barlas, Mert. (2019). Çağdaş sanatta Nesne- Mekân Olarak Ev İmgesi. Sanat ve Tasarım Dergisi, s. 98. Erişim: 12.05.2022. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/902959
• Bilgin, Nuri. (1990). Fiziksek Mekândan İnsani ya da İnsanlı Mekâna. Mimarlık, 90/3, s.62-65.
• Büyüktalaş, Müge. (2017). Şehrin İçinden Kayıp Gitmek. Unlimited. Erişim: 18.01.2024. https://www.unlimitedrag.com/post/sehrin-icinden-kayip-gitmek
• Carnegie İnternational. (2018). A Joyful Resistance. Carnegie Museum of Pittsburgh. Erişim: 05.04.2023. https://carnegiemuseums.org/carnegie-magazine/winter-2018/a-joyful-resistance/
• David, Eric. (2020). Rubber Pencil Devil: Alex Da Corte’s Filmic Fantasia Takes Over Prada Rong Zhai. Yatzer, Eri-şim: 05.04.2023. https://www.yatzer.com/rubber-pencil-devil-alex-da-corte
• Foucault, Michel. (2016). Başka Mekânlara Dair. Ferda Keskin (Ed.). Özne ve İktidar, s. 291-302. (I. Ergüden ve O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Göker, Göksel. (2017). Dijital Heterotopyalar: “Başka” Bir Bağlamda Yeni Medya. Selçuk İletişim, s. 167. Erişim: 09.02.2023. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/273198
• Hopkins, David. (2018). Modern Sanattan Sonra. (F. C. Erdoğan, Çev.). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• İKSV 15. İstanbul Bienali Kataloğu. (2017). İyi Bir Komşu. İstanbul: YKY.
• Irwin, Michael. (2020). Alex Da Corte Biyografisi. Ocula, Erişim: 05.04.2023. https://ocula.com/artists/alex-da-corte/
• Kıyıcı, Gökhan. (2016). Ev Mekânı ve Sınırlarının Anlamları Üzerine. I. Ulusal Tasarım Günleri/Kapadokya, Erişim: 10.02.2023. https://www.academia.edu/28805165/Ev_Mek%C3%A2n%C4%B1_ve_S%C4%B1n%C4%B1rlar%C4%B1n%C4%B1n_Anlamlar%C4%B1_%C3%9Czerine
• Kunstverein Gartenhaus. (2022). Appliance. Erişim: 25.05.2023. https://kunstverein-gartenhaus.com/programme/exhibitions/olivia-erlanger-appliance/
• Papi, Monica. (2023). Ev Düşünür. Sanat Dünyamız/ Ev: Neresi?, 197, s.16-17.
• Pösteki, Nigâr. (2019). Sinema Yolu ile Oluşturulan Dünyalar: Yok-yer, Heterotopya ve Ömer Kavur Sineması. Sine-Filozofi Dergisi, s. 78. Erişim: 22.01.2023. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/717059
• Ranciere, Jacques. (2012). Estetiğin Huzursuzluğu. Ali Artun (Ed.). s.56. (A.U. Kılıç, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Selvi, Yeliz. (2014). Heterotopya Üzerine Görsel Çözümlemeler. (Sanatta Yeterlik Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Soja, Edward W. (2019). Postmodern Coğrafyalar. (Y. Çetin, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Sudradjat, Iwan. (2011). Foucault, the Other Spaces, and Human Behaviour. AcE-Bs. Erişim: 10.05.2023. https://www.researchgate.net/publication/257715464_Foucault_the_Other_Spaces_and_Human_Behaviour
• Şentürk, Levent. (2003). Foucault’un Heterotopyaları. Cogito, 34, s. 13-15.
• Şevik, E., Çalışkan, O. (2019). Heterotopyanın Alansallığı: Heterotopolojinin Temel Mekânsal Koşulu Olarak Kentsel Eşikler. II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, s. 291. Erişim: 25.03.2024. https://kentselmorfolojisempozyumu2018.wordpress.com/wp-content/uploads/2019/04/m-46.pdf
• Topinka, Robert J. (2010). Foucault, Borges, Heterotopia: Producing Knowledge in Other Spaces. Foucault Studies, s. 56. Erişim: 10.05.2024. https://www.researchgate.net/publication/279690664_Foucault_Borges_Heterotopia_Producing_Knowledge_in_Other_Spaces
• Usta, Gülay. (2020). Mekân ve Yer Kavramlarının Anlamsal Açıdan İrdelenmesi. TOJDAC, s. 27. Erişim: 26.10.2022. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/900229
• Yılmaz, İ. Ebru. (2020). Foucault ve Heterotopik Sanat. Rıfat Şahiner (Ed.). Sanatta Post-Nesne ve Post İnsan, s. 88-110. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Wikipedia. (2023). Erişim: 18.09.2024. https://tr.wikipedia.org/wiki/Gesamtkunstwerk
• Wikipedia. (2024). Erişim: 05.07.2024. https://en.wikipedia.org/wiki/Fred_Rogers